Γ. Παπαηλιού: Ο νέος δικαστικός χάρτης ενισχύει τη δημιουργία δικαιοσύνης δύο ταχυτήτων

Ο βουλευτής Αρκαδίας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία Γιώργος Παπαηλιού, μιλώντας στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, ως Εισηγητής του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία,
κατά τη συζήτηση επί της αρχής, για το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης «ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΕ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΜΕ ΤΟΝ Ν. 5108/2024 – ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ»
είπε, μεταξύ των άλλων, τα εξής:

Η διακυβέρνηση της ΝΔ, εκτός των άλλων αρνητικών, με τα οποία προσδιορίζεται, χαρακτηρίζεται και από συνεχόμενη νομοθετική παραγωγή-«φλυαρία». Αυτή συνδέεται με τις εξαγγελίες της περί μεταρρυθμίσεων, στην πραγματικότητα αντιμεταρρυθμίσεων, οι οποίες πρέπει να αποτυπώνονται σε νομοθετικά κείμενα, για λόγους επικοινωνιακούς.

Μάλιστα, αυτό γίνεται και με συχνές παρεμβάσεις, με ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων, στους κώδικες, σε βαθμό που αυτές οι παρεμβάσεις να χαρακτηρίζονται «κωδικοκτονικές».

Για την κυβέρνηση της ΝΔ, η «καλή νομοθέτηση» είναι είδος εν ανεπαρκεία.

Αυτό αποτυπώνεται και στο υπό κρίση νομοσχέδιο,

Η καλή νομοθέτηση δεν αφορά μόνον το περιεχόμενο των ρυθμίσεων που προβλέπονται. Αφορά και το χρόνο και τον τρόπο που αυτές εισάγονται. Έτσι, ενώ το υπό κρίση νομοσχέδιο αφορά την προσαρμογή των κωδίκων ΠολΔ, Ποινικής Δικονομίας, Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών στο νέο δικαστικό χάρτη, που ρυθμίζεται με το Ν. 5108/2024 και το νέο δικαστικό έτος αρχίζει την 16.9.2024, το νομοσχέδιο εισήχθη για διαβούλευση στις 16.8.2024, κατακαλόκαιρο, αυτή (η διαβούλευση) διήρκεσε μερικές-… ημέρες. Στη συνέχεια, κατατέθηκε στη Βουλή το βράδυ της Παρασκευής-30.8.2024, εισάγεται προς συζήτηση σήμερα (Τρίτη) 3.9.2024 και πρόκειται να ψηφιστεί ελάχιστες ημέρες πριν την έναρξη του νέου δικαστικού έτους.

Είναι δυνατόν, αυτό να θεωρείται «καλή νομοθέτηση»;, δεδομένου μάλιστα, ότι στη διαδικασία απονομής της δικαιοσύνης και στη δικαστηριακή πρακτική εμπλέκονται όλοι οι παράγοντες της δίκης (δικαστικοί λειτουργοί, δικαστικοί υπάλληλοι, δικηγόροι), Πόσο έτοιμοι μπορεί να είναι όλοι αυτοί; Πολύ περισσότερο που η απονομή της δικαιοσύνης αφορά τα συμφέροντα, τα δικαιώματα και την προστασία των πολιτών, Επομένως, όλα αυτά, δεν είναι δυνατόν να τίθενται εν κινδύνω, αφού σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα είναι αδύνατη η διευθέτηση των ζητημάτων που συνδέονται με το νέο δικαστικό χάρτη, ώστε το νέο δικαστικό έτος να ξεκινήσει ομαλά και η απονομή της δικαιοσύνης να είναι αποδοτική, αποτελεσματική και προς όφελος των πολιτών.

Το υπό κρίση νομοσχέδιο αποτελεί τρόπον τινά ένα οιονεί «εφαρμοστικό» νομοθέτημα, με το οποίο, επαναλαμβάνω, προσαρμόζονται οι Κώδικες ΠολΔ, ΠΔ και Οργάνωσης Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών στο νέο δικαστικό χάρτη. Ή μάλλον είναι απόρροια της πρόχειρης νομοθέτησης για το νέο δικαστικό χάρτη, περαιτέρω απόρροια της οποίας είναι και η ανάγκη πρόσθετης-συμπληρωματικής νομοθετικής πρωτοβουλίας, όπως η υπό κρίση.

Το νομοσχέδιο είναι εν πολλοίς τεχνικό. Οι τροποποιήσεις του Ν. 5108/2024 θα επιφέρουν πλειάδα αλλαγών και ανακατατάξεων στην καθημερινή λειτουργία των δικαστηρίων και στην απονομή της Δικαιοσύνης, σε ολόκληρη τη χώρα, με κίνδυνο ερημοδικιών και άλλων δικονομικών και λειτουργικών προβλημάτων.

Γι΄ αυτό πρέπει να υπομνησθούν οι θέσεις και οι παρατηρήσεις μας κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για το νέο δικαστικό χάρτη, που ψηφίστηκε και έγινε νόμος του κράτους-ο Ν.5108/2024.

Ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία τον είχε καταψηφίσει. Επομένως πολλά από τα θέματα που αναδείχτηκαν κατά τη συζήτηση και την ψήφισή του, εκ των πραγμάτων επανέρχονται και κατά τη συζήτηση του υπό κρίση εφαρμοστικού νόμου του.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι αναφερόμενοι στο άρθρο 1 σκοποί του νομοσχεδίου, δηλαδή η υποβοήθηση του έργου των δικαστικών αρχών, η συμβολή στην επιτάχυνση και στην ποιοτική αναβάθμιση της απονομής της δικαιοσύνης και η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες, ιδίως με την αποφυγή της καθυστέρησης έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων, δεν υπηρετούνται, αφού οι ίδιοι σκοποί δεν υπηρετούνται ούτε με την εισαγωγή του νέου δικαστικού χάρτη,

Οργανωτικά-διοικητικά δεν έχει υπάρξει κάποια προεργασία.

Καταργούνται υπηρεσίες και αντίστοιχα θέσεις ευθύνης, ακόμη και αυτές οι οποίες έχουν ανατεθεί με αποφάσεις υπηρεσιακών συμβουλίων, και όχι με πράξη υπουργού.

Με την ενιαιοποίηση Ειρηνοδικείων και Πρωτοδικείων-την ενοποίηση των πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας δημιουργούνται μεγάλα προβλήματα στις ήδη προσδιορισμένες εφέσεις, και όχι μόνον.

Δεν υφίσταται ηλεκτρονική διασύνδεση-σύζευξη των προγραμμάτων των Ειρηνοδικείων με αυτά των Πρωτοδικείων, με συνέπεια ακόμη και αιτήματα για τη λήψη πιστοποιητικών να μην είναι δυνατόν να εξυπηρετηθούν ή να μην εξυπηρετούνται πλήρως και αξιόπιστα.

Ο Ν. 5108/2024 για το νέο δικαστικό χάρτη αποτελεί συνέχεια των κυβερνητικών επιλογών που αφορούν τη δικαιοσύνη, σε οργανωτικό, λειτουργικό και πολιτικό επίπεδο.

Και αντιστοιχεί στη νεοφιλελεύθερη αντίληψη της κυβέρνησης, μέσω της οποίας συγκεντρώνονται κεντρικά και σε «ολίγους και ισχυρούς», (σε όλους τους τομείς-εν προκειμένω σ΄ αυτόν της Δικαιοσύνης), προγράμματα πόροι, άνθρωποι, δυνάμεις, δυνατότητες και εν τέλει ο πλούτος.

Δεν είναι τυχαίο, ότι ο Ν. 5108/2024 στηρίζεται σε μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας, η οποία προφανώς προτάσσει αποκλειστικά οικονομικά, και μάλιστα δημοσιονομικά κριτήρια-παραμέτρους, στο πλαίσιο του κανόνα κόστους-οφέλους.

Για την Παγκόσμια Τράπεζα δεν αποτελούν προτάγματα, κοινωνικά και περιφερειακά κριτήρια που ανταποκρίνονται και υπηρετούν τη συνταγματική επιταγή για τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης των πολιτών στο φυσικό δικαστή και συνεπώς στα δικαστήρια και συνακόλουθα στη μείωση των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων.

Ο νέος δικαστικός χάρτης συνιστά βίαιη παρέμβαση στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο της χωροταξικής διάρθρωσης και οργάνωσης των δικαστηρίων, με αιχμές την κατάργηση των Ειρηνοδικείων και τη συγκεντροποίηση των δικαστικών δομών.

Αυτό δεν υπηρετεί ούτε την απονομή της δικαιοσύνης και τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητάς της – τουναντίον θα τη δυσχεράνει, θα την επιβαρύνει και θα την επιβραδύνει – ούτε την περιφερειακή πολιτική και ανάπτυξη.

Δεν λαμβάνονται υπόψη το ορεινό ανάγλυφο του εδάφους και η πολυνησιωτικότητα, οι οποίες καθιστούν τις μετακινήσεις «απαγορευτικές» λόγω του χρόνου, των συνθηκών και του κόστους που απαιτούνται για τη μετακίνηση των δικαστών, των δικηγόρων, των δικαστικών υπαλλήλων, και βέβαια των πολιτών.

Ενώ οι τόποι, στους οποίους απονέμεται η δικαιοσύνη και παρέχονται οι δικαστικές υπηρεσίες, πρέπει να βρίσκονται όσο γίνεται πλησιέστερα στον πολίτη, ο πολίτης, με το νέο δικαστικό χάρτη, απομακρύνεται από αυτούς.

