ΣΕΒ: Το σημερινό μείγμα δημοσιονομικής πολιτικής έχει ημερομηνία λήξης

«Το σημερινό μείγμα δημοσιονομικής πολιτικής έχει ημερομηνία λήξεως, καθώς βασίζεται στην υπερφορολόγηση της ιδιωτικής οικονομίας και στη μείωση επενδυτικών, αλλά και τρεχουσών δαπανών αναπτυξιακού χαρακτήρα», τονίζει ο ΣΕΒ στο εβδομαδιαίο δελτίο για την ελληνική οικονομία.

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην έκθεση, η πρώτη μεταμνημονιακή έκθεση ενισχυμένης εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκαλεί προβληματισμό, αλλά και ανησυχία στις αγορές κεφαλαίων, στις οποίες αργά ή γρήγορα, η Ελλάδα θα κληθεί να προσφύγει για να ανανεώσει, όταν λήξουν, τα χαμηλότοκα δάνεια των «θεσμών». Η απουσία του κατάλληλου φιλοεπενδυτικού μίγματος πολιτικής, ως αναγκαίας και ικανής προϋπόθεσης για την ανάπτυξη της οικονομίας, δεν φαίνεται όμως να προβλημάτισε τους συντάκτες της έκθεσης, που δεν έχει σχεδόν τίποτα να πει για τις ιδιωτικές επενδύσεις, πέραν της διαπίστωσης ότι οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά 65% τη δεκαετία 2007-2017, κι ότι οι καθαρές επενδύσεις σήμερα είναι ακόμη αρνητικές (δηλ. οι νέες επενδύσεις δεν καλύπτουν καν τις αποσβέσεις που γίνονται), μειώνοντας, έτσι, το απόθεμα πάγιου κεφαλαίου στη χώρα.

Η αναθεώρηση του μέτρου μείωσης της φορολογίας επιχειρήσεων και μερισμάτων από 1/1/2019 και η αναπομπή του στο μέλλον συμβαδίζει με μια πολιτική επέκτασης καταναλωτικών δαπανών και συνεχή αφαίμαξη πόρων από την ιδιωτική οικονομία, μέσω της υπερφορολόγησης. Όσο όμως εμποδίζεται η παραγωγική οικονομία να αναπτυχθεί τόσο θα διατηρείται ένα στρεβλό αναπτυξιακό πλαίσιο που στηρίζεται στην κατανάλωση και τις εισαγωγές. Τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, που θα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του χρέους μέχρι το 2060, δεν εμποδίζουν κατ΄ ανάγκη την δημιουργία δημοσιονομικού χώρου για ισχυρότερη ανάπτυξη, ιδίως με την προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων. Συνεπώς, είναι επιτακτικός στόχος πολιτικής να βρεθεί αυτός ο δημοσιονομικός χώρος που θα δημιουργήσει κίνητρα για καλά αμειβόμενη εργασία, επιχειρηματικότητα, φορολογική συμμόρφωση, αποταμίευση, καινοτομία και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να συνεργαστούν η Ελληνική κυβέρνηση και οι Ευρωπαϊκοί Θεσμοί. Το σημερινό μείγμα δημοσιονομικής πολιτικής έχει ημερομηνία λήξεως, καθώς βασίζεται στην υπερφορολόγηση της ιδιωτικής οικονομίας και στη μείωση επενδυτικών, αλλά και τρεχουσών δαπανών αναπτυξιακού χαρακτήρα. Η μείωση του αφορολογήτου μπορεί να χρηματοδοτήσει ένα μείγμα μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών και αύξησης των επιστροφών φόρων για οικογένειες με παιδιά. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να υλοποιηθεί ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο δημόσιο τομέα, με στόχο την εξοικονόμηση πόρων για τη βελτίωση των υπηρεσιών δημοσίων αγαθών που προσφέρει το κράτος στους πολίτες, περιλαμβανομένης και της αύξησης του όγκου και της αποτελεσματικότητας των δημοσίων επενδύσεων.

