Επιτροπή Ανταγωνισμού: Πρόστιμο 42 εκατ. ευρώ στις τράπεζες -Συμβιβασμός

Πρόστιμα συνολικού ύψους 41,7 εκατ. ευρώ επέβαλε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στις τέσσερις συστημικές τράπεζες, την Attica Bank και την Ελληνική Ένωση Τραπεζών (ΕΕΤ) για εναρμονισμένες τιμολογιακές πρακτικές που διαπιστώθηκαν μετά από έφοδο στα γραφεία τους το 2019.

Τα πρόστιμα ανά τράπεζα διαμορφώνονται ως εξής:

– Τράπεζα Πειραιώς: 12.993.482,86 ευρώ

– Εθνική Τράπεζα: 9.978.799,18 ευρώ

– Alpha Bank: 9.110.682,91 ευρώ

– Eurobank: 7.976.790,63 ευρώ

– Attica Bank: 143.181,65 ευρώ

– ΕΕΤ: 1.553.242,87 ευρώ

Σύμφωνα με την υπ’ αρ. 790/2022 απόφαση που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα η ανεξάρτητη αρχή, κρίθηκε ότι οι Eurobank, Alpha Bank, Τράπεζα Πειραιώς και Εθνική Τράπεζα αντάλλαξαν πληροφορίες περί τιμολόγησης και εφάρμοσαν εναρμονισμένες πρακτικές όσον αφορά στις προμήθειες που επιβάλλουν στις συναλλαγές από ΑΤΜ τρίτων τη διετία 2018-2019.

Σε ό,τι αφορά την ΕΕΤ, η Αρχή διαπίστωσε παραβατικές πρακτικές με αντικείμενο την ενδεχόμενη εισαγωγή χρεώσεων σε τραπεζικά προϊόντα και υπηρεσίες, που σχετίζονται με έκδοση και αποδοχή καρτών πληρωμών, λογαριασμούς πληρωμών, συναλλαγές ταμείου, δάνεια και λοιπές συναλλαγές, καθώς και τον καθορισμό όρων συναλλαγής σχετικά με την ενδεχόμενη εισαγωγή ομοιόμορφων πακέτων τραπεζικών υπηρεσιών.

Επιπλέον, η ΕΕΤ κρίθηκε ότι ανέλαβε ρόλο διευκολυντή (facilitator) σε ανταλλαγή πληροφοριών η οποία συνιστά εναρμονισμένη πρακτική μεταξύ των συστημικών τραπεζών με σκοπό την εφαρμογή συγκεκριμένων χρεώσεων για τραπεζικές εργασίες ή/και κατά περίπτωση, τον πιθανολογούμενο χρόνο εισαγωγής τους ή/και το ύψος συγκεκριμένων χρεώσεων.

Πέραν της τιμολογιακής πολιτικής, η ΕΕΤ κρίθηκε ότι παρατύπως αρνήθηκε την εισδοχή της Viva ως μέλος το διάστημα από το 2015 έως το 2019, καθώς και την ένταξη της Viva στο σύστημα DIAS CREDIT TRANSFER το 2018.

Διαρθρωτικά μέτρα

Αποτέλεσμα της ανωτέρω απόφασης ήταν οι δύο πλευρές να έρθουν σε συμβιβασμό η οποία προβλέπει τα εξής διαρθρωτικά μέτρα:

1. Από 01.01.24 οι τράπεζες υποχρεώνονται να επιβάλουν χαμηλότερες προμήθειες ανά συναλλαγή από ΑΤΜ τρίτων (DAF) ως ακολούθως:

– Τράπεζα Πειραιώς: έως το ύψος των 2,00 €, από το ισχύον ποσό των 3,00 €,

– Εθνική Τράπεζα: έως το ύψος των 1,90 ευρώ, από το ισχύον ποσό των 2,60 ευρώ

– Alpha Bank: έως το ύψος των 1,80 ευρώ, από το ισχύον ποσό των 2,50 ευρώ

– Eurobank: έως το ύψος των 1,80 ευρώ, από το ισχύον ποσό των 2,50 ευρώ

– Attica Bank: έως το ύψος των 1,50 ευρώ, από το ισχύον ποσό των 2,00 ευρώ.

2. Οι παραπάνω χρεώσεις θα διατηρηθούν σταθερές για διάστημα τριών ετών με ρήτρα επανεξέτασης από την ΕΑ έως δύο (2) επιπλέον έτη, μετά τη λήξη των τριών (3) ετών και με δυνατότητα επιβολής προστίμου από την ΕΑ σε περίπτωση μη συμμόρφωσης προς το ανωτέρω μέτρο συμπεριφοράς.

3. Οι τράπεζες θα εφαρμόσουν, εντός εξαμήνου από τη δημοσίευση της Απόφασης Διευθέτησης, εσωτερικό πρόγραμμα συμμόρφωσης με στόχο να αποτραπούν αντίστοιχες παραβάσεις στο μέλλον.