Η απονομή της δικαιοσύνης δεν επιταχύνεται και οι δικαστικές υποθέσεις δεν αποσυμφορούνται, με την κατάργηση-το «κλείσιμο» και τη συγχώνευση δικαστηρίων, αλλά με την ουσιαστική στελέχωσή τους με δικαστές και δικαστικούς υπαλλήλους, την ψηφιοποίηση των δικονομικών διαδικασιών και τη δημιουργία και βελτίωση των υλικοτεχνικών υποδομών.

Και πάντως, με το νέο δικαστικό χάρτη, δεν λαμβάνεται υπόψη ότι η λειτουργία των δικαστηρίων δεν σημαίνει μόνον συνεδριάσεις στο ακροατήριο, αλλά και πλήθος διαδικαστικών πράξεων, π.χ. έκδοση και παράδοση-παραλαβή πιστοποιητικών, βεβαιώσεων, φακέλλων κ.ά. εγγράφων στους ενδιαφερόμενους, που με τη μεταφορά των δικαστικών δομών θα είναι δυσχερέστατη μέχρις αδύνατη η υλοποίησή τους.

Εξάλλου, πρέπει να γίνει διασύνδεση των διαφορετικών ηλεκτρονικών συστημάτων, με τα οποία είναι συνδεδεμένα τα Ειρηνοδικεία και τα Πρωτοδικεία, διότι, σε αντίθετη περίπτωση, η κατάργηση των Ειρηνοδικείων με τα τηρούμενα σ΄ αυτά αρχεία, θα επιβαρύνει και θα επιβραδύνει τη λειτουργία των Πρωτοδικείων, στα οποία θα μεταφερθούν (τα Ειρηνοδικεία και τα αρχεία τους). Θα επικρατήσει χάος-«μπάχαλο».

Είναι άκρως επικίνδυνο για ένα κράτος δικαίου να αντιμετωπίζει τη δικαιοσύνη και την οργάνωση των δικαστηρίων με οικονομικά και μόνον κριτήρια, σταθμίζοντας μόνον το δημοσιονομικό κόστος λειτουργίας αυτού του πυλώνα του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Και αυτό, πέραν του γεγονότος ότι ο ισχυρισμός της κυβέρνησης περί του κόστους είναι πλασματικός, με αναληθή στοιχεία, βασισμένος σε «μπακαλίστικες» πρακτικές, που δεν βασίζονται ούτε στη λογική, ούτε στην ίδια την πραγματικότητα.

Η απομάκρυνση δημοσίων, κοινωφελών και άλλων δομών (σχολείων, ταχυδρομείων, αστυνομικών τμημάτων, τραπεζικών καταστημάτων-ATM) – εν προκειμένω δικαστηρίων – από την ύπαιθρο χώρα που μαραζώνει, φθίνει, ερημώνει και της αφαιρούνται και άλλες ανάσες ζωής απ΄ αυτήν.

Σχετικά με την κατάργηση των Ειρηνοδικείων: Ο νομικός κόσμος της χώρας, και όχι μόνον, είναι αντίθετος με την προβλεπόμενη κατάργηση των Ειρηνοδικείων και τη συγχώνευσή τους με τα Πρωτοδικεία. Κατά το προ της ψήφισης του Ν. 5208/2024 χρονικό διάστημα η κυβέρνηση οργάνωσε μία επίθεση κατά των Ειρηνοδικών, έτσι ώστε να δικαιολογηθεί η αλλαγή αυτή. Επίθεση που μάλιστα βασίστηκε σε ανακριβή στοιχεία. Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ψευδώς ότι υπάρχει άνιση κατανομή της δικαστηριακής ύλης. 20 % αυτής για τους Ειρηνοδίκες και 80 % για τους Πρωτοδίκες, ενώ τα στοιχεία δείχνουν ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή ότι οι Ειρηνοδίκες, παρότι αποτελούν το 43 % περίπου των Δικαστών Α’ βαθμού, εκδίδουν σταθερά κατ’ έτος το 47 % των πολιτικών αποφάσεων, ακόμη και σήμερα.

Ο αντίκτυπος αυτής της αλλαγής θα είναι τεράστιος για τις τοπικές κοινωνίες. Εκτός από τις εντάσεις που έχουν δημιουργηθεί μεταξύ διαφόρων περιοχών, με τη σχεδιαζόμενη κατάργηση θα οδηγηθεί σε περαιτέρω εγκατάλειψη η ελληνική περιφέρεια και αντίστοιχα σε περαιτέρω συγκέντρωση όλων των υπηρεσιών στα μεγάλα αστικά κέντρα. Μ΄ άλλα λόγια, και σ΄ αυτό το πεδίο, η ελληνική περιφέρεια δεν λαμβάνεται υπόψη και παραμερίζεται από το κεντρικό κράτος, εν προκειμένω από την κυβέρνηση της ΝΔ.

