Επιδόσεις προγραμμάτων δαπανών της ΕΕ: Ανάμικτα αποτελέσματα στη σκιά της πανδημίας

Τα σχετικά με τις επιδόσεις των προγραμμάτων δαπανών της ΕΕ στοιχεία που αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραπέμπουν σε ανάμικτα αποτελέσματα στους διαφορετικούς τομείς χρηματοδότησης, οι δε δείκτες που μετρούν την πρόοδο ως προς την επίτευξη των τιμών-στόχου δεν εστιάζουν επαρκώς στα αποτελέσματα. Αυτά είναι ορισμένα από τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, που μόλις δημοσίευσε την έκθεσή του σχετικά με τις επιδόσεις ορισμένων προγραμμάτων δαπανών της ΕΕ για το 2020.

Παρόλο που ορισμένα από τα προγράμματα δαπανών που εξέτασε το Συνέδριο επλήγησαν από την πανδημία Covid-19 το 2020, οι διαθέσιμες πληροφορίες μαρτυρούν ότι οι επιδόσεις ορισμένων εξ αυτών σημείωσαν πρόοδο. Οι ελεγκτές αξιολογούν θετικά σε γενικές γραμμές την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (και των συννομοθετών) να αξιοποιήσουν τα διδάγματα που αποκομίστηκαν από την εφαρμογή των προγραμμάτων στο παρελθόν, προκειμένου να βελτιώσουν τον σχεδιασμό και τις επιδόσεις των προγραμμάτων δαπανών της περιόδου 2021‑2027. Εντούτοις, τονίζουν επίσης την ανάγκη η Επιτροπή να βελτιώσει τη χρήση των εκτιμήσεων επιπτώσεων και των επακόλουθων δράσεων που αναλαμβάνονται σε συνέχεια των αξιολογήσεων.

Οι ελεγκτές εξέτασαν κατά πόσον η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αξιοποίησαν τα διδάγματα που αποκόμισαν (λόγου χάριν, από αξιολογήσεις, εκτιμήσεις επιπτώσεων και ελέγχους), προκειμένου να βελτιώσουν τον σχεδιασμό και τις επιδόσεις των νέων προγραμμάτων δαπανών της περιόδου 2021‑2027. Βάσει των δεικτών που υποβλήθηκαν για το 2020, των πρόσφατων αξιολογήσεων της Επιτροπής και, συμπληρωματικά, των δικών τους ελεγκτικών εργασιών, οι ελεγκτές αξιολόγησαν κατά πόσον τα προγράμματα που επιλέχθηκαν στους κύριους τομείς του προϋπολογισμού βρίσκονταν «σε καλό δρόμο» ως προς την επίτευξη των στόχων τους.

«Επιθυμία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου είναι να γνωρίζουν τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται με τον προϋπολογισμό της ΕΕ», δήλωσε ο François-Roger Cazala, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον συντονισμό της έκθεσης. «Είναι θετική εξέλιξη να παρατηρούμε ότι τα διδάγματα που αποκομίστηκαν από τα προηγούμενα προγράμματα δαπανών χρησιμοποιούνται συχνά για τη βελτίωση του σχεδιασμού και της εφαρμογής μελλοντικών προγραμμάτων.

Από τις διαθέσιμες πληροφορίες προκύπτει πρόοδος ως προς την επίτευξη των στόχων ορισμένων προγραμμάτων, υπερβολικά συχνά όμως οι πληροφορίες αυτές δεν εστιάζουν στα αποτελέσματα. Επίσης, εντοπίσαμε στοιχεία που αποδεικνύουν τις επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19 στις επιδόσεις ορισμένων προγραμμάτων.»

Στον τομέα της Συνοχής, οι ελεγκτές εξέτασαν τις πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ). Διαπίστωσαν ότι το πλαίσιο επιδόσεων συνέβαλε στη διαθεσιμότητα τέτοιων πληροφοριών· ωστόσο, η έμφαση παρέμεινε στις χρηματοοικονομικές εισροές και εκροές, και όχι στα αποτελέσματα. Οι τιμές-στόχος, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις μειώθηκαν το 2018 για τους περισσότερους δείκτες επιδόσεων, βρίσκονταν σε καλό δρόμο ως προς την επίτευξή τους.

Ωστόσο, οι ελεγκτές επισήμαναν επίσης πόσο δύσκολο εξακολουθεί να είναι οι δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από το ΕΚΤ να φθάσουν και να επηρεάσουν ανθρώπους που είναι αποκομμένοι από την αγορά εργασίας, όπως οι νέοι που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης. Ορισμένες τιμές-στόχος, όπως αυτή που ορίζει η στρατηγική «Ευρώπη 2020» για τη μείωση του αριθμού των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ, είναι μάλλον απίθανο να επιτευχθούν, μετά μάλιστα και την επιδείνωση της κατάστασης εξαιτίας της πανδημίας Covid-19. .

Η πανδημία δεν άφησε ανεπηρέαστο ούτε τον τομέα της Ανάπτυξης και της απασχόλησης. Οι περιορισμοί στις μετακινήσεις και στη διά ζώσης μάθηση είχαν σοβαρές επιπτώσεις στο Erasmus+, το πρόγραμμα που επελέγη για έλεγχο στον συγκεκριμένο τομέα. Οι ελεγκτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, αν και το Erasmus+ είναι ένα δημοφιλές πρόγραμμα, ιδιαίτερα επωφελές για τους μεμονωμένους συμμετέχοντες, υπάρχει ακόμη περιθώριο βελτίωσής του.

