Γραφείο Προϋπολογισμού: Τα μέτρα Τσίπρα δεν ανατρέπουν τους δημοσιονομικούς στόχους και ενισχύουν την ανάπτυξη

Θετικά αναμένεται να επηρεάσουν την ανάπτυξη της οικονομίας τα μέτρα φοροελαφρύνσεων και εισοδηματικών ενισχύσεων που εξήγγειλε και έθεσε άμεσα σε εφαρμογή η κυβέρνηση, σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην νέα έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή που συντάχθηκε για να καταγράψει τις εξελίξεις στην ελληνική οικονομία.

Στην έκθεση του Γραφείου επισημαίνεται, ειδικότερα, ότι τα ήδη εξαγγελθέντα και εφαρμοζόμενα «επεκτατικά μέτρα» – τα οποία περιλαμβάνουν τη μείωση του ΦΠΑ σε επεξεργασμένα τρόφιμα, εστίαση, ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο, την αναμόρφωση των συντάξεων χηρείας, την καταβολή ειδικού συνταξιοδοτικού επιδόματος (13η σύνταξη) και τη δυνατότητα ρύθμισης σε 120 δόσεις των οφειλών προς την εφορία, τα ασφαλιστικά ταμεία και την τοπική αυτοδιοίκηση – «αναμένεται να επιδράσουν θετικά στην ιδιωτική κατανάλωση η οποία, κατά το μέρος που δεν καταλήξει σε εισαγωγές, θα ενισχύσει τον ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης». Τονίζεται επίσης ότι η ενίσχυση του ετησίου ρυθμού μεγέθυνσης της οικονομίας θα αντισταθμίσει εν μέρει το δημοσιονομικό κόστος των μέτρων, ωστόσο δεν θα πρέπει να υπάρχει η εσφαλμένη εντύπωση ότι η αντιστάθμιση θα είναι πλήρης και ότι τα επεκτατικά μέτρα είναι αυτοχρηματοδοτούμενα. Διευκρινίζεται εξάλλου ότι «με δεδομένο τον μόνιμο χαρακτήρα τους, η επίπτωσή τους θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στην κατάρτιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος και των ετήσιων προϋπολογισμών ώστε να διασφαλιστεί η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.»

Οι συντάκτες της έκθεσης σημειώνουν εξάλλου ότι τα πρόσφατα ψηφισθέντα επεκτατικά μέτρα ευνοούν κατά κύριο λόγο τους συνταξιούχους αλλά και τους συναλλασσόμενους στις αγορές αγαθών που μειώνεται ο ΦΠΑ. Ειδικά για το δεύτερο, η κατανομή του οφέλους μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών θα εξαρτηθεί από την επίπτωση στις τελικές τιμές των αγαθών, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται από τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε αγορά. Θεωρητικά, όσο περισσότερο μειωθούν οι τιμές, τόσο μεγαλύτερο όφελος θα καταλήξει στους καταναλωτές ενώ αντίθετα, αν οι τιμές δεν μειωθούν το όφελος θα καταλήξει στους παραγωγούς.

Όσον αφορά τις δημοσιονομικές επιπτώσεις των μέτρων, οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ότι αναμένεται να προκύψει απώλεια φορολογικών εσόδων και αύξηση δαπανών συνολικού ύψους 0,55% του ΑΕΠ ή 1,017 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τις εκθέσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Το κόστος αυτό, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης του Γραφείου Προϋπολογισμού, μπορεί να καλυφθεί χωρίς να διακυβευτεί η επίτευξη του βασικού δημοσιονομικού στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% και το 2019, καθώς πριν αποφασιστούν και ανακοινωθούν τα μέτρα η κυβέρνηση είχε ήδη προβλέψει, με το Πρόγραμμα Σταθερότητας που απέστειλε πρόσφατα στις Βρυξέλλες, ότι το πρωτογενές πλεόνασμα θα διαμορφωθεί φέτος στο επίπεδο του 4,2% του ΑΕΠ, που είναι 0,6% υψηλότερο από το 3,6% του ΑΕΠ που είχε περιληφθεί, ως στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος, στον κρατικό προϋπολογισμό του 2019. Συνεπώς προκύπτει ήδη δημοσιονομικός χώρος 0,6% του ΑΕΠ που μπορεί να αντισταθμίσει (να καλύψει) το δημοσιονομικό κόστος των μέτρων. 

