Γεν. Γραμματέας Καταπολέμησης Διαφθοράς: Η διαφθορά υποδεικνύει κρίση θεσμών και αξιών

Από το νευραλγικό πόστο της Γενικής Γραμματέως Καταπολέμησης της Διαφθοράς, στο οποίο βρίσκεται από τον προηγούμενο Μάιο η δικηγόρος Νατάσσα Ξεπαπαδέα, μιλά αποκλειστικά στην F&M VOICE για την πορεία του φορέα από την ίδρυσή του 2015, την ανάγκη εύρεσης χρηματοδοτικών εργαλείων για την ενίσχυσή της, αλλά και για τις πρωτοβουλίες αυτές που σηματοδοτούν αλλαγή κουλτούρας στην πολιτική.

Ποιοι τομείς θεωρείτε ότι είναι αυτοί που κατατρέχονται από το μεγαλύτερο ποσοστό διαφθοράς στη χώρα μας;

Ανέλαβα σε μια κρίσιμη στιγμή για τα θέματα αρμοδιότητας της Γενικής Γραμματείας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς. Εκκρεμούσε η 4η αξιολόγηση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, η αναθεώρηση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς και η επεξεργασία νομοθετικής πρότασης για την υποβολή δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης και οικονομικών συμφερόντων (πόθεν έσχες). Προηγουμένως, ολοκληρώσαμε την αναθεώρηση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την τριετία 2018-2021, παραδίδοντας ένα συνεκτικό και εμπεριστατωμένο σχέδιο που περιλαμβάνει 150 δράσεις. Οι δράσεις διατρέχουν οριζόντια την ελληνική δημόσια διοίκηση, αφορούν σε ανεξάρτητες αρχές, ελεγκτικά σώματα, τη δικαστική εξουσία και, επιπλέον, προβλέπουν συνέργειες με τον ιδιωτικό τομέα, όπως και δράσεις εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σε ζητήματα διαφθοράς και οριστικοποιήθηκαν κατόπιν διαβούλευσης με τους συναρμόδιους κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς, προκειμένου να εντοπιστούν οι αληθινές ανάγκες ανά τομέα. Ως τομείς υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση φαινομένων διαφθοράς στη χώρα θα έλεγα ότι αναδεικνύονται αυτός της Υγείας, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των Δημοσίων Συμβάσεων.

Πόσο θεωρείτε ότι έχει συμβάλει η οικονομική κρίση στην αύξησή της διαφθοράς τα τελευταία χρόνια;

Η διαφθορά αποτελεί ένα πολύπλευρο φαινόμενο με πολλές πτυχές, νομικές, οικονομικές, αλλά και κοινωνικές. Στην ελληνική πραγματικότητα για χρόνια υποφέραμε από μια εθνική αναλγησία στη διαχείριση των δημόσιων πόρων και, κυρίως, στον έλεγχο της διαχείρισης αυτής και είναι αυτή που αναγνωρίζεται ως μία από τις αιτίες της κρίσης στην Ελλάδα. Η κρίση μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτοί οι πόροι είναι πεπερασμένοι και πρέπει να τους διαφυλάττουμε. Η ίδρυση της ΓΕΓΚΑΔ το 2015 σηματοδοτεί την πολιτική βούληση για τη δημιουργία μιας εξειδικευμένης υπηρεσίας, η οποία θα σχεδιάζει και θα προωθεί το πλαίσιο πρόληψης και καταστολής της διαφθοράς. Επίσης, μετά την έξοδο της χώρας από την πολυετή επιτροπεία, ευελπιστώ ότι θα έχουμε διαθέσιμα και περισσότερα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα μας επιτρέψουν την υλοποίηση σχετικών πρωτοβουλιών.

Παρά τις βελτιωτικές κινήσεις, τα στοιχεία δείχνουν ότι η διαφθορά αυξάνεται παγκοσμίως. Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι οι πολίτες εξακολουθούν να δείχνουν ανοχή σε τέτοια φαινόμενα;

Η διαφθορά διεθνώς μετριέται με παραμέτρους αντίληψης, δηλαδή αυτό που αποτυπώνεται είναι το πώς ο πολίτης αντιλαμβάνεται την διαφθορά και όχι το φαινόμενο της διαφθοράς καθαυτό, για το οποίο οι μετρήσεις δεν μπορεί να είναι ακριβείς, λόγω της φύσης του φαινομένου. Οι μετρήσεις δεν αποδίδουν πάντοτε την πραγματική κατάσταση, π.χ. σε ένα έτος η διαφθορά μπορεί να παρουσιάζει ποσοστιαία αύξηση, η οποία όμως ενδέχεται να οφείλεται σε ενίσχυση της διαφάνειας ή της ενθάρρυνσης των πολιτών να την καταγγείλουν, επομένως, κατ΄ αποτέλεσμα η εμφανιζόμενη αύξηση μπορεί να σημαίνει βελτίωση στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Η οικονομική-πολιτική κρίση δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για τη διαφθορά. Υπονομεύει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και οι πολίτες νιώθουν ανασφάλεια και θεωρούν ότι δεν μετέχουν ενεργά στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Έτσι, απομακρύνονται, συνειδητά ή ασυνείδητα, από τις νόμιμες θεσμοθετημένες διαδικασίες. Η διαφθορά, κατά τη γνώμη μου, συμπλέκεται με την οικονομική κρίση, υποδεικνύει όμως κρίση θεσμών και αξιών.

Όλες οι μελέτες των τελευταίων ετών δείχνουν την Ελλάδα ψηλά στη διαφθορά και στη μη απονομή δικαιοσύνης σε φαινόμενα διαφθοράς. Είναι αυτό κάτι αναστρέψιμο τα επόμενα χρόνια;

Σε αυτή την ανάγκη, που είναι βαθιά κοινωνική και συνδέεται άρρηκτα με την εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας όλοι έχουν το ρόλο τους και μπορούν να συνδράμουν. Τον πρώτο ρόλο έχουν τα θεσμικά όργανα, να επαγρυπνούν για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη τεχνική και νομική θωράκιση. Τα ΜΜΕ να παρέχουν έγκυρη ενημέρωση στους πολίτες και να ασκούν έλεγχο στην εξουσία, καλλιεργώντας κουλτούρα θετικών προτύπων. Οι πολίτες να είναι ενεργοί και να συμμετέχουν στα τεκταινόμενα. Στον αγώνα για απονομή δικαιοσύνης, για αύξηση της διαφάνειας, για ίσες ευκαιρίες, κανείς δεν περισσεύει.

Κατά πόσο πιστεύετε ότι η πολιτική και οι πολιτικοί στη χώρα μας έχουν συμβάλει στην πιθανή μείωσή της στη χώρα μας, μετά τα αλλεπάλληλα κρούσματα των τελευταίων ετών;

Η πολιτική απαιτεί διαφάνεια, λογοδοσία και συγκεκριμένους κανόνες. Θεωρώ ότι έχουν γίνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Για παράδειγμα, η ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου για τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, ο κώδικας δεοντολογίας των μελών του ελληνικού κοινοβουλίου είναι πρωτοβουλίες που παράγουν συγκεκριμένους κανόνες και όρια για τους πολιτικούς και ταυτόχρονα σηματοδοτούν μια αλλαγή κουλτούρας στην πολιτική. Αυτό αντανακλά άμεσα και στην κοινωνία.