Διευκρινίσεις εκ μέρους των τραπεζών

Διευκρινίσεις επί της απόφασης της Αρχής έσπευσαν να παρέχουν πηγές του τραπεζικού κλάδου:

Πού κατέληξε η έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού (ΕΑ) σχετικά με τις τραπεζικές προμήθειες;

Ο έλεγχος της ΕΑ οδηγήθηκε σε συμβιβασμό. Οι τράπεζες και η Ελληνική Ένωση Τραπεζών (ΕΕΤ) ως νομικό πρόσωπο συμφώνησαν στην ένταξη τους στη διαδικασία διευθέτησης διαφορών, αποδεχόμενες παράβαση του Άρθρου 1 Ν. 3959/2011 περί ανταλλαγής πληροφοριών. Οι τράπεζες επέμειναν εμφατικά ότι σε καμμία περίπτωση δεν παρέβησαν τους κανόνες ανταγωνισμού με τη μορφή της κατάρτισης συμφωνίας για καθορισμό τιμών – κάτι άλλωστε που διαπίστωσε και η ΕΑ-   και προέκριναν την διαδικασία διευθέτησης για το σκέλος της ανταλλαγή πληροφοριών.

Τι προβλέπει αυτή η διαδικασία; Γιατί οι τράπεζες δέχθηκαν τον συμβιβασμό;

Με την ένταξη στη διαδικασία διευθέτησης διαφόρων η υπόθεση κλείνει οριστικά και αποτρέπεται μια μακρά αντιδικία, με όλα τα σχετικά αρνητικά αποτελέσματα. Το σωρευτικό πρόστιμο που επιβάλλεται δεν ξεπερνά το 2,5% των συνολικών εσόδων τους από προμήθειες.

Νομικοί  κύκλοι εκτιμούν ότι ο τελικός συμβιβασμός αποτελεί μια θετική εξέλιξη, τόσο για τις τράπεζες όσο και για την ΕΑ. Χωρίς συμβιβαστική λύση η υπόθεση θα οδηγείτο στην ακροαματική διαδικασία. Σε αυτή την περίπτωση, θα απαιτούνταν επιπλέον 9-12 μήνες για την έκδοση απόφασης. Καθώς οι αιτιάσεις στηρίζονται σε αμφιλεγόμενα στοιχεία είναι βέβαιο ότι την απόφαση θα ακολουθούσε η άσκηση έφεσης, η εκδίκαση της οποίας θα απαιτούσε επιπλέον 12-18 μήνες.

Ποιες προμήθειες εξέτασε η ΕΑ και τι απέδωσε η έρευνα;

Στο πλαίσιο της έρευνας της ΕΑ εξετάστηκαν περίπου 50 χρεώσεις προμηθειών. Αυτές εντοπίστηκαν σε αλληλογραφία της ΕΕΤ με τις τράπεζες, καθώς η ΕΕΤ συγκέντρωνε  στοιχεία, ώστε να υπάρξει σχετικός εποπτικός διάλογος με την ΤτΕ. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕΤ είχε διοργανώσει και ειδική συνάντηση στην οποία συμμετείχαν ανώτατα στελέχη της ΤτΕ και οι διοικήσεις των 4 συστημικών τραπεζών.

Οι τράπεζες αναγνώρισαν, στο πλαίσιο του συμβιβασμού, την ανταλλαγή πληροφοριών. Πώς την δικαιολόγησαν;

Οι τράπεζες ανέφεραν ότι η ανταλλαγή πληροφοριών έγινε στο πλαίσιο ανάγκης θεσμικού διαλόγου με τη VISA και τη Mastercard με αφορμή την αλλαγή του τρόπου τιμολόγησης συγκεκριμένων συναλλαγών, κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και στο πλαίσιο εποπτικού διαλόγου για χρεώσεις με την Τράπεζα της Ελλάδας. Ο νομικός διάλογος μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων και της ΕΕΤ ήταν αναγκαίος ενόψει και του αυστηρού πλαισίου που ίσχυε στην Ελλάδα και απαγόρευε ορισμένες προμήθειες. Σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε συντονισμός για καθορισμό τιμολογίου, κάτι που επιβεβαιώνεται και από τη διαδικασία διευθέτησης της ΕΑ.

Ποιο άλλο ζήτημα αφορούσε ο έλεγχος της ΕΑ;

Στο πλαίσιο του ελέγχου εξετάστηκε η προμήθεια άμεσης χρέωσης (Direct Access Fee – DAF), η οποία καθιερώθηκε σταδιακά από το τραπεζικό σύστημα από το 2018 και μετά, για αναλήψεις μετρητών από ATMs. Η καθιέρωσή της έγινε αφότου το επέτρεψαν οι κανονισμοί των σχημάτων VISA και Mastercard. Αξίζει να σημειωθεί ότι και και πριν από το DAF η ανάληψη μετρητών δεν ήταν ανέξοδη. Στη θέση του DAF ίσχυε η υποχρέωση καταβολής ενός ποσού από την εκδότρια τράπεζα (issuer fee), η οποία με τη σειρά της κατέβαλλε τμήμα του ποσού αυτού στην τράπεζα που παρείχε το ΑΤΜ.