Προβληματίζει η πρώτη μετα-μνημονιακή έκθεση της Κομισιόν

Τα τελευταία χρόνια, η ασκούμενη δημοσιονομική πολιτική οδηγεί στη δημιουργία υπερπλεονασμάτων, πέραν, δηλαδή, των ήδη υψηλών στόχων πρωτογενών πλεονασμάτων που έχουν τεθεί για τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους, προς διανομή κοινωνικού μερίσματος μιας χρήσης στο τέλος του έτους, καθώς και στην επέκταση, σε μόνιμη βάση, των κοινωνικών δαπανών, όχι με βελτίωση της παραγωγικότητας στο δημόσιο και τη δημιουργία καλύτερων υποδομών ψηφιακής οικονομίας, παιδείας, υγείας και επαγγελματικής κατάρτισης, αλλά κυρίως, με επιδοματικού χαρακτήρα μεταβιβάσεις, σε οικονομικά αδύναμες ομάδες. Η καθόλα θεμιτή στήριξη των οικονομικά ασθενέστερων θα ήταν, βεβαίως, προτιμότερο να γίνεται με μια αναπτυξιακή πολιτική επενδύσεων, που παράγει αξιοπρεπείς δουλειές και μισθούς και όχι μέσω κοινωνικών επιδομάτων σε μόνιμη βάση που χρηματοδοτούνται με την υπερφορολόγηση της εργασίας και της επιχειρηματικότητας, αμβλύνοντας, έτσι, το αναπτυξιακό τους αποτύπωμα. Η πρακτική αυτή ασκεί αρνητικές επιπτώσεις στις μεσοπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές της οικονομίας και καθηλώνει την ανάκαμψη σε χαμηλά επίπεδα. Πόροι που δυνητικά θα στήριζαν τις επενδύσεις και την αναπτυξιακή διαδικασία γενικότερα, μεταφέρονται στην κατανάλωση. Η παραγωγή υπερπλεονασμάτων, και η συνεχής επέκταση των καταναλωτικών δαπανών με δεδομένη την επίτευξη υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, επιχειρείται με την συνεχή αφαίμαξη πόρων από την ιδιωτική οικονομία μέσω της υπερφορολόγησης, αλλά και από τη δημόσια οικονομία μέσω περικοπής δημοσίων επενδύσεων, καθώς και δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού, λόγω πλημμελούς λειτουργίας και συντήρησης των δημοσίων υποδομών, ακόμη και εκείνων στους ευαίσθητους τομείς της δωρεάν υγείας και παιδείας. Αυτό, όμως, αφενός στρεβλώνει τα κίνητρα για εργασία και αποταμίευση, και οξύνει τα κίνητρα για φοροδιαφυγή και αδήλωτη εργασία, και αφετέρου ασκεί αρνητική επίδραση στην συσσώρευση φυσικού και ανθρώπινου κεφαλαίου, αποδυναμώνοντας την αναπτυξιακή δυναμική της χώρας.

Στο πλαίσιο αυτό, η πρώτη μεταμνημονιακή έκθεση ενισχυμένης εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 21 Νοεμβρίου 2018 για την ελληνική οικονομία, προκαλεί προβληματισμό. Η δημοσιονομική πολιτική βαπτίζεται βιώσιμη, παρόλο που το μίγμα πολιτικής μεσοπρόθεσμα έχει ημερομηνία λήξεως, καθώς βασίζεται στην υπερφορολόγηση της ιδιωτικής οικονομίας και στη μείωση επενδυτικών, αλλά και τρεχουσών δαπανών αναπτυξιακού χαρακτήρα.

Σε κάθε περίπτωση, το 2019 οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις δεν περιλαμβάνουν την περικοπή των συντάξεων ύψους -€2065 εκατ., στην οποία θα κατέληγε η ήδη ψηφισθείσα ρύθμιση για τη μερική κατάργηση της αρνητικής προσωπικής διαφοράς, ώστε και οι παλιοί συνταξιούχοι να είχαν τις ίδιες συντάξεις με τους νέους συνταξιούχους που συνταξιοδοτούνται με το νόμο Κατρούγκαλου. Περιλαμβάνουν, όμως, το πάγωμα της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής συντάξεων μέχρι το 2022, ύψους +€95 εκατ. για το 2019, και σωρευτικά +€375 εκατ. το 2020, και +€700 εκατ. περίπου ετησίως από εκεί και πέρα (σύμφωνα με το Μεσοπρόθεσμο). Κατά τα λοιπά, οι παρεμβάσεις του 2019 περιλαμβάνουν
στο σκέλος των εσόδων:

