Αυτή είναι η μόνη λύση για το ιδιωτικό χρέος

Όταν η κυβέρνηση Τσίπρα διαπραγματευόταν με τους δανειστές τους όρους με τους οποίους θα επεκτείνει -ή, καλύτερα, θα αντικαταστήσει- τον «νόμο Κατσέλη» με τον, μετέπειτα, κολοβό νόμο «Σταθάκη», ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως μού ζήτησε να συνομιλήσω με κάποια μεγαλοστελέχη του τραπεζικού χώρου. Του είχαν στείλει ένα προσχέδιο μιας κοινωνικά καινοτόμου όσο και ρηξικέλευθης πρότασης για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Πρότειναν τη δημιουργία μιας Ηθικής Τράπεζας και στην Ελλάδα, στην οποία θα πέρναγε -με τη συγκατάθεση των συστημικών τραπεζών- η διαχείριση των Κόκκινων Δανείων για να μην καταλήξουν -όπως κατέληξαν- στα χέρια των κερδοσκοπικών funds.

Ο Γιάννης Δραγασάκης απευθύνθηκε στην αφεντιά μου, παρόλο που δεν εξάσκησα τα οικονομικά που σπούδασα, γιατί, στην περίοδο της κρίσης, είχα με ζήλο ασχοληθεί με την Κοινωνική Οικονομία, τα Τοπικά Εναλλακτικά Νομίσματα και εκπαιδεύτηκα, μάλιστα, σε αυτά τα… «ξυπόλητα οικονομικά» των Ηθικών Τραπεζών από στελέχη της ιταλικής Banca Etica (μεγαλύτερη απ’ τη δική μας Εθνική Τράπεζα) στο Αμαράντε της Πορτογαλίας. Μια δεκαετία πριν είχαμε φτιάξει γι’ αυτό τον λόγο έναν πετυχημένο ιστότοπο, το enallaktikos.gr ενώ το εκτενές δημοσιογραφικό αφιέρωμά μου στις Ηθικές Τράπεζες μπορείτε να το βρείτε εύκολα στο διαδίκτυο (το αναδημοσιεύσαμε επί τούτου προχθές, Παρασκευή και στην 1Voice.gr).

Όχι, δεν ήταν άνθρωποι του Τσακαλώτου τα τραπεζικά μεγαλοστελέχη. Καραμπινάτοι δεξιοί ήτανε. Οι οποίοι δεν είχαν τη φοβία των ΣΥΡΙΖΑίων ότι θα τους προβοκάρουν σαν δραχμιστές και γνώριζαν ότι, θα μπορούσε να υπάρξει μια εναλλακτική διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους, με την οποία ούτε τα μιλιούνια των φτωχοποιημένων θα ξεσπιτωνόντουσαν, ούτε οι (τρείς φορές) ανακεφαλαιοποιημένες -απ’ τις δικές μας οικονομίες- τράπεζες θα «αναγκάζονταν» να ξεπουλήσουν ό,τι «κοκκίνισε» στο 3-30% της αξίας του.

Το εγχείρημα δεν ευδοκίμησε γιατί, ούτε το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης ούτε οι τράπεζες και οι κοινωνικές οργανώσεις, είχαν την κουλτούρα και την επίγνωση της διεθνούς εμπειρίας για να το υποστηρίξουν. Εν ολίγοις μια Ηθική Τράπεζα -που είναι διαφορετική από την Αναπτυξιακή-στεγαστικής πολιτικής θα μπορούσε να διαχειριστεί τα Κόκκινα Δάνεια και να αξιοποιήσει τα ακίνητα χωρίς να ανοίξει μύτη. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, με εγγύηση του κράτους, θα πέρναγαν σε αυτήν την Ηθική Τράπεζα με μεγαλύτερο, ίσως, τίμημα από εκείνο που πουλήθηκαν απ’ τις τράπεζες στα funds. Ακόμη και πολλοί πλούσιοι που καταστράφηκαν ολοκληρωτικά απ’ την οικονομική κρίση δεν θα έμεναν χωρίς σπίτι. Η Ηθική Τράπεζα θα μπορούσε να αξιοποιήσει και να μεταπωλήσει σε πιο ευνοϊκή στιγμή και σε καλύτερες τιμές τις χιλιάδες βίλες που βγαίνουν σε πλειστηριασμό, προσφέροντας απ’ το κτηριακό απόθεμα μικρότερα σπίτια στους πρώην ιδιοκτήτες τους, βάσει ενός νέου δανείου που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν. Το σημαντικότερο όμως που θα πετύχαινε η Ηθική Τράπεζα «αγοράζοντας» αυτή τα Κόκκινα Δάνεια, ήταν να δίνει τη δυνατότητα να ξαναγοράσει ο ευάλωτος δανειολήπτης την πρώτη κατοικία του (αφού προστρέξουν συγγενείς και φίλοι), στην ίδια «κουρεμένη» τιμή που θα προσέφερε το fund, κάτι που κατάφεραν να κάνουν στην Κύπρο, μεσούσης της οικονομικής κρίσης