Ενδεικτικά προτείνονται η μείωση του αριθμού των εργαλείων ΤΠ, η προσαρμογή του οδηγού του προγράμματος ώστε να καταστεί περισσότερο εύληπτος, η απλούστευση της διαδικασίας υποβολής αίτησης και η μέριμνα για την ισότητα των φύλων. Η κινητικότητα που υποστηρίζεται από το πρόγραμμα προσφέρει πολλές μορφές προστιθέμενης αξίας, εκ των οποίων όλες επηρεάστηκαν αρνητικά από την πανδημία. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν επίσης ότι η καινοτόμος επίδραση άλλων δράσεων στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+, οι οποίες απέβλεπαν στη στήριξη καινοτόμων πρακτικών και ήταν συχνά επιτυχείς αυτές καθαυτές, σπάνια γινόταν αντιληπτή πέραν των δικαιούχων φορέων.

Στον τομέα των Φυσικών πόρων, οι ελεγκτές επέλεξαν το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ). Το ΕΤΘΑ στηρίζει τους στόχους της κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑΠ), όπως λόγου χάριν η αντιμετώπιση της μη βιώσιμης αλιείας και η πρόληψη της υποβάθμισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Πρόκειται για άλλη μία περίπτωση κατά την οποία διαπιστώσαμε ότι οι πληροφορίες της Επιτροπής σχετικά με τις επιδόσεις επικεντρώνονται ως επί το πλείστον στη χρηματοδοτική συνεισφορά του ταμείου στους στόχους της ΚΑΠ και όχι στα αποτελέσματα. Λίγα είναι τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τη συμβολή του ΕΤΘΑ στους περιβαλλοντικούς στόχους.

Για την αξιολόγηση των επιδόσεων στον τομέα «Η Ευρώπη ως παγκόσμιος παράγοντας», οι ελεγκτές ανέλυσαν τον Μηχανισμό Προενταξιακής Βοήθειας ΙΙ (ΜΠΒ ΙΙ), ένα μέσο που παρέχει προενταξιακή βοήθεια στις υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες. Από τα στοιχεία που ανέφερε η Επιτροπή για τους διάφορους δείκτες προκύπτουν πενιχρές επιδόσεις.

Μεταξύ άλλων, οι ελεγκτές διαπίστωσαν στασιμότητα ως προς τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις που επιδιώκονται στο πλαίσιο του μέσου: υπήρχε παλινδρόμηση των δεικτών που αναφέρονταν στις πολιτικές μεταρρυθμίσεις σε σχέση με τις αντίστοιχες τιμές-βάσεις, και κανένας τους δεν βρισκόταν σε καλό δρόμο ως προς την επίτευξη της τιμής-στόχου. Συμπερασματικά, οι ελεγκτές καταλήγουν ότι η ενωσιακή στήριξη είναι περισσότερο αποτελεσματική για την προώθηση θεμελιωδών μεταρρυθμίσεων από ό,τι για την εξασφάλιση της υλοποίησής τους.

Στον τομέα «Ασφάλεια και ιθαγένεια», οι ελεγκτές ανέλυσαν τις επιδόσεις του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας-Σύνορα και Θεωρήσεις, ενός μέσου που παρέχει στήριξη σε διασυνοριακά μέτρα. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο δείκτης που καθορίστηκε για τη μέτρηση της προόδου ως προς τον πρωταρχικό στόχο του μέσου ήταν εξαιρετικά ευρύς, γεγονός που δεν επέτρεπε την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τις συνολικές επιδόσεις του μέσου.

Πρόοδος συνάγεται βέβαια από περισσότερο ειδικούς δείκτες όσον αφορά τις υποδομές που χρησιμοποιούνται για τις θεωρήσεις και τα βασικά συστήματα ΤΠ που εφαρμόζονται για τον έλεγχο των συνόρων. Ωστόσο, η κατάρτιση και η ανάπτυξη ικανοτήτων όσον αφορά τα προξενεία και τους συνοριοφύλακες παρουσιάζουν υστέρηση, κάτι που μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην πανδημία Covid-19.

Αναφορικά με το συνολικό πλαίσιο επιδόσεων, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι το πλαίσιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας διευκολύνει τον προσδιορισμό και την εξαγωγή διδαγμάτων και εξασφαλίζει την αξιοποίησή τους κατά τον σχεδιασμό μελλοντικών προγραμμάτων. Η αρχή «πρώτα αξιολόγηση», που εμπίπτει στο πλαίσιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας, εφαρμόζεται με αρκετή συνέπεια, αν και όχι απαρεγκλίτως.

Το γενικό συμπέρασμα των ελεγκτών είναι ότι τα διδάγματα που πρέπει να αποκομιστούν συνήθως προσδιορίζονται σωστά και λαμβάνονται υπόψη σε μελλοντικές νομοθετικές προτάσεις. Οι ελεγκτές συνιστούν στην Επιτροπή να βελτιώσει τις εκτιμήσεις επιπτώσεων που πραγματοποιεί και να καθορίζει με σαφήνεια τις επακόλουθες δράσεις που πρέπει να αναληφθούν σε συνέχεια των αξιολογήσεων.

Η έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ, καθώς και το συγκεφαλαιωτικό έγγραφο «2020 – Η έκθεση σχετικά με τις επιδόσεις εν συντομία», είναι διαθέσιμα στα αγγλικά, στον ιστότοπο ECA website. Τα έγγραφα αυτά θα είναι διαθέσιμα σύντομα και σε άλλες γλώσσες.