EURACTIV: Ψηφιακό ευρώ θέλει η ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει την εφαρμογή ενός ψηφιακού ευρώ που θα είναι δωρεάν προσβάσιμο σε όλους τους χρήστες λιανικής, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τη χρηματοπιστωτική ένταξη και τον ανταγωνισμό στις ψηφιακές πληρωμές, σύμφωνα με σχέδιο πρότασης που διέρρευσε και είδε η EURACTIV.

Η πρόταση κανονισμού για την εισαγωγή ψηφιακού ευρώ αναμένεται να υποβληθεί στις 28 Ιουνίου. Στη συνέχεια θα πρέπει να εγκριθεί τόσο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών στο Συμβούλιο της ΕΕ.

Ενώ δεν ήταν σαφές με ποια μορφή θα έπρεπε να εισαχθεί το ψηφιακό ευρώ, το έγγραφο που διέρρευσε υποδηλώνει τώρα ότι η Επιτροπή θέλει να το καταστήσει προσιτό όχι μόνο στις τράπεζες αλλά κυρίως στο ευρύ κοινό ως επιλογή πληρωμών λιανικής.

Ένα από τα κίνητρα πίσω από την πρόταση είναι η επιθυμία «να μειωθεί ο κατακερματισμός της ευρωπαϊκής αγοράς πληρωμών λιανικής, να προωθηθεί ο ανταγωνισμός» και «να ενθαρρυνθούν οι πρωτοβουλίες του κλάδου για την προσφορά πανευρωπαϊκών υπηρεσιών πληρωμών», σύμφωνα με το σχέδιο πρότασης.

Επιπλέον, το ψηφιακό ευρώ αποτελεί αντίδραση στις τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής.

Η συζήτηση γύρω από το ψηφιακό ευρώ πήρε για πρώτη φορά ταχύτητα όταν μια κοινοπραξία του Facebook (σήμερα Meta) ξεκίνησε το σχέδιο Libra με στόχο τη δημιουργία του δικού της ψηφιακού νομίσματος. Παρά το ότι το σχέδιο Libra εγκαταλείφθηκε, ο φόβος της απώλειας του νομισματικού ελέγχου από ιδιωτικές πρωτοβουλίες παρέμεινε.

Προσβάσιμο σε όλους

«Στην ευρωζώνη, η καθιέρωση ενός ψηφιακού νομίσματος λιανικής CBDC (ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας) – το ψηφιακό ευρώ – είναι απαραίτητη για τη συμπλήρωση των μετρητών και την προσαρμογή των επίσημων μορφών του νομίσματος στις τεχνολογικές εξελίξεις», αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του σχεδίου πρότασης.

Με την επιλογή ενός CBDC λιανικής, η ΕΕ θα ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο από άλλες δικαιοδοσίες. Η Ελβετική Εθνική Τράπεζα, για παράδειγμα, ενδιαφέρεται κυρίως για ένα CBDC χονδρικής που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη διευκόλυνση των διατραπεζικών διακανονισμών.

Το ψηφιακό ευρώ θα είναι νόμιμο χρήμα, πράγμα που σημαίνει ότι οι οικονομικοί φορείς θα πρέπει να δέχονται πληρωμές σε ψηφιακό ευρώ, αν και υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις. Για παράδειγμα πολύ μικρές επιχειρήσεις με λιγότερους από 10 υπαλλήλους και ετήσιο κύκλο εργασιών μικρότερο από 2 εκατ. ευρώ δεν θα δέχονται τέτοιου είδους πληρωμές.

Το ψηφιακό ευρώ υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), όπως και τα φυσικά μετρητά σήμερα. Συνεπώς, θα είναι πιο ασφαλές από τις τραπεζικές καταθέσεις, οι οποίες υποστηρίζονται μόνο από τις εμπορικές τράπεζες και -μέχρι ενός ορισμένου ποσού- από τα συστήματα ασφάλισης καταθέσεων.

Επιπλέον, το ψηφιακό ευρώ δεν θα πρέπει να είναι διαθέσιμο μόνο διαδικτυακά, αλλά θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και εκτός σύνδεσης, μέσω των λεγόμενων πληρωμών εγγύτητας. Ωστόσο, η χρήση εκτός σύνδεσης θα επιτρέπεται μόνο για συναλλαγές χαμηλής αξίας.

Δωρεάν συναλλαγές

Ακριβώς όπως τα μετρητά, το ψηφιακό ευρώ θα πρέπει να είναι διαθέσιμο στους χρήστες δωρεάν.

«Όλα τα πιστωτικά ιδρύματα που παρέχουν υπηρεσίες λογαριασμού πληρωμών θα πρέπει να παρέχουν βασικές υπηρεσίες πληρωμών σε ψηφιακό ευρώ κατόπιν αιτήματος των πελατών τους», αναφέρει η πρόταση. Επιπλέον, η Κομισιόν θέλει να διασφαλίσει ότι οι «βασικές ψηφιακές υπηρεσίες σε ευρώ προσφέρονται δωρεάν σε φυσικά πρόσωπα», ακόμη και αν δεν είναι καταναλωτές πιστωτικών ιδρυμάτων.

Οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών θα πρέπει να προσφέρουν τις συναλλαγές δωρεάν για τα φυσικά πρόσωπα. Μπορούν, ωστόσο, να ζητούν αμοιβή από τους εμπόρους, όμως η αμοιβή δεν μπορεί να υπερβαίνει τις αμοιβές που «ζητούνται για τα πιο αποτελεσματικά συγκρίσιμα μέσα πληρωμής», σύμφωνα με την πρόταση.