Οι εξελίξεις στην οικονομία

Σύμφωνα, εξάλλου, με τα έως τώρα διαθέσιμα στοιχεία που επικαλούνται οι συντάκτες της έκθεσης, η ελληνική οικονομία διατήρησε τη θετική δυναμική της. Η μεγέθυνση το 2018 ήταν στο επίπεδο του μέσου όρου της Ευρωζώνης, με μεγάλη συνεισφορά των εξαγωγών αλλά αρνητική μεταβολή των συνολικών επενδύσεων. Η ανεργία μειώνεται, η απασχόληση και οι αμοιβές αυξάνονται, ο πληθωρισμός παρουσιάζει αυξητική τάση αλλά το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει διευρυνθεί.

Οι βραχυχρόνιοι δείκτες για το 2019 παρουσιάζουν μικτή εικόνα, με επιδείνωση του δείκτη οικονομικού κλίματος, αλλά βελτίωση του δείκτη υπεύθυνων προμηθειών (PMI). Οι επίσημες προβλέψεις για τον ρυθμό μεγέθυνσης του 2019 κυμαίνονται από 1,9% (Τράπεζα της Ελλάδος) μέχρι 2,4% (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Οι σημαντικοί κίνδυνοι για την ελληνική οικονομία προκύπτουν κατά κύριο λόγο από το εξωτερικό, ιδιαίτερα την επιβράδυνση που παρουσιάζει η Ευρωζώνη, την ευρύτερη χρηματοοικονομική αστάθεια και την κλιμάκωση της εμπορικής διαμάχης ΗΠΑ και Κίνας.

Δημοσιονομικές εξελίξεις    

Στα δημοσιονομικά στοιχεία, η χώρα μας κατέγραψε το υψηλότερο πρωτογενές πλεόνασμα μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης (4,4% του ΑΕΠ) και το πέμπτο υψηλότερο συνολικό πλεόνασμα (1,1% του ΑΕΠ, συμπεριλαμβανομένων των τόκων δημοσίου χρέους) επιβεβαιώνοντας την ικανότητα της ελληνικής οικονομίας να παράγει υψηλά και διατηρήσιμα πλεονάσματα. Το γεγονός αυτό προσδίδει πρόσθετη αξιοπιστία στην οικονομική πολιτική και στη δημοσιονομική διαχείριση και εκφράζεται με την αποκλιμάκωση των αποδόσεων των τίτλων του ελληνικού δημοσίου και την πιστοληπτική αναβάθμιση της Ελλάδας από τον οίκο αξιολόγησης DBRS.

Το Πρόγραμμα Σταθερότητας που κατέθεσε η χώρα στην ΕΕ προβλέπει διατήρηση των πρωτογενών και συνολικών πλεονασμάτων για τα επόμενα χρόνια καθώς και την ύπαρξη δημοσιονομικού χώρου της τάξης του 0,6% του ΑΕΠ για το 2019.

Οι προβλέψεις αυτές αναθεωρούνται εκ των πραγμάτων μετά την ψήφιση των επεκτατικών μέτρων κατά τον τρέχοντα μήνα. Η συνολική επίπτωση των μέτρων για το 2019, σύμφωνα με τις εκθέσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, είναι κοντά στο 0,55% του ΑΕΠ και μπορεί να καλυφθεί από τον προβλεπόμενο δημοσιονομικό χώρο.

Το επίσημο δημοσιονομικό αποτέλεσμα  της Γενικής Κυβέρνησης για το 2018 σε όρους Ευρωπαϊκού Συστήματος Λογαριασμών (ESA 2010) ήταν 1.991 εκατ. ευρώ, ή 1,1% του ΑΕΠ. Είναι η τρίτη χρονιά που η χώρα καταγράφει συνολικό πλεόνασμα (συμπεριλαμβανομένων των τόκων δημοσίου χρέους) τουλάχιστον από το 1995 που υπάρχουν αξιόπιστα δημοσιονομικά στοιχεία. Το πρωτογενές πλεόνασμα (χωρίς τους τόκους δημοσίου χρέους) έφτασε τα 8.149 εκατ. ευρώ, ή 4,4% του ΑΕΠ σε όρους ESA. 