Με βάση το DAF

* για τους Έλληνες καταναλωτές υπάρχει χρέωση για ανάληψη μετρητών, μόνο σε περίπτωση χρήσης ATM άλλης  τράπεζας από αυτή που διατηρούν το λογαριασμού τους. Για συναλλαγές από ATM της τράπεζας τους η ανάληψη είναι δωρεάν
* για αλλοδαπούς καταναλωτές υπάρχει χρέωση σε κάθε ανάληψη τους, εφόσον χρησιμοποιούν κάρτες που έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό.

Απόδειξη ότι δεν υπήρξε συμφωνία για το ύψος της προμήθειας DAF μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων αποτελεί το μεγάλο εύρος της τιμολόγησης ανά συναλλαγή, που κυμάνθηκε μεταξύ 2 και 3 ευρώ για τις συστημικές τράπεζες. Ούτως ή άλλως, το ύψος της προμήθειας DAF για τις εγχώριες συναλλαγές θα γινόταν δημοσίως γνωστό, αφού αφορά απλώς μια επέκταση της προμήθειας DAF που είχε ήδη επιβληθεί στις διασυνοριακές συναλλαγές.

Στο πλαίσιο της διευθέτησης, οι τράπεζες συμφώνησαν να μειώσουν για ορισμένο χρονικό διάστημα την προμήθειας DAF που χρεώνουν κατά περίπου 30%, ανεξάρτητα από την προμήθεια που χρεώνει σήμερα η κάθε τράπεζα. Σημειώνεται, ότι στα ATMs δραστηριοποιείται και ένας μη τραπεζικός πάροχος, ο οποίος χρεώνει προμήθεια ανάληψης μετρητών σε όλους τους καταναλωτές σχεδόν 4€, δηλαδή 25-35% υψηλότερα από τις τράπεζες, και με τον οποίο η ΕΑ ούτε ασχολήθηκε για συλλογή στοιχείων το 2019, ούτε επέβαλε κάποια μείωση.

Σημειώνεται ότι παρόλο που η ΕΑ εξέτασε ενδελεχώς περί τις 50 διαφορετικές τραπεζικές προμήθειες, πέρα από το DAF, δεν προέκυψαν στοιχεία για καμία άλλη ώστε να δικαιολογείται η μείωσή της.

Ποιοι καταναλωτές επωφελούνται από το παραπάνω μέτρο της ΕΑ σχετικά με το DAF;

Σύμφωνα με στοιχεία που προσκόμισαν οι τράπεζες στην ΕΑ, από τις αναλήψεις μετρητών που γίνονται σε ATMs και για τις οποίες υπάρχει χρέωση (δηλαδή γίνονται με κάρτες που έχουν εκδοθεί από τράπεζες διαφορετικές από την τράπεζα που λειτουργεί το ATM), τα 2/3 αφορούν αλλοδαπούς καταναλωτές, κυρίως τουρίστες. Και αυτό είναι αναμενόμενο, καθώς οι Έλληνες καταθέτες επιλέγουν ΑΤΜ της τράπεζας τους για να αποφύγουν οποιαδήποτε χρέωση.

Επομένως, από το μέτρο που επέβαλε η ΕΑ, τη μείωση της προμήθειας ανάληψης μετρητών (DAF), επωφελείται ένας σχετικά μικρός αριθμός Ελλήνων καταναλωτών, συγχρόνως όμως μειώνεται το τουριστικό συνάλλαγμα – με τη μορφή προμήθειας ανάληψης μετρητών – που έρχεται στη χώρα. Η απώλεια συναλλαγματικών εισροών υπολογίζεται σε περίπου 20 εκ ευρώ το χρόνο.

Επιβλήθηκε πρόστιμο και σε τραπεζικά στελέχη;

Όχι. Η έρευνα δεν αφορούσε φυσικά πρόσωπα και δεν τέθηκε κανένα θέμα πρόθεσης για την παραβίαση κανόνων του ανταγωνισμού.

Κ. Σκρέκας: “Τα πρόστιμα στις τράπεζες επιβεβαιώνουν την αποφασιστικότητα της Πολιτείας για την εφαρμογή της νομοθεσίας”

Ο υπουργός Ανάπτυξης,  Κώστας Σκρέκας έκανε την ακόλουθη δήλωση σχετικά με την Απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού να επιβάλει πρόστιμα σε πέντε τραπεζικά ιδρύματα και την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών: “Η επιβολή των προστίμων επιβεβαιώνει την αποφασιστικότητα της Πολιτείας μέσω κάθε θεσμικού βραχίονά της για συνεχείς ελέγχους με σκοπό την εφαρμογή της νομοθεσίας. Οι έλεγχοι θα συνεχιστούν και οι παρεμβάσεις θα είναι άμεσες και αποτελεσματικές όπου αυτό κρίνεται επιβεβλημένο με γνώμονα το όφελος των πολιτών και την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς σε όλα τα επίπεδα”.