Ε.Ε.: «Αγκάθι» το οικονομικό στην επέκταση προς ανατολάς

«Όχι άλλοι αγρότες, όχι άλλο ψωμί», ήταν ένα δημοφιλές σύνθημα κατά τη διάρκεια των περισσότερων από 200 αποκλεισμών δρόμων που οργανώθηκαν από Πολωνούς αγρότες τον περασμένο Φεβρουάριο. 

Έξω από την πολωνική πόλη Κοχκ, δύο ώρες οδικώς από τα ουκρανικά σύνορα, για παράδειγμα, εκατοντάδες τρακτέρ έκλεισαν έναν δρόμο για να αποτρέψουν την είσοδο φθηνών ουκρανικών σιτηρών στη χώρα. Για τους αγρότες εδώ, υπάρχει μία άλλη μεγάλη ανησυχία: Φοβούνται ότι, η είσοδος του ανατολικού γείτονα της Πολωνίας στην Ε.Ε. θα μπορούσε να απειλήσει τα προς το ζην τους.

«Πρέπει να το ξεχάσουν. Είναι μία τρελή ιδέα», είπε στη Deutsche Welle ένας από τους αγρότες που διαμαρτύρονταν κατά τη διάρκεια του αποκλεισμού.

Για περισσότερο από μία δεκαετία, η Ευρωπαϊκή Ένωση φαινόταν σαν μία κλειστή λέσχη με πολλές χώρες να βρίσκονται στη σειρά για να εισέλθουν σε αυτήν, αλλά χωρίς να υπάρχει φως στο τούνελ της αναμονής. Τον Δεκέμβριο, ωστόσο, η Ε.Ε. ξεκίνησε ενταξιακές συνομιλίες με την Ουκρανία και τη Μολδαβία και χορήγησε το καθεστώς υποψήφιας χώρας στη Γεωργία.

Πολιτική Vs Οικονομία

«Για προφανείς λόγους, η Ε.Ε. βλέπει τώρα τη διεύρυνση ως μέσο ασφαλείας. Και ο προϋπολογισμός είναι μέρος των συζητήσεων, αλλά μπορεί να μην είναι απαραίτητα ο αποφασιστικός παράγοντας», λέει η Θου Νγκουιέν, αναπληρώτρια διευθύντρια της ανεξάρτητης δεξαμενής σκέψης Jacques με έδρα το Βερολίνο.

Οι πρόσφατες διαδηλώσεις στην Πολωνία υπενθυμίζουν ωστόσο ότι, τα οικονομικά αποτελούν πάντα ένα μεγάλο αγκάθι σε κάθε προσπάθεια για διεύρυνση της Ε.Ε. Και ο νέος ενθουσιασμός των Βρυξελλών για την επέκταση της Ένωσης συνοδεύεται από φόβους ότι, η διεύρυνση θα θέσει ορισμένα από τα μέλη και τους πολίτες της Ε.Ε. σε μειονεκτική οικονομική θέση.

Η Ε.Ε. δαπανά τα μεγαλύτερα κομμάτια του προϋπολογισμού της για την περιφερειακή ανάπτυξη και τη γεωργία. Τα λιγότερο εύπορα κράτη-μέλη παίρνουν περισσότερα χρήματα από την Ένωση από όσα πληρώνουν. Οι οκτώ χώρες που βρίσκονται επί του παρόντος στη σειρά για ένταξη είναι όλες πιο φτωχές από τα σημερινά κράτη-μέλη. Η Τουρκία είναι η ένατη υποψήφια προς ένταξη χώρα, αλλά η διαδικασία ένταξής της έχει ανασταλεί.

Ελπίδες για βελτίωση

Για τη Τζάσνα Πέγιοβιτς από το Μαυροβούνιο, η ένταξη στην Ε.Ε. θα έδινε στη χώρα της περισσότερη «νομιμότητα». Το Μαυροβούνιο είναι η χώρα που προηγείται περισσότερο στην «ουρά» για ένταξη στην Ε.Ε. και το 80% του πληθυσμού του θέλει να είναι μέρος του μπλοκ. Η Τζάσνα, δημιουργός μιας start-up εταιρίας στον χώρο του e-learning, της Flourish, που εδρεύει στην πρωτεύουσα Ποντγκόριτσα, λέει ότι, το να είναι πολίτης της Ε.Ε. θα ήταν «σφραγίδα αποδοχής» για την επιχείρησή της.

Με πληθυσμό μόλις 630.000, το Μαυροβούνιο είναι μία μικρή χώρα όπως πολλές στα δυτικά Βαλκάνια, άρα δεν θα ασκούσε μεγάλη πίεση στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. Η Μίλα Κασαλίκα, οικονομολόγος και επικεφαλής οικονομικών του δήμου Ζέτα στο Μαυροβούνιο, πιστεύει ότι, η ένταξη στην Ε.Ε. θα μεταμορφώσει τη χώρα της. «Έχουμε περίπου το 45% έως 48% του βιοτικού επιπέδου των χωρών της Ε.Ε. Αυτό είναι το μεγάλο όνειρο στη διαδικασία ένταξης: Η σύγκλιση σε πραγματικούς όρους με το βιοτικό επίπεδο της Ένωσης».

