Ciao Renzi – Tο ηχηρό ιταλικό «όχι» και το μήνυμα του

Τα λάθη αργά ή γρήγορα πληρώνονται. Και ο Ματέο Ρέντσι προσπάθησε να… στρίψει το τιμόνι πολύ αργά, ώστε να γλυτώσει την πρόσκρουση. Όμως, δεν τα κατάφερε πέφτοντας θύμα των υψηλών προσδοκιών που ο ίδιος καλλιέργησε πριν από δύο χρόνια, όταν ανέλαβε την εξουσία, υποσχόμενος μια ανανέωση και καινοτομία, μαζί με οικονομική ανάκαμψη και θέσεις εργασίας.

Αντ’ αυτού, δρομολόγησε μια σειρά σκληρών μεταρρυθμίσεων σε τομείς, όπως τα εργασιακά, που για αρκετό διάστημα η ιταλική κοινή γνώμη ανέχτηκε (όχι βεβαίως αθόρυβα ή αγόγγυστα) ελπίζοντας ότι θα φέρουν την πολυπόθητη σταθεροποίηση και ευημερία. Όμως, φευ. Η ιταλική οικονομία παραμένει αδύναμη και το τραπεζικό της σύστημα μια ωρολογιακή βόμβα που ανά πάσα στιγμή μπορεί να εκραγεί. Και βέβαια «καπάκι» σε όλα αυτά ήρθε η ακαμψία της Ευρώπης και ειδικά του Βερολίνου, αλλά και η αδιαφορία της στο Προσφυγικό ζήτημα, που όπως στην Ελλάδα, έτσι και στην Ιταλία βαρύνει σημαντικά τις περιφερειακές κοινωνίες.

Ο τρόπος με τον οποίο ο Ματέο Ρέντσι ανέβασε τους τόνους κατά του Βερολίνου και της Άνγκελα Μέρκελ τους προηγούμενες μήνες, με δημόσιες λεκτικές επιθέσεις που ουδείς άλλος ηγέτης είχε τολμήσει να κάνει, φανέρωνε στην ουσία το πόσο… στριμωγμένος ήταν. Όμως, το Βερολίνο δεν έριξε νερό στο κρασί του, παρά το κίνδυνο που υπήρχε και τις συνεχείς επισημάνσεις αναλυτών και ειδικών για το πώς το ιταλικό δημοψήφισμα θα μπορούσε να πυροδοτήσει τον επόμενο συστημικό κίνδυνο για την Ευρωζώνη, μετά και το πλήγμα του brexit.

Θυμός και αγανάκτηση

Βέβαια, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο δεν πτοήθηκαν ούτε οι Ιταλοί, έχοντας συνηθίσει στις συνεχείς εναλλαγές κυβερνήσεων και τις παρατεταμένες περιόδους πολιτικής αστάθειας και αγνοώντας τα… τρομολάγνα σενάρια περί της κατάρρευσης της οικονομίας τους. Το μόνο που ήθελαν ήταν να στείλουν τον Ρέντσι σπίτι του, με κάθε τίμημα. Και ο θυμός τους ήταν αρκετός για να ψηφίσουν «όχι» σε μια μεταρρύθμιση που από πολύ νωρίς είχε ελάχιστη σημασία ως προς το περιεχόμενο της και που οι μόνοι που είχαν βγει δημοσίως να την στηρίξουν ήταν μεγαλοεπιχειρηματίες και μεγαβιομήχανοι, γεγονός που επίσης επηρέασε αρνητικά πολύ κόσμο.  

Αν προκαλούσαν παράλληλα ένα σεισμό στην Ευρώπη, δεν θα ήταν απαραιτήτως κακό, με δεδομένο ότι η ίδια η Ευρώπη είχε επιλέξει πρώτη να κλείσει τα αυτιά της και τα μάτια της στα δικά τους προβλήματα και τις δικές τους εκκλήσεις για μια διαφορετική οικονομική πολιτική στην Ευρώπη και για την αναδιανομή προσφύγων σε όλα τα κράτη μέλη.

Δεν είναι τυχαίο ότι η προσέλευση στις κάλπες ήταν υψηλή και ότι το ποσοστό του «όχι» στα άτομα νεαρότερης ηλικίας (από 18 έως 34 ετών) έφτασε το 80%. Όπως είναι χαρακτηριστικό ότι σε καμία ιταλική επαρχία δεν καταγράφηκε νίκη του «ναι» με τα μεγαλύτερα ποσοστά του, πάντως, να παρουσιάζονται σε πλουσιότερες περιοχές, όπως η Λομβαρδία. Στο νοτιότερο άκρο της Ιταλίας, εκεί που το Προσφυγικό «χτυπάει» κόκκινο το ποσοστό του «όχι» ξεπέρασε το 71-72%.

Η επόμενη ημέρα

Τι φέρνει λοιπόν η επόμενη ημέρα; Στην ουσία για την ώρα κανείς δεν είναι απολύτως βέβαιος. Ωστόσο, αφότου ο Ματέο Ρέντσι υποβάλει επισήμως την παραίτηση του, σήμερα το απόγευμα, το πλέον σίγουρο είναι ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Σέρτζιο Ματαρέλα, θα προσπαθήσει να πείσει τις πολιτικές δυνάμεις για το σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης, έστω και μεταβατικής, υπό έναν καινούργιο πρωθυπουργό. Με τον τρόπο αυτό θα προστατευτεί η σταθερότητα της αγοράς και θα προχωρήσουν εκκρεμότητες που πρέπει να κλείσουν, όπως ο νέος προϋπολογισμός, αλλά και ενδεχομένως η ψήφιση του νέου εκλογικού νόμου, που θα αντικαταστήσει την απλή αναλογική, η οποία μέχρι τώρα έχει προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στη δημιουργία σταθερών και μακροπρόθεσμων κυβερνήσεων.

Το αν το σχέδιο αυτό προχωρήσει δεν είναι βέβαιο, δεδομένου ότι για την ώρα όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, με πρώτο και κυριότερο το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο (που προηγείται στις δημοσκοπήσεις) θέλουν εκλογές «εδώ και τώρα». Αν και οι πρώτες ενδείξεις από το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα δείχνουν ότι αρκετά στελέχη του εκτιμούν ότι μπορεί πράγματι να συναινέσουν σε μια νέα κυβέρνηση, χωρίς, ωστόσο, να είναι ακόμη σαφές πόση θα είναι η διάρκεια ζωής της και ποιος θα είναι ο επικεφαλής της.

Σημαντικός παράγοντας που μπορεί, πάντως, να επηρεάσει τις πολιτικές εξελίξεις θα είναι η αντίδραση των αγορών τόσο σήμερα όσο και τις επόμενες ημέρες, καθώς πολύ μεγάλοι και παρατεταμένοι τριγμοί (παρά τη δεδομένη παρέμβαση και προσπάθεια στήριξης από την ΕΚΤ) ενδεχομένως να πείσουν τους διστακτικούς να ενδώσουν στο σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης.