Για μια άθλια υπόγεια γκαρσονιέρα στα Εξάρχεια. Κι ένα γ@μάτο ρετιρέ στη Βιέννη…

Αν η ζητούμενη προγραμματική συζήτηση στην καθ ημάς ιθαγενή κεντροΑριστερά (με τα φτερά και τις πρόσφατες δάφνες των Παρισίων) αφορούσε τα «πραγματικά προβλήματα του κοσμάκη» στην πρώτη πεντάδα θα έπρεπε να είναι το θέμα της κοινωνικής κατοικίας. Μια άθλια υπόγεια γκαρσονιέρα στα Εξάρχεια να πουλιέται (ελέω Airbnb) 60.000 ευρώ και να νοικιάζεται 450! Πόσοι γονείς μπορούν να τα διαθέσουν αυτά για να σπουδάσουν τα παιδιά τους;

Δεν θα επαναλάβω εδώ όσα έγραφα συχνά-πυκνά σε αφιερώματα τις περασμένες δεκαετίες. Για την φοιτητική κατοικία, τα νέα ζευγάρια και την ανάγκη κοινωνικής – στεγαστικής πολιτικής του τύπου: αν η πολιτεία αξιοποιούσε (και με έξυπνο τρόπο επιδοτούσε) σε ένα εθνικό στεγαστικό πρόγραμμα τα εγκαταλειμμένα δημόσια κτήρια και τα ανοίκιαστα ιδιωτικά σπίτια και διαμερίσματα τότε δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα φοιτητικής στέγης. Τότε οι 30άρηδες δεν θα αναγκάζονταν να ζουν με τους γονείς γιατί δεν έχουν χρήματα να αγοράσουν ή να νοικιάσουν σπίτι για να παντρευτούν και να φτιάξουν την δική τους οικογένεια.

Δεν θα σας κουράσω πάλι με την Sui generis πρότασή μου για την δημιουργία μιας Εθνικής Στεγαστικής Κοινωνικής Τράπεζας η οποία θα διαχειριστεί (αντί για τα «κοράκια») τα «κόκκινα δάνεια» από την πρώτη κατοικεία όλων των Ελλήνων ώστε να μην πετάξουν τις οικογένειες στο δρόμο και να βρεθεί τρόπος όλα τα «κουρεμένα» δάνεια να εξηπηρετήθούν μκροχρόνια. Δυό λέξεις θα γράψω μόνο σήμερα: για το Κοινωνικό παράδειγμα της Βιέννης και την αρχιτεκτονική πρόκληση του co-housing απ τον Δανό αρχιτέκτονα Jan Gudmand-Høyer.

Πάμε μαέστρο;

Η Βιέννη είναι μια από τις πιο βιώσιμες πόλεις στον κόσμο και η κοινωνική στέγαση συμβάλλει σημαντικά σε αυτό το γεγονός.

Σε αντίθεση με άλλες πόλεις, η πρωτεύουσα της Αυστρίας δεν αφήνει τα ενοίκια και τις τιμές της γης αποκλειστικά στην ελεύθερη αγορά. Αντιθέτως, η στέγαση θεωρείται ως δημόσιο καθήκον και μέρος των υπηρεσιών γενικού συμφέροντος.

Για περισσότερο από έναν αιώνα, η Βιέννη έχει δώσει πολιτική προτεραιότητα στην παροχή οικονομικά προσιτών κατοικιών.

Σχεδόν το 60% των κατοίκων της ζουν σε δημοτικές- συνεταιριστικές- κατοικίες ή σε κατοικίες που επιδοτούνται από τον Δήμο της Βιέννης. Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά από τα σπίτια έχουν σχεδιαστεί από τους ίδιους του ενοίκους.

Τα διαμερίσματα ανήκουν εξ ολοκλήρου στην πόλη της Βιέννης με τους κατοίκους να αποκτούν δικαίωμα χρήσης και όχι ατομικής ιδιοκτησίας.

Χρόνο με το χρόνο, η δημοτική αρχή της πόλης επενδύει ποσό της τάξης των 500 εκατομμυρίων ευρώ περίπου για την κατασκευή και αποκατάσταση κατοικιών καθώς και για την άμεση οικονομική στήριξη ατόμων με ιδιαίτερα χαμηλά εισοδήματα. Το υψηλό μερίδιο των επιδοτούμενων κατοικιών πιέζει τις τιμές στην αγορά ιδιωτικών κατοικιών προς τα κάτω και διασφαλίζει ένα ικανοποιητικό κοινωνικό μείγμα στην πόλη.

Οι ρίζες αυτού του εξαιρετικά καινοτόμου πολεοδομικού σχεδιασμού βρίσκονται στην περίοδο της «Κόκκινης Βιέννης» του Μεσοπολέμου, όταν χτίστηκαν χιλιάδες δημοτικές κατοικίες. Στόχος ήταν να παρασχεθούν προσιτές κατοικίες καλής ποιότητας για ένα ευρύ στρώμα του πληθυσμού, αλλά στην πράξη επιτεύχθηκαν πολλά περισσότερα.

Το σχέδιο κοινωνικής στέγασης δημιούργησε συγκροτήματα που πληρούσαν τα κριτήρια να δίνουν στους ανθρώπους πρόσβαση σε «φως, καθαρό αέρα και ηλιοφάνεια», ενώ τους παρείχε επίσης παιδικούς σταθμούς, σχολεία, δανειστικές βιβλιοθήκες και κοινόχρηστες εγκαταστάσεις όπως πλυσταριό.