Η αποδοχή των χωρών των δυτικών Βαλκανίων θα έφερνε οικονομικές ευκαιρίες σε εκατομμύρια ανθρώπους, με διαχειρίσιμο κόστος για την Ε.Ε. Ωστόσο, οι περισσότερες χώρες της περιοχής είναι υποψήφιες για ένταξη για πάνω από μία δεκαετία, χωρίς η διαδικασία να προχωράει.

Πόσο θα κόστιζε

Σύμφωνα με εσωτερική έρευνα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η αποδοχή όλων των υποψηφίων θα κόστιζε στην Ευρωπαϊκή Ένωση 256 δισ. ευρώ, με την Ουκρανία μόνο να εκτιμάται ότι, θα λάμβανε ενισχύσεις 186 δισ. ευρώ σε επτά χρόνια, μη συμπεριλαμβανομένων των δαπανών ανοικοδόμησης.

Η Θου Νγκουιέν πιστεύει ότι «ο οικονομικός αντίκτυπος δεν θα ήταν τόσο υψηλός, όσο υποδηλώνουν ορισμένοι από τους αριθμούς». Ωστόσο, η ερευνήτρια δεν μπορεί να πει ακριβώς από πού θα προέλθουν τα επιπλέον χρήματα. «Είναι πιθανό να προέρχονται από τα σημερινά κράτη-μέλη. Είναι πιθανό η Ε.Ε. να συγκεντρώνει δικά της χρήματα μέσω νέων πόρων. Για παράδειγμα, υπάρχουν συζητήσεις για φόρο πλαστικού ή μηχανισμούς προσαρμογής των εκπομπών άνθρακα».

Ορισμένα από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. πιέζουν να προχωρήσει η ενταξιακή διαδικασία με άνευ προηγουμένου ταχύτητα. Το αν θα το πετύχουν ή όχι, ωστόσο, θα εξαρτηθεί από τη μελλοντική σύνθεση του νέου κοινοβουλίου της Ε.Ε. που θα εκλεγεί τον Ιούνιο.

Η περίπλοκη «υποψηφιότητα» της Ουκρανίας

Πιο πρόσφατα, μία νέα υποψήφια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίστηκε στον ανατολικό ορίζοντα, η Ουκρανία. Πιεζόμενη σκληρά από τη ρωσική εισβολή, η χώρα έλαβε καθεστώς υποψήφιας χώρας τον Ιούνιο του 2022.

«Αλλά η πολυπληθέστερη -και η πιο φτωχή- από όλες τις υποψήφιες χώρες θα ήταν “ένα διαφορετικό πρότζεκτ”, λόγω του μεγέθους της, λόγω του αγροτικού της τομέα, λόγω του μέσου πλούτου της και, κυρίως, επειδή είναι μία χώρα σε πόλεμο που χρειάζεται 500 δισ. ευρώ για ανοικοδόμηση και… συνεχίζει να μετράει», λέει η Νάταλι Τότσι, Ιταλίδα πολιτική επιστήμονας και διεθνολόγος, που ειδικεύεται στον ρόλο της Ε.Ε. στις διεθνείς υποθέσεις και τη διατήρηση της ειρήνης.

Εάν η Ουκρανία προσχωρούσε στην Ε.Ε., θα γινόταν ο μεγαλύτερος παραγωγός γεωργικών προϊόντων του μπλοκ και θα επιβάρυνε περισσότερο τα οικονομικά του. Ενώ όλοι οι αγρότες της Ε.Ε. έχουν μαζί περίπου 157 εκατ. εκτάρια (387,35 εκατ. στρέμματα) καλλιεργήσιμης γης, η Ουκρανία θα προσθέσει επιπλέον 41 εκατ. εκτάρια. Για ορισμένα σημερινά μέλη, αυτό θα σήμαινε ανεπιθύμητο ανταγωνισμό στην ενιαία αγορά.

Η Πολωνία, για παράδειγμα, έχει γίνει ένας από τους πιο ανταγωνιστικούς παραγωγούς τροφίμων στην Ε.Ε. από την ένταξή της, το 2004. Εάν η Ουκρανία ενταχθεί στην Ε.Ε., αυτός ο ρόλος θα απειληθεί. «Πιθανότατα, θα χρεοκοπούσαμε. Επειδή η Ευρώπη θα πλημμύρισει εύκολα από τα πολύ φθηνότερα προϊόντα από την Ουκρανία», λέει ο Λούκας Τσεχ, Πολωνός κτηνοτρόφος και αγρότης από το Πάρκζεβ, ο οποίος εξασφαλίζει μέρος των εσόδων του από τις επιδοτήσεις της Ε.Ε.