α) μείωση του ΕΝΦΙΑ ύψους -€260 εκατ. μέσω ελάφρυνσης των μικρών ιδιοκτησιών
β) μείωση ασφαλιστικών εισφορών ελεύθερων επαγγελματιών, αυτοαπασχολούμενων και αγροτών ύψους -€177 εκατ., μέσω της μείωσης συντελεστή κύριας ασφάλισης κατά 1/3 και εφαρμογής ελάχιστης εισοδηματικής βάσης για την επικουρική ασφάλιση και την εφάπαξ παροχή
γ) μείωση φορολογίας διανεμόμενων κερδών από 15% σε 10%, με μηδενική επίπτωση στα έσοδα το 2019 (δεν έχει κατατεθεί ακόμα στη Βουλή), και,
δ) σταδιακή μείωση φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων από 29% σε 25% (1 π.μ. κατ’ έτος σε βάθος 4ετίας), με επίπτωση στα έσοδα το 2019 κατά -€142 εκατ. (ψηφίστηκε σχετική τροπολογία).
και, στο σκέλος των δαπανών:
α) επίδομα στέγασης ύψους -€400 εκατ., που απευθύνεται σε χαμηλόμισθους που πληρώνουν ενοίκιο ή έχουν στεγαστικό δάνειο πρώτης κατοικίας, προσδιοριζόμενο σε €70 τον μήνα (συν €35 για κάθε εξαρτημένο μέλος της οικογένειας)
β) επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών για νέους εργαζόμενους μέχρι 24 ετών ύψους -€51 εκατ., επιδοτώντας κατά 50% την ασφαλιστική εισφορά των εργοδοτών. Σημειώνεται ότι ένα τέτοιο σύστημα, εκ των πραγμάτων προσωρινό, θα είναι δύσκολο να αντισταθμίσει πλήρως την κατάργηση του υποκατώτατου μισθού, ενώ παράλληλα δημιουργεί μεγάλο διαχειριστικό κόστος για τις επιχειρήσεις
γ) ενίσχυση προγραμμάτων ειδικής αγωγής στα σχολεία ύψους -€22 εκατ., μέσω της πρόσληψης 4500 δασκάλων και επαγγελματιών ειδικής αγωγής σε θέσεις που σήμερα καλύπτονται από προσωρινό προσωπικό.

Οι μειώσεις στον ΕΝΦΙΑ αφορούν σε μειώσεις στις μικρές ιδιοκτησίες που συνολικά θα μειώσουν τα έσοδα του φόρου κατά 10%, ενώ οι μειώσεις των ασφαλιστικών εισφορών αφορούν μόνο σε ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους και αγρότες υψηλότερων εισοδημάτων. Για να έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα οι περικοπές στους φόρους αυτούς, θα έπρεπε, πρώτον, ο ΕΝΦΙΑ να γίνει αναλογικότερος και να καταργηθεί ο συμπληρωματικός φόρος, ώστε να λειτουργήσει και πάλι η αγορά ακινήτων, και, δεύτερον, η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών να είναι γενική και να περιλαμβάνει και τους μισθωτούς, με χρηματοδότηση από τη μείωση του αφορολόγητου που προβλέπεται να ισχύσει από την αρχή του 2020.

Με βάση τα μέτρα αυτά, η δημοσιονομική υπεραπόδοση το 2019 περιορίζεται σε μόλις €199 εκατ. από €1443 εκατ. με τις αρχικές εξαγγελίες (προψηφισθείσες παρεμβάσεις και εξισορροπητικές παρεμβάσεις), και €885 εκατ. το 2018 (Δ01). Επίσης, μετά τη διανομή κοινωνικού μερίσματος €710 εκατ. το 2018, το πρωτογενές πλεόνασμα ενισχυμένης εποπτείας θα διαμορφωθεί σε 3,6% του ΑΕΠ, όσο ο αρχικός στόχοςτου Μεσοπρόθεσμου. Τέλος, με την υπόθεση διανομής μηδενικού κοινωνικού μερίσματος το 2019, το πρωτογενές αποτέλεσμα ενισχυμένης εποπτείας θα διαμορφωθεί σε 3,5% του ΑΕΠ. Στο επίπεδο αυτό θα διαμορφωθεί και το πρωτογενές αποτέλεσμα ενισχυμένης εποπτείας το 2020, αλλά και τα επόμενα χρόνια.