Από τη θεμελίωση του πρώτου δημοτικού συγκροτήματος κατοικιών της Βιέννης, του Metzleinstaler Hof, το 1920 μέχρι την πρόσφατη δημιουργία του προγράμματος κατασκευής διαμερισμάτων SMART, ο Δήμος της Βιέννης έχτισε 220.000 δημοτικές κατοικίες για μισό εκατομμύριο ενοίκους και προώθησε την ανέγερση επιπλέον 200.000 επιδοτούμενων διαμερισμάτων.

Το δημοτικό πρόγραμμα στέγασης της πόλης της Βιέννης – αναγνωρισμένο πολύ πέρα από τα αυστριακά σύνορα – συνεχίζει να συμβάλλει καθοριστικά στα εξαιρετικά στεγαστικά πρότυπα και την ποιότητα ζωής στην πόλη. Η κοινωνική στέγαση σε αριθμούς: 610 στρέμματα πρασίνου συντηρούνται από τo δήμο Βιέννης.

Αυτή είναι μια περιοχή που ισοδυναμεί με 854 γήπεδα ποδοσφαίρου. 500.000 άτομα ζουν σε ένα από τα 1.800 δημοτικά συγκροτήματα κατοικιών της Βιέννης. 13.441.914 τετραγωνικά μέτρα επιφάνειας εκμισθώνονται και διαχειρίζονται από τον δήμο. Αυτό ισοδυναμεί με την επιφάνεια ενός δρόμου πλάτους τεσσάρων μέτρων από τη Μαδρίτη έως τη Στοκχόλμη. 7.600 ανελκυστήρες λειτουργούν στα δημοτικά συγκροτήματα κατοικιών της Βιέννης.

Τοποθετημένοι ο ένας πάνω στον άλλο, θα έφτιαχναν έναν πύργο διπλάσιο από τα Ιμαλάια. Η κοινωνική στέγαση σε αριθμούς 610 στρέμματα πρασίνου συντηρούνται από τo δήμο Βιέννης.

Το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι πλέον μόνο τα «κόκκινα δάνεια», η φοιτητική κατοικεία και τα νέα ζευγάρια.

Μέχρι το 2050 ο αριθμός των ατόμων άνω των 60 ετών θα έχει τριπλασιαστεί. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα πρέπει να θυσιάσουμε την ποιότητα ζωής μας επειδή καταφέρνουμε να ζήσουμε λίγο παραπάνω.

Τα κοινόβια των εξηντάρηδων δεν είναι πλέον ένα μειοψηφικό κίνημα. Τα κοινόβια 60 + στο εξωτερικό έχουν καθιερωθεί σε αρκετές χώρες όπως η Δανία, η Μεγάλη Βρετανία, η Γερμανία, η Νέα Ζηλανδία.

Μάλιστα, το co-housing αποτελεί αρχιτεκτονική πρόκληση και οι επαγγελματίες χτίζουν κτίρια που απευθύνονται σε διάφορες κατηγορίες πολιτών: από μονογονεϊκές οικογένειες, μέχρι ηλικιωμένους αλλά και μοναχικά στελέχη επιχειρήσεων.

Εμπνευστής της κοινοτικής στέγασης, πριν από περισσότερα από 40 χρόνια, ήταν ο Δανός αρχιτέκτονας Jan Gudmand-Høyer, ο οποίος δυσαρεστημένος από τη ζωή στην πόλη ή σε απομονωμένες προαστιακές μονοκατοικίες, ξεκίνησε να σχεδιάζει ιδιόκτητα σπίτια που μοιράζονταν κοινόχρηστες εγκαταστάσεις, προκειμένου να δημιουργηθεί «ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον διαβίωσης».

Μια κοινοβιακή κατοικία περιλαμβάνει συνήθως μεγάλους κοινόχρηστους χώρους για να συναντιούνται οι «συγκάτοικοι», μικρότερα διαμερίσματα όπου εξασφαλίζεται η ιδιωτικότητα, κοινές εγκαταστάσεις για τα πλυντήρια, μία ή δύο μεγάλες κουζίνες, αλλά και κοινούς κήπους, που όλα μαζί διαμορφώνουν και τον τρόπο ζωής.

Οι άνθρωποι μοιράζονται τις δουλειές, όπως το μαγείρεμα ή τα ψώνια, αναλαμβάνουν τη φροντίδα κάποιου που έχει ανάγκη για ένα διάστημα ή τη φύλαξη των μικρών παιδιών, μπορεί να ανταλλάσσουν υπηρεσίες και επιδιώκουν να διασκεδάζουν μαζί.

Σε πολλά όμως κοινόβια του εξωτερικού, η συμμετοχή στα κοινά δεν είναι καν υποχρεωτική, παρόλο που το ενοίκιο είναι πιο οικονομικό. Μία μικρή «βόλτα» στο διαδίκτυο, αναζητώντας πληροφορίες για το senior co-housing αποκαλύπτει εκπληκτικά αρχιτεκτονικά project και μερικές πολύ λειτουργικές γειτονιές, όπως αυτή του Bondebjerget, στο Odense της Δανίας.