Ευρωπαϊκή προστασία σε γυναίκες θύματα βίας

Γυναίκες που έχουν υποστεί βία λόγω του φύλου τους μπορούν πλέον να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες βάσει απόφασης του ΔΕΕ. Ορισμένοι όμως ανησυχούν για την εφαρμογή της.

Οι γυναίκες μπορούν πλέον να πληρούν τις προϋποθέσεις για το καθεστώς πρόσφυγα, όταν στην πατρίδα τους υπάρχει ο κίνδυνος να υποστούν “σωματική ή ψυχολογική βία λόγω του φύλου τους” – συμπεριλαμβανομένων των περιστατικών σεξουαλικής και ενδοοικογενειακής βίας – όπως ανακοίνωσε το Δικαστήριο της Ε.Ε. την Τρίτη (16 Ιανουαρίου).

Η απόφαση του ΔΕΕ. εκδόθηκε επί της υπόθεσης μίας διαζευγμένης μουσουλμάνας από την Τουρκία με κουρδική καταγωγή, η οποία υποστήριζε πως εξαναγκάστηκε σε γάμο από την οικογένειά της και πως ο σύζυγός της την απειλούσε και την έδερνε. Φοβούμενη για τη ζωή της η γυναίκα έκανε αίτηση διεθνούς προστασίας στη Βουλγαρία.

Οι γυναίκες ως κοινωνική ομάδα

Το καθεστώς πρόσφυγα αναγνωρίζεται στις περιπτώσεις που κάποιος διώκεται λόγω της φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας, των πολιτικών πεποιθήσεών του ή λόγω του ότι ανήκει σε μία συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα του, όπως επεσήμανε το ΔΕΕ, προσθέτοντας τώρα πως οι γυναίκες μπορούν να θεωρηθούν συνολικά ακριβώς ως μία συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα.

Σε περίπτωση που αυτές “εκτίθενται στην πατρίδα τους εξαιτίας του φύλου τους σε σωματική ή ψυχολογική βία, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής και της ενδοοικογενειακής βίας”, μπορούν να πληρούν τις προϋποθέσεις για το καθεστώς πρόσφυγα. Όταν πάλι δεν τις πληρούν, δύναται να τους αναγνωριστεί δικαίωμα επικουρικής προστασίας, ιδίως στις περιπτώσεις που διατρέχουν πραγματικά κίνδυνο να κακοποιηθούν ή ακόμη και να δολοφονηθούν. Δικαίωμα επικουρικής προστασίας έχουν πιο συγκεκριμένα και στην περίπτωση που δέχονται απειλές από κάποιο μέλος της οικογένειας ή της κοινότητάς τους “εξαιτίας κάποιας υποτιθέμενης παραβίασης πολιτιστικών, θρησκευτικών ή παραδοσιακών κανόνων”.

Πολιτικοί και ΜΚΟ χαιρετίζουν την απόφαση

“Πρόκειται για μία πολύ σημαντική απόφαση για την προστασία των γυναικών από την ενδοοικογενειακή και σεξουαλική βία”, εξήγησε η Τέρι Ράιντκε, ευρωβουλευτής των Πρασίνων, σε ερώτηση της DW. Διότι καθιστά σαφές πως η Ε.Ε. οφείλει να προστατέψει και τις γυναίκες χωρίς ευρωπαϊκό διαβατήριο που υφίστανται ενδοοικογενειακή βία στην πατρίδα τους.

Ο Ρόμπερτ Μπιντρόν, πρόεδρος της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Γυναικών και μέλος της σοσιαλδημοκρατικής παράταξης, αντιλαμβάνεται ακόμη την απόφαση ως ένα “σημαντικό βήμα για την προώθησης μίας συμπεριληπτικής και συμπάσχουσας στάσης στην πολιτική ασύλου” του ΔΕΕ. Την απόφαση χαιρετίζουν και η οργάνωση Terre des Femmes, όπως και η Pro Asyl, επισημαίνοντας πως με αυτήν η νομική θέση της γυναίκας ενισχύεται γενικότερα, αλλά και ειδικότερα όσον αφορά τις γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

Η σημασία και η έκταση της απόφασης

Η Στέφανι Βάλτερ από την Terre des Femmes φαίνεται πάντως σκεπτική σε συζήτηση με την DW σχετικά με το κατά πόσο θα αλλάξει αυτή η απόφαση κάτι στη Γερμανία. Διότι ήδη πολλές αποφάσεις των γερμανικών διοικητικών δικαστηρίων εκδίδονταν στο πνεύμα της παρούσας απόφασης του ΔΕΕ.

Κατά την εκτίμησή της το ζήτημα είναι άλλο: χρειάζεται ένα συγκεκριμένο πλαίσιο για τις γυναίκες που αιτούνται άσυλο προκειμένου αυτές να μπορούν να υποστηρίξουν την αίτησή τους, ένα πλαίσιο που θα τους εξασφαλίζει για παράδειγμα πρόσβαση στις κατάλληλες συμβουλευτικές υπηρεσίες. Οι γυναίκες συχνά δεν γνωρίζουν πως το να έχουν υποστεί ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων, να έχουν εξαναγκαστεί σε γάμο ή να είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας αποτελούν λόγους για αναγνώριση τους ως πρόσφυγες, τους οποίους όμως οφείλουν επιπλέον να επισημάνουν κατά την πρώτη τους ακρόαση.

Ο Καρλ Κοπ, ειδικός σε θέματα μετανάστευσης της Pro Asyl, τονίζει πως η δυναμική της απόφασης τελεί και σε συνάρτηση με την εφαρμογή της στα κράτη-μέλη. Σε κάθε περίπτωση βέβαια πρόκειται για μία σημαντική θετική εξέλιξη.

Σε περίπτωση ορθής εφαρμογής της απόφασης η προστασία των γυναικών πάντως θα ενισχυθεί, ενώ “τα επιτεύγματα της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης θα λαμβάνονται και πάλι απολύτως υπόψιν κατά τη διαδικασία ασύλου”.

Η σημασία της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης υποχρεώνει τα μέρη στη λήψη μίας σειράς μέτρων με στόχο την προστασία των γυναικών από την ενδοοικογενειακή βία. Από την 1η Ιουνίου 2023 η Ε.Ε. προσχώρησε επίσης στην εν λόγω Σύμβαση, η οποία υπογράφηκε μάλιστα απ’ όλα τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη, με τη Βουλγαρία, την Τσεχία, την Ουγγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία να μην την έχουν πάντως επικυρώσει ακόμη. Στην απόφασή του το ΔΕΕ. έκανε μάλιστα ρητή μνεία στη συγκεκριμένη Σύμβαση.

Η Τέρι Ράιντκε θεωρεί πως δίχως την τελική υπογραφή της Σύμβασης από την Ε.Ε., δεν θα ήταν δυνατή η έκδοση μίας απόφασης όπως αυτή. Γι’ αυτό και η ίδια προτρέπει τα υπόλοιπα κράτη να την επικυρώσουν άμεσα.

Ο Ρόμπερτ Μπιντρόν υπογραμμίζει τέλος πως η προσχώρηση της Ε.Ε. στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης αποτελεί και μία ένδειξη “της ετοιμότητας της Ε.Ε. να αντιταχθεί στη βία κατά των γυναικών”. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να συνεχίσουμε να επιδιώκουμε.