Χρηματοδοτικά μέσα στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής: Αποτελεσματικές οι επαληθεύσεις κατά το κλείσιμο

Κατά την περίοδο 2007‑2013, περισσότερα από 1 000 χρηματοδοτικά μέσα χρησιμοποιήθηκαν στα κράτη μέλη στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ. Σύμφωνα με νέα ειδική έκθεση που δημοσίευσε σήμερα το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), έχουν γίνει οι αναγκαίες ενέργειες για την επαλήθευση της επιλεξιμότητας των δαπανών κατά το κλείσιμο.

Οι επαληθεύσεις απέφεραν απτά αποτελέσματα, μολονότι ορισμένα σφάλματα, μεταξύ των οποίων ένα μείζον, δεν εντοπίστηκαν. Συνολικά, ωστόσο, οι ελεγκτές επισημαίνουν ότι τα περισσότερα από τα προβλήματα που ανέκυψαν κατά την περίοδο 2007‑2013 έχουν αντιμετωπιστεί.

Τα χρηματοδοτικά μέσα υπό επιμερισμένη διαχείριση (FISM) υπήρξαν σημαντική αν και σχετικά νέα μέθοδος χρηματοδότησης της πολιτικής συνοχής κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007‑2013. Οι συνεισφορές προς αυτά ανήλθαν συνολικά σε 16,4 δισεκατομμύρια ευρώ, περιλαμβανομένης ενωσιακής συγχρηματοδότησης, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ), ύψους 11,3 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι έλεγχοι επιλεξιμότητας κατά το κλείσιμο πρέπει να στοχεύουν στα σφάλματα και τις αδυναμίες που εντοπίζονται κατά την υλοποίηση. Ωστόσο, η διάρκεια της διαδικασίας είναι μεγάλη: επτά χρόνια μετά τη λήξη της περιόδου προγραμματισμού 2007‑2013, ορισμένες εργασίες επικύρωσης βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη.

«Εκ πρώτης όψεως, η δημοσίευση μιας έκθεσης ελέγχου που αφορά την περίοδο 2007‑2013 μπορεί να φαντάζει παράκαιρη», δήλωσε ο Ladislav Balko, Μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδιος για την έκθεση. «Δεδομένου, ωστόσο, ότι τα χρηματοδοτικά μέσα διαδραματίζουν ολοένα σημαντικότερο ρόλο στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, τα συμπεράσματά μας είναι επίκαιρα και χρήσιμα ενόψει της επικείμενης διαδικασίας κλεισίματος της περιόδου 2014‑2020.»

Η καθοδήγηση που παρέσχε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δόθηκε εγκαίρως και αποδείχθηκε επαρκής, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένης της λακωνικότητας της νομοθεσίας της περιόδου 2007‑2013 όσον αφορά τα FISM. Επιπλέον, οι επαληθεύσεις που διενήργησαν οι αρχές ελέγχου απέδωσαν σε γενικές γραμμές ικανοποιητικά αποτελέσματα. Εντούτοις, οι περιορισμοί της εντολής τους όσον αφορά τα μέσα που τελούν υπό τη διαχείριση του Ομίλου ΕΤΕπ είχαν ως αποτέλεσμα συχνά να χρειάζεται να βασίζονται εξ ολοκλήρου στις (περιορισμένης εμβέλειας) εκθέσεις του εξωτερικού αξιολογητή του Ομίλου ΕΤΕπ.

Περισσότερο από το 80 % των επιχειρησιακών προγραμμάτων του τομέα της συνοχής που περιλάμβαναν FISM είχε κλείσει πλήρως έως το τέλος του 2020. Η Επιτροπή τα επανεξέτασε λεπτομερώς. Οι εργασίες κλεισίματος θα μπορούσαν τελικά να οδηγήσουν σε διορθώσεις άνω των 270 εκατομμυρίων ευρώ. Ωστόσο, οι ελεγκτές του Συνεδρίου επισημαίνουν ότι δεν εφαρμόστηκε προσαρμογή για το σημαντικότερο σφάλμα που εντόπισαν. Η Επιτροπή έκρινε επιλέξιμες δαπάνες ύψους 139 εκατομμυρίων ευρώ ενός FISM που παρείχε στήριξη σε ΜΜΕ στην Ισπανία, παρά το γεγονός ότι το 80 % των κεφαλαίων είχε χορηγηθεί σε μεγάλες επιχειρήσεις (ορισμένες εκ των οποίων μάλιστα εισηγμένες).

