Τέσσερις διέξοδοι από την κρίση του ευρώ

Διχασμένη η Ε.Ε. απέναντι παραμένει στην έκρηξη του χρέους. Η παρέμβαση της ΕΚΤ, η ενίσχυση του μηχανισμού στήριξης και η έκδοση ευρωομολόγων είναι τα σενάρια που συζητούν οι ευρωπαίοι ηγέτες, αλλά υπάρχει και ισχυρός αντίλογος για το καθένα Διχασμένη η Ε.Ε. απέναντι παραμένει στην έκρηξη του χρέους. Η παρέμβαση της ΕΚΤ, η ενίσχυση του μηχανισμού στήριξης και η έκδοση ευρωομολόγων είναι τα σενάρια που συζητούν οι ευρωπαίοι ηγέτες, αλλά υπάρχει και ισχυρός αντίλογος για το καθένα

Γράφει ο Μωυσής Λίτσης

«Όχι» σε όλα λέει η Άγκελα Μέρκελ, απορρίπτοντας κάθε πρόταση για έξοδο από την κρίση που έχει τεθεί στο τραπέζι. Για τη γερμανίδα καγκελάριο η λύση βρίσκεται στη σκληρή λιτότητα και τη δημοσιονομική πειθαρχία, η οποία πρέπει να γίνει ακόμη πιο σκληρή μέχρις… εξοντώσεως για τα κράτη-μέλη.

Ποτέ άλλοτε η Ε.Ε. δε βάδιζε τόσο διχασμένη σε σύνοδο κορυφής (16-17/12). Ταυτόχρονα η κρίση χρέους πλησιάζει επικίνδυνα πλέον τις χώρες της Ιβηρικής και θέτει σε δοκιμασία το ίδιο το εγχείρημα του ευρώ. Ενός νομίσματος που συμπληρώνει εννιά χρόνια ζωής και ετοιμάζεται την 1η Ιανουαρίου να δεχτεί το 17ο μέλος, την Εσθονία.

Αν κάτι φαίνεται να ενώνει ομόφωνα τους ευρωπαίους ηγέτες είναι τα διαρκή μέτρα λιτότητας στα οποία προχωρούν η μια μετά την άλλη οι κυβερνήσεις, με την ελπίδα να πείσουν τις αγορές ότι δεν είναι ούτε Ελλάδα, ούτε Ιρλανδία αλλά και τα 4,5 τρισ. ευρώ που έχουν δοθεί ήδη στις τράπεζες τη διετία 2008-2010.

Ποιες όμως λύσεις έχουν μέχρι τώρα συζητηθεί για την αντιμετώπιση της κρίσης και πού σκοντάφτουν;

Πρώτον: Η πιθανότητα παρέμβασης της ΕΚΤ κατά το μοντέλο της Fed. Να βγει δηλαδή η κεντρική τράπεζα και να αγοράσει μαζικά ομόλογα. Αυτό συνεχίζει να κάνει η αμερικανική κεντρική τράπεζα, η οποία ανακοίνωσε πριν από ένα μήνα νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων ύψους 600 δισ. δολαρίων.

Είναι μια κίνηση η οποία θα ισοδυναμούσε με «τύπωμα χρήματος» και αύξηση του πληθωρισμού. Σκοντάφτει στη βαθιά ανησυχία των Γερμανών για τον πληθωρισμό, λόγω της πικρής εμπειρίας υπερπληθωρισμού που έζησαν στο Μεσοπολέμο και η οποία οδήγησε στην άνοδο του ναζισμού και όσα ακολούθησαν.

Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη δήλωση του γερμανού υπουργού Οικονομίας Ράινερ Μπρίντερλε: «Το μόνιμο τύπωμα χρήματος δεν είναι λύση. Οι εκτυπωτικές μηχανές χρήματος δεν πρέπει να πέσουν στα χέρια των πολιτικών».

Ένα πιθανό πρόγραμμα αγοράς ομολόγων θα μπορούσε να φθάσει έως και το 1-2 τρισ. ευρώ, εκτιμά η εταιρεία Evolution Securities του Λονδίνου. Πιεζόμενη από το γερμανικό «νάιν» η ΕΚΤ αρκείται προς το παρόν στην πεπατημένη της αγοράς κρατικών ομολόγων χωρών του Νότου, βοηθώντας με αυτό τον τρόπο τις τράπεζες που τα κατέχουν.

Δεύτερον: Ενίσχυση του υπάρχοντος μηχανισμού των 750 δισ. ευρώ, που δημιουργήθηκε κατόπιν εορτής τον Μάιο, μετά δηλαδή την ελληνική κρίση.

