Αν δεν μπορούμε να ελπίζουμε, μπορούμε να θυμώνουμε…

Γράφει ο Απόστολος Αποστόλου*

Άραγε αλλάζουμε μέσα στην αλλαγή; Ο νέος χρόνος μπορεί να μας φέρει το καινούργιο ή μένουμε διαρκώς και με πείσμα ίδιοι και αμεταποίητοι;

Ο Γάλλος φιλόσοφος Αλεξάντρ Κοϋρέ στο έργο του «Ο Χέγκελ στην Ιένα» στο “Revue d’ histoire et de philosophie religieuses” (1935) έγραφε ότι «η σύλληψη του χρόνου μέσα στη συνείδηση των στιγμών, των επιπέδων και των πνευματικών πράξεων γίνεται απελευθέρωση και αποκάλυψη». Δύσκολα μπορείς να διαφωνήσεις με τον Κοϋρέ. Όμως υπάρχουν φορές που ο χρόνος παγώνει και φαίνεται να είναι ο ίδιος σε σχέση με τις εξελίξεις. Το μέλλον μας έλεγε η Θεωρία της Σχετικότητας διασχίζει μια διαλεκτική και πάει από το όμοιο στο όμοιο περνώντας όμως από το διαφορετικό. Και αν δεν περνάει από το διαφορετικό; Γιατί εδώ σ’ αυτό το μπαλκόνι της Ευρώπης που κατοικούμε βλέπουμε ότι το διαφορετικό απεργεί για χρόνια.

Είμαστε για χρόνια στην ίδια ανθρωπογεωγραφία του πολιτικού συστήματος, στα ίδια επιχειρηματικά τζάκια, στις ίδιες νοοτροπίες των πολιτών, στην ίδια αντίληψη. Τίποτε δεν αλλάζει. Δικαιολογούμε και ψηφίζουμε τις ίδιες πολιτικές οικογένειες. Δε μάθαμε ποτέ  ότι μπορείς  να κατανοείς  αλλά να μη δικαιολογείς. Δεν διδαχτήκαμε από την εμπειρία της ζωής   ότι η ιστορία γράφεται σε πληθυντικό  αριθμό, αλλά δεχθήκαμε τα αφηγήματα των αρχολίπαρων, ότι η ιστορία έχει μόνο μια πλευρά την οποία και πρέπει με κάθε τρόπο να υπηρετήσουμε και είναι η πλευρά  εκείνων που κηδεμονεύουν  το χρόνο, δηλαδή των αφεντικών του πλανήτη. Βάλαμε πάνω από όλα την ανεμπόδιστη αναζήτηση του ατομικού συμφέροντος που αντιπαλεύει το κοινό συμφέρον. Γίναμε εξαρτημένοι από την πολύχρονη και μεθοδική πλύση εγκεφάλου των μαζικών μέσων ενημέρωσης. Υπερασπιστήκαμε για χρόνια χωρίς να εξετάσουμε τη δογματική προσήλωση της προόδου, η οποία απεδείχθη αφελής ουτοπία. Κυνηγήσαμε το βαλσαμωμένο  όνειρο που μας έμαθαν να διεκδικούμε, αλλά αυτό το όνειρο ήταν χίμαιρα γεμάτο από πικρές μετωνυμίες.

Τελικά μπήκαμε σε έναν άλλο χρόνο ο οποίος μας παγίδευε σε κυριαρχίες ακλόνητες και σε αξιωματικούς κεροσκοπισμούς. Έτσι γεμίσαμε από εξουσίες ακλόνητες και από μίζερες πτυχές της ζωής που μας ακολουθούν όπως μας ακολουθεί η σκιά μας.

Να όμως που ξανασυναντήσαμε τη Θεωρία της Σχετικότητας για το χρόνο όταν μας έλεγε ότι «υπάρχουν πολλοί χρόνοι, (δηλαδή μια χρονική πολλαπλή)  που διατηρούν τη δική τους εκτύλιξη με τάξη».  Μήπως τελικά εμείς σαν χώρα έχουμε το δικό μας χρόνο όπου η ασυνέχεια της ιστορικής μας πορείας και  των ιστορικών γεγονότων μας, γίνονται ιστορικές πορείες  και ιστορικά γεγονότα της ασυνέχειας;  Να γιατί οι διαφοροποιήσεις, οι διαλεκτικές, οι αρνητικότητες και οι συναινέσεις σ’ αυτή τη χώρα  γίνονται ασυνέχειες. Γιατί όλα  συμπυκνώνονται γύρο από την ίδια δομή.

Κάποτε ο ηθοποιός και ποιητής Δημήτρης Ποταμίτης σε συνέντευξη είχε πει ότι: «Η Ελλάδα τελικά δεν κυβερνιέται από τα κόμματα και τις κυβερνήσεις, αλλά από διακοσμητικές παρέες, δηλαδή από ένα είδος μασονίας “ημετέρων” και πονηρών όντων που επί όλων των καθεστώτων είναι στα πράγματα». Απολύτως σωστό. Τα ίδια πρόσωπα, οι ίδιες οικογένειες,  παραμένουν μέσα στα γεγονότα, στις καταστάσεις και στο γίγνεσθαι, επειδή οι Έλληνες ψηφοφόροι έχουν συνηθίσει στο ίδιο και στην επιβράδυνση μιας κλίμακας που χαρακτηρίζεται από μια νωθρότητα ένα  δισταγμό, μια παραίτηση, μια απουσία.

Τελικά ο χρόνος για την Ελλάδα γίνεται μια αιτία αναίτια, μια δραματική αντίφαση. Ωστόσο ας θυμηθούμε και πάλι τον Δημήτρη Ποταμίτη όταν μας έλεγε: «Αν δεν μπορούμε να ελπίζουμε, μπορούμε να θυμώνουμε».

* Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας