Οι διώρυγες Σουέζ και Παναμά και η αύξηση των εντάσεων

Του Φίλιππου Αδαμίδη*
Το γεωπολιτικό χάος που αχρήστευσε τη Διώρυγα του Σουέζ, μέσω της οποίας κυκλοφορεί το 12% του παγκόσμιου εμπορίου, και η κατάρρευση λόγω της ξηρασίας στη Διώρυγα του Παναμά, η οποία απορροφά άλλο ένα 6% των εμπορευματικών ροών, έχουν βυθίσει την παγκόσμια οικονομία και το εμπόριο σε έναν ωκεανό αβεβαιότητας.

Οι μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες βρίσκονται σε ένα στρατηγικό κενό: χωρίς κερδοφόρες εναλλακτικές διαδρομές για να ανακατευθύνουν το φορτίο τους, αλλαγές στις υλικοτεχνικές τους κλίμακες, αμφιβολίες σχετικά με την λειτουργία των αδειών επιβίβασης στους λιμένες προορισμού τους λόγω καθυστερήσεων στις διελεύσεις τους και κυρίως, ανησυχία για το επιπλέον κόστος της παράκαμψης της Αμερικής και της Αφρικής στα διηπειρωτικά ταξίδια τους.

Οι ναυτιλιακές εταιρείες παραδέχονται ότι δεν έχουν σαφείς οδηγίες και προειδοποιούν ότι ο αποκλεισμός των δύο μεγάλων αρτηριών του Σουέζ και του Παναμά θα προσθέσει, κατά μέσο όρο, 1 εκατομμύριο δολάρια και μεταξύ επτά έως δέκα ημερών καθυστερήσεων ανά φορτίο, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις.

Ο Ρολφ Χάμπεν Γιένσεν, Διευθύνων Σύμβουλος της Hapag-Lloyd, της γερμανικής ναυτιλιακής εταιρείας που κυριαρχεί στις ναυτικές αρτηρίες της Βόρειας Ευρώπης, αναγνωρίζει ότι η εταιρεία του σταμάτησε να στέλνει τα πλοία της στο Σουέζ μετά τις διαδοχικές επιθέσεις των Χούθι που προκάλεσαν την αντίδραση των ΗΠΑ και της Ευρώπης να στείλουν επειγόντως φρεγάτες με τις οποίες θα πολεμήσαν τους πειρατές στα διάφορα γεωγραφικά πλάτη, στο λεγόμενο Κέρας της Αφρικής και τα αντάρτικα κινήματά τους που χρηματοδοτούνται από το Ιράν.

Παράλληλα, ένας άλλος εμπορικός όμιλος, η Stolt Nielsen του Άμστερνταμ, δήλωσε στο Bloomberg ότι η κατάρρευση στη Διώρυγα του Παναμά έκανε αυτή την υδάτινη οδό να πάψει να είναι λειτουργική και κερδοφόρα και διαβεβαιώνει ότι τα 166 εμπορικά πλοία της, σχεδόν εξ ολοκλήρου τάνκερς μεταφοράς χημικών, είναι αγκυροβολημένα στο σημείο συμφόρησης που έχει δημιουργηθεί σε αυτή τη περιοχή της Κεντρικής Αμερικής.

Η απειλή για το Σουέζ από τους Χούθι της Υεμένης υπό την κηδεμονία του Ιράν, το οποίο κατευθύνει τις επιθέσεις εναντίον οποιουδήποτε πλοίου που έχει δεσμούς με το Ισραήλ λόγω της ένοπλης εισβολής του στη Γάζα, και η κλιματική καταστροφή στον Παναμά έχουν ανεβάσει τη γεωπολιτική και οικονομική θερμοκρασία του πλανήτη.

Ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας, Λόιντ Όστιν, ανέφερε ότι θα υπάρξουν περιπολίες συλλογικής δράσης στη νότια Ερυθρά Θάλασσα και στον Κόλπο του Άντεν για την επανέναρξη της θαλάσσιας κυκλοφορίας και την ηρεμία των τιμών της ενέργειας. Αν και το ναυτικό των ΗΠΑ, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου στην περιοχή έχει αποκρούσει πολλαπλές επιθέσεις τους τελευταίους μήνες, εταιρείες όπως η Maersk, η CMA CGM, η Hapag Lloyd ή η πετρελαϊκή εταιρεία BP έχουν αναστείλει τα δρομολόγιά τους.

Η Apollo Global Management προειδοποιεί ότι η ένταση στο Σουέζ θα μπορούσε να διαλύσει τις ελπίδες για ανάκαμψη της οικονομίας σε περιόδους μειώσεων των επιτοκίων και να τονώσει ξανά τις πληθωριστικές εντάσεις.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Χούθι επιτίθενται σε πλοία, αλλά ποτέ δεν έχουν στοχεύσει δεξαμενόπλοια ή φορτηγά πλοία. Ούτε στο παρελθόν χρησιμοποιούσαν συστηματικά πυραύλους. Οι περισσότερες επιθέσεις προέρχονται από το στενό Μπαμπ Ελ Μαντέμπ από το οποίο διέρχεται η διαδρομή μεταξύ του Ινδικού Ωκεανού και της Ερυθράς Θάλασσας. Αρκετοί ηγέτες των Χούθι δικαιολογούν τις ενέργειές τους υποστηρίζοντας την Παλαιστίνη και λένε ότι δεν θα σταματήσουν, μέχρι να σταματήσει οριστικά η επίθεση του Τελ Αβίβ. Με τη σειρά της, η Ουάσιγκτον φοβάται ότι η ισραηλινή σύγκρουση μπορεί να μετατραπεί σε περιφερειακή και ακόμη και παγκόσμια.

Περισσότερα από 17.000 πλοία περνούν από το κανάλι του Σουέζ κάθε χρόνο, δηλαδή διέρχεται το 12% του παγκόσμιου εμπορίου, η δε αξία των αγαθών ξεπερνούν το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Αυτή η πύλη παρέχει στις ναυτιλιακές εταιρείες, σε ένα ταξίδι για παράδειγμα από το Άμστερνταμ στη Σιγκαπούρη, 25,5 ημέρες πλεύσης και περίπου 10.000 ναυτικά μίλια. Εάν πρέπει να περιπλεύσουν την Αφρική μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, το πρόγραμμα παράδοσης αυξάνεται σε 34 ημέρες με περισσότερα από 13.500 μίλια ταξιδιού.

Επιπλέον, το κανάλι είναι μια ζωτική οδός για τη μεταφορά αργού πετρελαίου και υγροποιημένου αερίου (σχεδόν 9 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα έχουν περάσει το πρώτο εξάμηνο του 2023, σύμφωνα με την εταιρεία Vortexa).

Το μερίδιο της διώρυγας του Παναμά στο παγκόσμιο εμπόριο είναι μικρότερο, περίπου 6%, αν και τα 13.369 πλοία που τον διέσχισαν το 2020 μετέφεραν 255,7 εκατομμύρια τόνους (ιδίως σόγια και καλαμπόκι) και, κυρίως, εμπορεύματα από τις ΗΠΑ και τη Βραζιλία μέχρι την Ασία.

Η Αρχή της Διώρυγας του Παναμά διαχειρίζεται κανονικά 36 πλοία την ημέρα, αλλά από τις 30 Οκτωβρίου 2023 μειώθηκαν σταδιακά, σε σημείο που επιτρέπει τη διέλευση στο μισό (18) για να διατηρήσει ελάχιστα επίπεδα νερού κατά την πιο ξηρή περίοδο της ιστορίας της, λόγω των επιπτώσεων του Ελ Νίνιο. Ορισμένα εμπορικά πλοία χρειάστηκε να περιμένουν έως και 20 ημέρες τον Νοέμβριο 2023 για να διασχίσουν το κανάλι και οι ημερήσιοι ναύλοι για να εξυπηρετήσουν τη διαδρομή μεταξύ του Ειρηνικού και της Ευρώπης αυξήθηκαν στα 42.558 δολάρια, τιμή άγνωστη από τον Αύγουστο του 2022 σύμφωνα με το Baltic Exchange.

Η πανδημία αποκάλυψε την ευθραυστότητα των επιχειρηματικών μοντέλων, η προσάραξη του πλοίου Ever Given στο Σουέζ το 2021 επιδείνωσε τις οικονομικές διαταραχές και οι γεωπολιτικές εντάσεις, καθώς και ο πληθωρισμός ανάγκασαν τις επιχειρήσεις να παρατείνουν την αναδιάρθρωσή τους. Ωστόσο, οι αξιακές αλυσίδες έχουν δείξει έντονη ικανότητα ανθεκτικότητας.

Σύμφωνα με τον Economist, ο αντίκτυπος στην οικονομία θα είναι σε δύο κατευθύνσεις. Η πρώτη, αφορά τον κίνδυνο μιας στρατιωτικής κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή που θα αλλάξει την παγκόσμια πολιτική και οικονομική τάξη και θα ωθήσει τις βιομηχανικές δυνάμεις, με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη στο τιμόνι, σε απότομες προσγειώσεις στο ΑΕΠ τους.

Και η δεύτερη αφορά τις επιβαρυντικές κρίσεις στις χώρες της περιοχής, όπως η Αίγυπτος, που είναι ήδη βυθισμένη σε οικονομική κρίση, η οποία θεωρεί ως την πιο αξιόπιστη πηγή σταθερού εισοδήματος τη διώρυγα του Σουέζ. Αφορά επίσης και το Ισραήλ, αν και σε μικρότερο βαθμό, αφού μόνο το 5% του εμπορίου του καταλήγει στο λιμάνι του στην Ερυθρά Θάλασσα, το Εϊλάτ. Η Αφρική θα επηρεαστεί επίσης από περιορισμούς σε άμεσες ροές και από πιθανές πηγές ανασφάλειας.

*Πηγή: Geoeurope.org