Σημειώνεται ότι στον τομέα των περικοπών φόρων, οι μειώσεις στον ΕΝΦΙΑ αφορούν σε μειώσεις στις μικρές ιδιοκτησίες που συνολικά θα μειώσουν τα έσοδα του φόρου κατά 10%, ενώ οι μειώσεις των ασφαλιστικών εισφορών αφορούν μόνο σε ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους και αγρότες υψηλότερων εισοδημάτων. Οι ανωτέρω αλλαγές στρεβλώνουν ακόμη περισσότερο, αφενός τον ΕΝΦΙΑ ως ανταποδοτικό φόρο τοπικής εμβέλειας, προς επιδίωξη αναδιανεμητικών στόχων σε επίπεδο πληθυσμού, και αφετέρου τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης ως φόρου με ενιαίους συντελεστές για όλες τις κατηγορίες εργαζομένων και εργοδοτών. Ο πολιτικός χαρακτήρας αυτών των εστιασμένων δημοσιονομικών παρεμβάσεων είναι έκδηλος και καταστρατηγεί βασικές αρχές ενός πιο αναπτυξιακού μίγματος οικονομικής πολιτικής. Αντίθετα, για να έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα οι περικοπές στους φόρους αυτούς, θα έπρεπε, πρώτον, ο ΕΝΦΙΑ να γίνει αναλογικότερος και να καταργηθεί ο συμπληρωματικός φόρος, ώστε να λειτουργήσει και πάλι η αγορά ακινήτων, και, δεύτερον, η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών να είναι γενική και να περιλαμβάνει και τους μισθωτούς, με χρηματοδότηση από τη μείωση του αφορολόγητου που προβλέπεται να ισχύσει από την αρχή του 2020.
Τέλος, η μείωση του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων και η μείωση της φορολογίας διανεμόμενων κερδών, είναι μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση, αν και οι επιχειρήσεις περίμεναν άμεση μείωση του εταιρικού φόρου στο 26% από το 2019, όπως είχε προνομοθετηθεί.

Η μείωση του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων και η μείωση της φορολογίας διανεμόμενων κερδών, είναι μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση, αν και οι επιχειρήσεις περίμεναν άμεση μείωση του εταιρικού φόρου στο 26% από το 2019, όπως είχε προνομοθετηθεί.

Η τύχη της μείωσης του αφορολογήτου, από το 2020 που έχει ήδη προνομοθετηθεί, και αναμένεται να αυξήσει τα φορολογικά έσοδα σε μόνιμη βάση κατά €2 δισ. ετησίως, αγνοείται. Ακόμη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραδέχεται ότι δεν έχει σχετικώς ενημερωθεί από την ελληνική κυβέρνηση, αν και οι προϋπολογισμοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν πάντοτε μεσοπρόθεσμη διάσταση. Σε κάθε περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι με τα μέτρα που ελήφθησαν, το 2019 το πρωτογενές πλεόνασμα ενισχυμένης εποπτείας διαμορφώνεται στο 3,5 % του ΑΕΠ, και το 2019 και το 2020, με οποιαδήποτε περαιτέρω μέτρα (όπως η μείωση του αφορολογήτου και τυχόν εξισορροπητικών παρεμβάσεων χαμηλότερης απόδοσης) και αν ληφθούν το 2020, να βελτιώνουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα. Συνεπώς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η δυναμική του Προϋπολογισμού είναι τέτοια ώστε η Ελλάδα ικανοποιεί από σήμερα και μέχρι το 2022 τον στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ, χωρίς τη λήψη πρόσθετων μέτρων. Βεβαίως, επισημαίνονται οι κίνδυνοι από τις αποφάσεις των δικαστηρίων για τις συντάξεις, καθώς και από την πιθανή αντιστροφή μέτρων μείωσης δαπανών (περιλαμβανομένων δαπανών του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων), όπως π.χ. στην υγεία, την παιδεία, και σε τομείς όπου έχει χειροτερεύσει η παροχή υπηρεσιών στους πολίτες από το κράτος. Συνεπώς, η ελληνική κυβέρνηση προτρέπεται να είναι έτοιμη να λάβει μέτρα ώστε να ικανοποιείται ανά πάσα στιγμή ο στόχος του 3,5% του ΑΕΠ, ή εναλλακτικά, να διατηρεί κάποιο περιθώριο κινήσεων στοχεύοντας σε πλεονάσματα ελαφρώς υψηλότερα των στόχων, καταλήγει ο ΣΕΒ.