Τον Νοέμβριο του 2016, όταν ανέλαβε υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, αντικαθιστώντας τον Γιώργο Σταθάκη, απάντησε σε επερώτηση βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ οι οποίοι ζητούσαν, όπως έγινε και στην Κύπρο, να μπορεί ο δανειολήπτης να επαναγοράζει το δάνειό του, στην ίδια τιμή που προτίθεται να προσφέρει στην τράπεζα το fund. Τι τους είπε; Ότι… αυτό δεν μπορεί να γίνει, διότι τα funds δεν αγοράζουν το κάθε δάνειο ξεχωριστά, αλλά «πακέτα» που συμπεριλαμβάνουν εξυπηρετούμενα και μη εξυπηρετούμενα δάνεια μαζί. Οπότε, η τιμή που (ξε)πουλιέται το κάθε δάνειο δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί… Στο ίδιο μοτίβο κινήθηκε και η καλά επεξεργασμένη -με συμμέτοχή και της Λούκας Κατσέλη και των Τσακαλώτου, Αχτσιόγλου, Χαρίτση- προεκλογική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν υπήρχε σχέδιο επαναγοράς από το κράτος των Κόκκινων Δανείων. Ούτε λέξη για την επαναγορά από τους δανειολήπτες της πρώτης κατοικίας τους, στην ίδια τιμή που την αγόρασε το fund. Ούτε κουβέντα για δημιουργία Ηθικής Τράπεζας.

Η μοναδική φορά που -μετά από δική μας πίεση και το «ενδιαφέρον» που έδειξε η ΓΣΕΕ- κάπως περιγράφεται η ανάγκη λειτουργίας μιας μη κερδοσκοπικής Ηθικής Τράπεζας στην Ελλάδα ήταν στην επερώτηση που έκαναν 34 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, με πρωτοβουλία του τότε κοινοβουλευτικού εκπροσώπου Παναγιώτη Κουρουμπλή, προς τους υπουργούς Οικονομικών και Ανάπτυξης, στις 7 Αυγούστου του 2013. Στην επερώτηση με θέμα «Σχετικά με τη συνάντηση εκπροσώπων ξένων κερδοσκοπικών funds με στελέχη των τεσσάρων ελληνικών “συστημικών τραπεζών” και σκοπό την εξαγορά “κόκκινων” δανείων σε τιμές που κυμαίνονται μεταξύ 20 και 30% της ονομαστικής τους αξίας», έγραφαν: «Σήμερα καθίσταται πιο επίκαιρο παρά ποτέ το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ για δημιουργία ενός ισχυρού κρατικού τραπεζικού πυλώνα, που συν τοις άλλοις θα διαχειριστεί τα Κόκκινα Δάνεια με κοινωνικά και όχι με αμιγώς κερδοσκοπικά κριτήρια».

Ευχάριστη έκπληξη ο Κασσελάκης, ο οποίος φαίνεται ότι αλλάζει τη συμβιβαστική γραμμή του ΣΥΡΙΖΑ έναντι των funds και των servicers: «Το κράτος, που ούτως ή άλλως έχει εγγυηθεί να αγοράσει τα στεγαστικά δάνεια των πολιτών από τους servicers, να το κάνει και στην συνέχεια να τα κουρέψει», είπε πριν απ’ τη συζήτηση του νομοσχεδίου (…) Μεσοσταθμικά, οι servicers έχουν πάρει τα στεγαστικά δάνεια 20%. Αντί να κερδίσουν 75%, όπως γίνεται τώρα στην εποχή Μητσοτάκη, με την πρόταση αυτή θα περιοριστεί το κέρδος τους στο 50% και θα πιάσουν ταυτόχρονα τόπο τα κεφαλαία του κράτους υπέρ των δανειοληπτών (…) Κανείς, πλην των τραπεζιτών και των servicers, δεν γνωρίζει στην πραγματικότητα πόσα χρήματα έχουν δώσει οι ιδιωτικές εταιρίες για τα δάνεια του κόσμου. Στην πραγματικότητα, όλη η συζήτηση ήταν για το αν πρέπει να κουρευτεί το 25% του στεγαστικού δανείου ενός δανειολήπτη ή το 50%. Και το αν πρέπει οι servicers να έχουν διπλάσιο η τριπλάσιο κέρδος από την επένδυση τους στα κόκκινα στεγαστικά δάνεια (…) Ο “Ηρακλής” έχει ήδη αποτύχει, αφού το 75% των πλειστηριασμών των στεγαστικών δανείων καταλήγει άγονος. Με αποτέλεσμα όλες οι πλευρές (δανειολήπτες, κράτος και servicers) να βγαίνουν χαμένες από την κατάσταση αυτή».

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της ελβετικής επενδυτικής τράπεζας UBS, η Ελλάδα συνεχίζει να αντιμετωπίζει ένα βουνό χρέους, όχι μόνο δημόσιου αλλά και ιδιωτικού, συνολικού ύψους 657 δισ. ευρώ, το οποίο αντιπροσωπεύει το 305,8% του ΑΕΠ. Από αυτό το υπέρογκο ποσό, μόνο το 64% αφορά το κρατικό χρέος, ήτοι 422 δισ. ευρώ, ενώ το υπόλοιπο είναι το ιδιωτικό χρέος… Το νομοσχέδιο που υπερψηφίστηκε από την κυβερνητική πλειοψηφία δεν λύνει, αλλά διαιωνίζει το πρόβλημα. Το κράτος -που ούτως ή άλλως έχει εγγυηθεί- πρέπει να αγοράσει τα στεγαστικά δάνεια των πολιτών από τους servicers και όσοι μπορούν, σταδιακά, μακροχρόνια, με νέο δανεισμό από τη δευτερογενή αγορά, να πάρουν πίσω στην ίδια τιμή και να διασώσουν την πρώτη κατοικία τους. Γι’ αυτό είναι αναγκαίο να επαναφέρουμε σήμερα την πρόταση για τη δημιουργία μιας μη κερδοσκοπικής Ηθικής Τράπεζας στην Ελλάδα.