Κι όμως, θα χαθούν πολλές «λαϊκές κατοικίες»!

Έχοντας ξεπεράσει προ πολλού την ακραία συνθηματολογία του παρελθόντος («κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη») οι κυβερνώντες επιχειρούν μια δύσκολη άσκηση πολιτικής ισορροπίας στη διαχείριση του μεγάλου οικονομικού και κοινωνικού προβλήματος των πλειστηριασμών: κάνουν λόγο για «προστασία της λαϊκής κατοικίας» και επιχειρούν να πείσουν ότι μόνο σπίτια στρατηγικών κακοπληρωτών με μεγάλο κρυμμένο πλούτο θα βγουν «στο σφυρί».

Δυστυχώς, η αλήθεια που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε ως κοινωνία την επόμενη διετία, 2018-2019, όταν θα κορυφωθεί η προσπάθεια των τραπεζών να εφαρμόσουν τα σχέδιά τους για μείωση των «κόκκινων» δανείων απέχει αρκετά από τη νέα συνθηματολογία περί προστασίας της «λαϊκής κατοικίας», όπως και αν αυτή μπορεί να ορίζεται.

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: σύμφωνα με τα επιχειρησιακά σχέδια των τραπεζών μέχρι το τέλος του 2019 θα πρέπει να ρευστοποιηθούν εξασφαλίσεις δανείων για να μειώσουν οι τράπεζες τα προβληματικά τους χαρτοφυλάκια κατά 10,6 δισ. ευρώ, όπως αναφέρεται στην τελευταία έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τους επιχειρησιακούς στόχους μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων.

Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των εξασφαλίσεων που θα πρέπει να ρευστοποιηθούν είναι, βεβαίως, ακίνητα. Σημαντικό μέρος αυτών των ακινήτων, που θα πρέπει να βγουν «στο σφυρί», μπορεί να ανήκουν σε εταιρείες, ή σε κακόπιστους οφειλέτες, που αρνούνται να πληρώσουν, ενώ έχουν μεγάλη οικονομική δυνατότητα.

Όπως και αν κάνει, όμως, κάποιος τους υπολογισμούς, η «λαϊκή κατοικία» δεν μπορεί να αποφύγει το χτύπημα: οι τράπεζες καλούνται να αντλήσουν μέσα σε δύο μόλις χρόνια, με ρευστοποιήσεις εξασφαλίσεων, ένα σχεδόν εξωπραγματικό ποσό, 10,6 δισ. ευρώ, από μια αγορά ακινήτων που έχει καταρρεύσει, με τις εμπορικές τιμές να βρίσκονται σε τεράστια απόσταση από τις αντικειμενικές.

Είναι προφανές ότι για να «βγουν τα κουκιά» των σχεδίων για τη μείωση των προβληματικών ανοιγμάτων, οι πλειστηριασμοί δεν μπορεί παρά να φθάσουν και στη λεγόμενη «λαϊκή κατοικία», δηλαδή σε κύριες κατοικίες σχετικά χαμηλής αξίας. Ακόμη και αν οι τράπεζες θελήσουν να αποφύγουν αυτό το πικρό ποτήρι, τα fund που θα αγοράσουν «πακέτα» δανείων δεν έχουν τις ίδιες ευαισθησίες -ας μην ξεχνάμε ότι από την 1η Ιανουαρίου 2018 λήγει και η προσωρινή απαγόρευση πώλησης δανείων σε fund, όταν αυτά έχουν ως εξασφάλιση κατοικίες αξίας κάτω από 140.000 ευρώ.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο νόμος Κατσέλη, στο πλαίσιο του οποίου δανειολήπτες που πληρούν ορισμένα, αρκετά αυστηρά κριτήρια, θα μπορούν να υποβάλλουν αιτήσεις προστασίας κύριας κατοικίας ως το τέλος του 2018, προστατεύει σε αρκετά σημαντικό βαθμό τους υπερχρεωμένους δανειολήπτες.

Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, στο σύνολο των δανειακών χαρτοφυλακίων, το 14,5% των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων τελεί υπό καθεστώς αίτησης για υπαγωγή σε νομική προστασία, ενώ στο στεγαστικό χαρτοφυλάκιο το ποσοστό ξεπερνά το 30%.
Ακόμη και αν ληφθεί υπόψη αυτή η προστασία, όμως, η «πρόσκρουση» ικανού αριθμού «λαϊκών κατοικιών» στους πλειστηριασμούς φαίνεται αναπόφευκτη. Το σοβαρότερο πρόβλημα φαίνεται ότι θα αντιμετωπίσουν όχι όσοι έχουν λάβει στεγαστικά δάνεια, αλλά οι μικροί επιχειρηματίες και επαγγελματίες, που έχουν χρησιμοποιήσει τις κατοικίες τους ως εξασφαλίσεις για τη χρηματοδότηση των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων.

Το πρόβλημα είναι σοβαρό και δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με τεχνικές πολιτικής επικοινωνίας. Η κυβέρνηση μπορεί να έχει «δεμένα χέρια» από τους Θεσμούς των δανειστών, όσον αφορά τη νομοθέτηση νέων προστατευτικών ρυθμίσεων (π.χ.: γενική απαγόρευση πλειστηριασμών κύριας κατοικίας αξίας μέχρι 300.000 ευρώ), αλλά διαθέτει εργαλεία παρέμβασης, για να περιορισθούν οι πλειστηριασμοί «λαϊκής κατοικίας».

Το πρώτο που οφείλει να κάνει είναι εξετάσει πολύ σοβαρά την πορεία εφαρμογής του εξαιρετικά σημαντικού νομοθετικού πλαισίου για την εξωδικαστική διευθέτηση οφειλών επιχειρήσεων και επαγγελματιών, που τέθηκε σε ισχύ το καλοκαίρι, αλλά είναι μετρημένες στα δάκτυλα των χεριών οι υποθέσεις που διευθετήθηκαν και όλα δείχνουν ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ναυαγίου, αν δεν γίνουν διορθωτικές παρεμβάσεις.

Επίσης, η κυβέρνηση, σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδος και το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, οφείλουν να ασκήσουν αποτελεσματική πίεση στις τράπεζες, ώστε να βελτιώσουν τις ρυθμίσεις που προτείνουν στους δανειολήπτες, καθώς υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι ακόμη και σήμερα οι τράπεζες κάνουν μη ρεαλιστικές προτάσεις ρύθμισης οφειλών, οι οποίες ξεφεύγουν από τα όρια των οικονομικών δυνατοτήτων των πελατών τους.

Η διαχείριση του προβλήματος των πλειστηριασμών είναι αναγκαίο να ξεφύγει τώρα από το πλαίσιο της πολιτικής επικοινωνίας. «Λαϊκές κατοικίες» είναι αναπόφευκτο να βγουν «στο σφυρί». Όμως, όσο πιο αποτελεσματικά παρέμβει η κυβέρνηση, εκεί όπου έχει περιθώριο να κάνει παρεμβάσεις, τόσο μικρότερος θα είναι ο κίνδυνος να προκληθεί από γενικευμένους πλειστηριασμούς κατοικιών μια σοβαρή κοινωνική κρίση.