Στην πλειονότητά τους, οι αδυναμίες που εντοπίστηκαν για την περίοδο 2007‑2013 είχαν αντιμετωπιστεί ενόψει της περιόδου 2014‑2020. Οι κατευθυντήριες γραμμές διευρύνθηκαν και η νομοθεσία περιλαμβάνει δεκαπλάσιες διατάξεις για την πολιτική συνοχής. Ελήφθησαν επίσης μέτρα για να αντιμετωπιστούν οι περιορισμοί στις εξουσίες των αρχών ελέγχου όσον αφορά τα μέσα που τελούν υπό τη διαχείριση του Ομίλου ΕΤΕπ. Επιπλέον, είναι λιγότερο πιθανό κατά την περίοδο προγραμματισμού 2014‑2020 να ανακύψουν προβλήματα σχετικά με την επιλεξιμότητα των μέσων για τις ΜΜΕ, καθώς έχουν συσταθεί ειδικά ταμεία.

Ωστόσο, οι ελεγκτές προειδοποιούν ότι τα προβλήματα που δεν έχουν επιλυθεί και οι αβεβαιότητες που επιμένουν ενδέχεται να υπονομεύσουν την αποτελεσματικότητα του κλεισίματος των χρηματοδοτικών μέσων που χρησιμοποιήθηκαν κατά την περίοδο 2014‑2020. Ως εκ τούτου, συνιστούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παράσχει συμβουλές σχετικά με τα σφάλματα που διαπιστώνονται συχνότερα στο πλαίσιο των ελέγχων. Καλούν επίσης την Επιτροπή να παράσχει στις εθνικές αρχές ελέγχου σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες για την αποκόμιση βεβαιότητας σχετικά με την επιλεξιμότητα των δαπανών των χρηματοδοτικών μέσων κατά το κλείσιμο.

Γενικές πληροφορίες

Τα χρηματοδοτικά μέσα αποτελούν μια εναλλακτική αντί των παραδοσιακών επιχορηγήσεων, καθώς παρέχουν διάφορες μορφές επιστρεπτέας χρηματοδοτικής στήριξης. Λαμβάνουν κυρίως τη μορφή δανείων, εγγυήσεων ή επενδύσεων σε ίδια (ή οιονεί ίδια) κεφάλαια, και έχουν σχεδιαστεί για να έχουν ανακυκλούμενο χαρακτήρα: στο τέλος της συμφωνηθείσας περιόδου αποπληρωμής, προβλέπεται η επανεπένδυση των κεφαλαίων για παρεμφερείς σκοπούς, ώστε να μεγιστοποιείται ο αντίκτυπος των δημόσιων επενδύσεων. Στο τέλος της περιόδου 2007‑2013, υπήρχαν 1 058 χρηματοδοτικά μέσα υπό επιμερισμένη διαχείριση σε 25 κράτη μέλη.

Η ειδική έκθεση 06/2021, με τίτλο «Χρηματοδοτικά μέσα στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής κατά το κλείσιμο της περιόδου 2007‑2013: οι εργασίες επαλήθευσης απέφεραν συνολικά ικανοποιητικά αποτελέσματα, αλλά ορισμένα σφάλματα παραμένουν», είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu) σε 23 γλώσσες της ΕΕ.

Τα τελευταία χρόνια, το ΕΕΣ δημοσίευσε μια σειρά εκθέσεων ελέγχου σχετικά με τα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων της ειδικής έκθεσης 19/2016, με τίτλο «Εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ διά χρηματοοικονομικών μέσων: διδάγματα από την περίοδο προγραμματισμού 2007‑2013», της ειδικής έκθεσης 36/2016, με τίτλο «Αξιολόγηση των ρυθμίσεων για το κλείσιμο των προγραμμάτων στους τομείς της συνοχής και της αγροτικής ανάπτυξης για την περίοδο 2007‑2013», και της ειδικής έκθεσης 17/2018, με τίτλο «Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αντιμετώπισαν με τις ενέργειές τους τη χαμηλή απορρόφηση κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007‑2013, χωρίς όμως να εστιάζουν επαρκώς στα αποτελέσματα».

Το καλοκαίρι προγραμματίζουμε να δημοσιεύσουμε έκθεση ελέγχου σχετικά με τα στοιχεία που παρουσιάζει η Επιτροπή όσον αφορά τη νομιμότητα και κανονικότητα των δαπανών στον τομέα της συνοχής.

Το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως στα εθνικά κοινοβούλια, σε παράγοντες του αντίστοιχου κλάδου και σε εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι συστάσεις που διατυπώνονται στις εκθέσεις του υλοποιούνται.