Βλέποντας τον κίνδυνο να πλησιάζει προς την Πορτογαλία και κυρίως την Ισπανία, εντείνονται οι πιέσεις να αυξηθούν τα διαθέσιμα κεφάλαια του μηχανισμού ώστε να αντιμετωπιστούν πιθανά προβλήματα ρευστότητας. Οι δύο χώρες τις Ιβηρικής εκτιμάται ότι μπορεί να χρειαστούν συνολική βοήθεια πάνω από 400 δισ. ευρώ τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μηχανισμός διαθέτει 440 δισ. ευρώ (τα υπόλοιπα είναι λεφτά του ΔΝΤ).

Να σημειωθεί ότι η Ιρλανδία έχει πάρει οικονομική βοήθεια 85 δισ. ευρώ, ενώ τα 110 δισ. ευρώ της Ελλάδας δόθηκαν πριν από τη δημιουργία του μηχανισμού.

Το ΔΝΤ και μέσω αυτού η Ουάσιγκτον πιέζει τους Ευρωπαίους να αυξήσουν το ποσό, καθώς πλέον οι ΗΠΑ φοβούνται συστημική κρίση, που θα ξεπεράσει τα όρια της ευρωζώνης.

Οι ΗΠΑ άλλωστε έχουν στενούς εμπορικούς και οικονομικούς δεσμούς με την Ε.Ε. Το 19% των αμερικανικών εξαγωγών πάει στα 27 κράτη-μέλη, με τις δέκα μεγαλύτερες αμερικανικές τράπεζες να έχουν άνοιγμα 146 δισ. δολαρίων, μόνο στις τέσσερις προβληματικές χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας (Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Πορτογαλία).

Αύξηση των κεφαλαίων του μηχανισμού, η οποία μπορεί να φθάσει έως και το 1,5 τρισ. ευρώ, θα καθησύχαζε τις αγορές, επισημαίνουν οι υποστηρικτές της πρότασης αυτής και υποστηρίζουν ότι υπάρχουν αρκετά κεφάλαια για να στηριχτούν χώρες με μεγαλύτερη οικονομική βαρύτητα, όπως π.χ. η Ισπανία.

Τρίτον: Δημιουργία νέου μηχανισμού από το 2013 για την αποτροπή μελλοντικών κρίσεων. Γερμανία και Γαλλία προωθούν τον νέο μηχανισμό «ελεγχόμενης χρεοκοπίας».

Πιστεύουν ότι με το να πληρώνουν και οι ιδιώτες κάτοχοι των ομολόγων όταν μια χώρα αντιμετωπίζει πρόβλημα και με την επιβολή ενός ακόμη πιο αυστηρού πλαισίου δημοσιονομικής πειθαρχίας, θα πετύχουν τη σταθεροποίηση της ευρωζώνης και του κοινού νομίσματος.

Το γεγονός πως οι ιδιώτες μέτοχοι θα υποστούν «κούρεμα» της αξίας των ομολόγων τους (θα εισπράξουν δηλαδή λιγότερα χρήματα) θεωρείται μία από τις αιτίες που αναζωπύρωσαν την άνοδο των spreads τους τελευταίους μήνες και οδήγησαν την Ιρλανδία στα σαγόνια της τρόικας.

Από την άλλη πλευρά, η αυστηρότερη γερμανική πειθαρχία είναι για πολλούς «θηλιά» χρεοκοπίας για τις αδύναμες χώρες του Νότου.

Τέταρτον: Η έκδοση ευρωομολόγων. Είναι μια παλιά ιδέα. Ήδη από την δεκαετία του ’90, ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ την είχε υποστηρίξει, εισπράττοντας τότε την άρνηση της Γερμανίας.

Το 2009 όταν άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, το θέμα τέθηκε ξανά ως «θεωρητικό ζήτημα» από τον τότε γερμανό σοσιαλδημοκράτη υπουργό Οικονομικών Πέερ Στάινμπρουκ, για να χαθεί από το προσκήνιο άρον-άρον υπό την πίεση της καγκελαρίου Μέρκελ.

Το θέμα επανέφεραν με λεπτομερή πρόταση στις αρχές της εβδομάδας με άρθρο τους στους «Financial Times» ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και ο ιταλός υπουργός Οικονομικών Τζούλιο Τρεμόντι, για να εισπράξουν νέο κατηγορηματικό «όχι» από τη Γερμανία.

Η τελευταία θεωρεί ότι η ύπαρξη διαφορετικών επιτοκίων δανεισμού για κάθε χώρα αναγκάζει τα κράτη να μη χαλαρώνουν στο δημοσιονομικό μέτωπο. Η Γερμανία πιστεύει ότι η «ελαστικότητα» του Συμφώνου Σταθερότητας είναι η γενεσιουργός αιτία της ευρωπαϊκής κρίσης και πιέζει προς ακόμη πιο αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία.

(Δημοσιεύθηκε στο ένθετο «Οικονομία» της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας στις 12 Δεκεμβρίου 2010).