Επιπλέον η κατάργηση αυτή θα αποτελέσει άλλο ένα εμπόδιο στην πρόσβαση των πολιτών στο φυσικό δικαστή για αποτελεσματική δικαστική προστασία.

Και αυτό, πέραν του γεγονότος ότι ο ισχυρισμός της κυβέρνησης περί του κόστους είναι ανακριβής, με στοιχεία, που βασίζονται σε μπακαλίστικες πρακτικές και όχι στην ίδια την πραγματικότητα και στη λογική.

Εξάλλου, το κόστος της απονομής της δικαιοσύνης δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με την κατάργηση δικαστικών υπηρεσιών.

Ούτε το επιχείρημα περί ταχύτερης απονομής της δικαιοσύνης ευσταθεί. Για ταχύτερη και ποιοτικότερη απονομή της δικαιοσύνης. Χρειάζονται περισσότεροι δικαστές με καλύτερη κατάρτιση και αντίστοιχα περισσότεροι δικαστικοί υπάλληλοι εξοπλισμένοι με περισσότερα ψηφιακά εργαλεία.

Επομένως, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η υποστελέχωση των δικαστηρίων, πρέπει να γίνουν προσλήψεις δικαστικών λειτουργών αλλά και μονίμων δικαστικών υπαλλήλων.

Βέβαια η κυβέρνηση αντιμετωπίζει με απέχθεια και δυσανεξία τις μόνιμες προσλήψεις, και όχι μόνον στα δικαστήρια.

Επιπλέον η κατάργηση των Ειρηνοδικείων βρίσκεται σε μερική αντίθεση και με τη διεθνή πρακτική (Γερμανία, Ιταλία).

Μάλιστα η αλλαγή έχει πραγματοποιηθεί με απότομο και βίαιο τρόπο, χωρίς επαρκή διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες και τους αρμόδιους φορείς (δικηγορικούς συλλόγους, δικαστικές ενώσεις κτλ) και κυρίως χωρίς προγραμματισμό και προεργασία.

Σε αυτό το πλαίσιο, τεράστια αναστάτωση θα προκληθεί στους δικαστικούς υπαλλήλους, οι οποίοι θα αναγκαστούν να διανύουν μεγάλες αποστάσεις για να εργαστούν, αφού αλλού θα είναι η οργανική τους θέση και αλλού θα εργάζονται. Η κυβέρνηση τους αντιμετωπίζει ως μετακινούμενους εργάτες-αριθμούς και όχι ως εργαζόμενους με δικαιώματα.

Πρόκειται για υπαλλήλους που εργάζονται υπό εξαιρετικά αντίξοες-δυσχερείς συνθήκες με αυξημένες ευθύνες. Οι υπηρεσίες των δικαστηρίων αντιμετωπίζουν τραγικές ελλείψεις προσωπικού και βέβαια, σε πολλές περιπτώσεις, την απουσία σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων και κατάλληλων υποδομών.

Εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία είχε κατατεθεί τροπολογία- προσθήκη περί «επαναφοράς της χορήγησης του επιδόματος ειδικών συνθηκών-της πάγιας μηνιαίας αποζημίωσης στους υπαλλήλους των Δικαστηρίων και Εισαγγελιών, του Συμβουλίου της Επικρατείας, των Διοικητικών Δικαστηρίων και της Επιτροπείας των Διοικητικών Δικαστηρίων», προκειμένου να αποκατασταθεί η αδικία που υφίστανται οι δικαστικοί υπάλληλοι από το 2011 που καταργήθηκε. Αυτή απορρίφθηκε από τον Υπουργό

Συμπερασματικά και βάσει όλων αυτών, το νομοσχέδιο, προτείνεται, να αρχίσει να ισχύει μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα, ώστε να υπάρξει σχεδιασμός και σχετική πρακτική προεργασία.

Απαιτούνται προσλήψεις και ανακατανομή των οργανικών θέσεων.

Το επίδομα ειδικών συνθηκών για τους δικαστικούς υπαλλήλους να επαναθεσπιστεί.

Για τις προβλέψεις του νομοσχεδίου που αφορούν τη Δικαστική Αστυνομία, να λεχθεί, ότι, παρά τις ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων που έχουν ψηφιστεί, Δικαστική Αστυνομία «δεν υφίσταται», ώστε να επιτελεί τα καθήκοντα που της έχουν ανατεθεί.

Αυτό που ελέχθη στην αρχή ισχύει. Νομοθετείτε για το «θεαθήναι», για την επίδειξη έργου που εν τέλει δεν παράγεται.