Όρια εκμετάλλευσης

Στο παρελθόν, ορισμένες τράπεζες έχουν εκφράσει την ανησυχία ότι το υπερβολικά ελκυστικό ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να οδηγήσει τους αποταμιευτές να αποσύρουν τα χρήματά τους από τις τραπεζικές καταθέσεις και να τα αποθηκεύσουν στους ασφαλέστερους ψηφιακούς λογαριασμούς ευρώ που υποστηρίζονται από την κεντρική τράπεζα. Εάν μια τέτοια κίνηση συνέβαινε πολύ γρήγορα, αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Αυτό αναγνωρίζεται στο σχέδιο πρότασης, καθώς επιδιώκει να εξισορροπήσει τα αντισταθμιστικά οφέλη μεταξύ «της διασφάλισης ευρείας χρήσης με ταυτόχρονη προστασία της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και της παροχής πιστώσεων».

Η Επιτροπή θέλει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό περιορίζοντας τη χρήση του ψηφιακού ευρώ ως μέσο αποθήκευσης αξίας. Αναθέτει στην ΕΚΤ την «ανάπτυξη μέσων για τον περιορισμό της χρήσης του ψηφιακού ευρώ ως μέσο αποθήκευσης αξίας».

Σύμφωνα με το σχέδιο πρότασης, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι η ΕΚΤ θα θεσπίσει όρια για το πόσα ψηφιακά ευρώ μπορεί να κατέχει κάθε άτομο, προκειμένου να διασφαλιστεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Ενώ τα φυσικά πρόσωπα θα μπορούν να χρησιμοποιούν πολλαπλούς λογαριασμούς ψηφιακών ευρώ, τα όρια κατοχής που θα επιβάλλει η ΕΚΤ θα ισχύουν για το σύνολο των ψηφιακών ευρώ που τηρούνται σε όλους τους λογαριασμούς ψηφιακών ευρώ κάθε φυσικού προσώπου.

Προστασία δεδομένων έναντι καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες

Η επιβολή αυτών των ορίων κατοχής, καθώς και η ανάγκη συμμόρφωσης με τους κανόνες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τις κυρώσεις της ΕΕ, θα ανάγκαζαν τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών να επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα.

Ειδικά όσον αφορά την επιβολή των ορίων κατοχής, η ΕΚΤ θα πρέπει επίσης να επεξεργάζεται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, αλλά μπορεί να μην ταυτοποιεί άμεσα τον κάτοχο του λογαριασμού.

Τόσο για τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών όσο και για την ΕΚΤ, το σχέδιο πρότασης επιβάλλει «κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων των πλέον σύγχρονων μέτρων ασφάλειας και διατήρησης της ιδιωτικής ζωής».

Σε κάθε περίπτωση, η Επιτροπή θέλει να «διασφαλίσει ότι η [ΕΚΤ] και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν να ταυτοποιήσουν άμεσα μεμονωμένους χρήστες ψηφιακών ευρώ».

Αν και η αιτιολογική έκθεση του σχεδίου πρότασης δεν αναλύει λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να αντισταθμιστεί η προστασίας της ιδιωτικής ζωής και η διασφάλισης της ιχνηλασιμότητας, αναφέρει την «ψευδωνυμοποίηση ή την κρυπτογράφηση» ως δύο πιθανές τεχνολογικές λύσεις.

Σε γενικές γραμμές, το παραπάνω κώλυμα θα πρέπει να επιλυθεί με την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της ιδιωτικής ζωής για τις συναλλαγές ψηφιακών ευρώ εκτός σύνδεσης, όπως και για τις συναλλαγές σε μετρητά, ενώ στις ηλεκτρονικές συναλλαγές ψηφιακών ευρώ θα πρέπει να εφαρμόζονται τα πρότυπα καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες των σημερινών ιδιωτικών ψηφιακών πληρωμών.

Front-end υπηρεσίες

Το σχέδιο πρότασης ρυθμίζει επίσης τις front-end υπηρεσίες που παρέχονται στους χρήστες του ψηφιακού ευρώ. Για παράδειγμα, θα πρέπει να είναι «διαλειτουργικές ή ενσωματωμένες στα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας». Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του σχεδίου πρότασης, «θα πρέπει να είναι δυνατή η χρήση των Ευρωπαϊκών Πορτοφολιών Ψηφιακής Ταυτότητας για την αποθήκευση ψηφιακών ευρώ».

Επιπλέον, το σχέδιο πρότασης αναφέρει ότι, ενώ οι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών μπορούν να αναπτύσσουν τις δικές τους front-end υπηρεσίες, θα πρέπει επίσης να προσφέρουν στους χρήστες πρόσβαση στις front-end υπηρεσίες που αναπτύσσει η ΕΚΤ.

Ωστόσο, η ΕΚΤ δεν θα επιτρέπεται να «παρέχει πελατειακές σχέσεις» ούτε να έχει πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα των χρηστών.

Το σχέδιο πρότασης απαιτεί επίσης από τους παραγωγούς κινητών συσκευών να επιτρέπουν στους παρόχους front end υπηρεσιών και στους παρόχους ευρωπαϊκών πορτοφολιών ψηφιακής ταυτότητας «αποτελεσματική λειτουργικότητα» και πρόσβαση στα χαρακτηριστικά υλικού και λογισμικού «που είναι απαραίτητα για την αποθήκευση και τη μεταφορά δεδομένων για τη διεκπεραίωση online ή offline ψηφιακών συναλλαγών σε ευρώ, υπό δίκαιους, εύλογους και αμερόληπτους όρους».