Σύμφωνα με τη μεθοδολογία της ενισχυμένης εποπτείας, το πρωτογενές πλεόνασμα ανήλθε σε 7.928 εκατ. ευρώ, ή 4,3% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με την μεθοδολογία αυτή, εξαιρούνται από τον υπολογισμό του πρωτογενούς αποτελέσματος οι επιπτώσεις της στήριξης των τραπεζών, οι δαπάνες για τις μεταναστευτικές ροές πλέον της χρηματοδότησης από τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς φορείς, οι επιστροφές των κερδών των κεντρικών τραπεζών από τη διακράτηση κρατικών ομολόγων (ANFAs) και οι αποκρατικοποιήσεις εφόσον αφορούν πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων (υπολογίζονται μόνο οι συμβάσεις παραχώρησης). Επίσης, περιλαμβάνονται στο αποτέλεσμα οι μεταβολές των εκκρεμών επιστροφών φόρων για τις οποίες δεν έχει εκδοθεί ΑΦΕΚ (ενώ δεν περιλαμβάνονται στο αποτέλεσμα κατά ESA). 

Δημοσιονομικό Αποτέλεσμα 2018, Απρίλιος 2019

	εκατ. ευρώ	%ΑΕΠ
Έσοδα	88.334	47,8
Δαπάνες	86.343	46,7
Ενοποιημένοι τόκοι Γενικής Κυβέρνησης	6.158	3,3
Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης κατά ESA (2010)	1.991	1,1
Πρωτογενές αποτέλεσμα κατά ESA 2010	8.149	4,4
Προσαρμογές ενισχυμένης εποπτείας (+)	-221	0,1
Πρωτογενές αποτέλεσμα Γενικής Κυβέρνησης σύμφωνα με την μεθοδολογία της ενισχυμένης εποπτείας	7.928	4,3
Στόχος ενισχυμένης εποπτείας	6.465	3,5%
Δημοσιονομικό Περιθώριο (+) ή κενό (-)	1.462	0,8%
Πηγή: Eurostat, ΓΛΚ

Η καλύτερη του αναμενομένου πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών για τέταρτο συνεχόμενο έτος δείχνει ότι η δημοσιονομική σταθερότητα έχει επιτευχθεί με διατηρήσιμο τρόπο. Αυτό είναι κρίσιμος παράγοντας δημιουργίας θετικών προσδοκιών και περιορισμού της αβεβαιότητας για την μελλοντική πορεία της οικονομίας και οδηγεί στην αποκλιμάκωση των επιτοκίων δανεισμού επιτρέποντας την επιστροφή της χώρας στις διεθνείς αγορές. Επιπλέον, παρότι το άμεσο αποτέλεσμα της δημοσιονομικής προσαρμογής ήταν η αφαίρεση πόρων από την ιδιωτική οικονομία, η βελτίωση της εμπιστοσύνης που προκάλεσε συνεισέφερε στην επικράτηση γενικότερων συνθηκών ομαλότητας που ωφέλησε εμμέσως και την ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα.

Δημοσιονομικό αποτέλεσμα χωρών Ευρωζώνης (Eurostat 2018)

Συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης, το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης στην Ελλάδα το 2018, σύμφωνα με την μεθοδολογία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Λογαριασμών (ESA), εκτιμάται ως το υψηλότερο στην Ευρωζώνη, αποτυπώνοντας τη σημαντική δημοσιονομική υπεραπόδοση που επιτεύχθηκε στη χώρα.

Οι χώρες με τη χειρότερη δημοσιονομική επίδοση σε όρους πρωτογενούς πλεονάσματος Γενικής Κυβέρνησης είναι η Κύπρος (-2,3%) ακολουθούμενη από την Γαλλία (-0,8%) και την Εσθονία (-0,6%). Στο σύνολο της Ευρωζώνης, το πρωτογενές αποτέλεσμα Γενικής Κυβέρνησης κατά ESA ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα 1,3%.

Όσον αφορά το συνολικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα, η Ελλάδα βρίσκεται στην πέμπτη θέση στην Ευρωζώνη, ενώ τα υψηλότερα συνολικά πλεονάσματα καταγράφηκαν στο Λουξεμβούργο (2,4%), στη Μάλτα (2,0%) και στη Γερμανία (1,7%). Στο σύνολο της Ευρωζώνης, το συνολικό αποτέλεσμα (ισοζύγιο) Γενικής Κυβέρνησης κατά ESA ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε έλλειμμα 0,5% του ΑΕΠ.

Τέλος, το ακαθάριστο χρέος Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα αυξήθηκε από το 176,2% το 2017 στο 181,1% το 2018 (κυρίως λόγω του πρόσθετου δανεισμού για τη δημιουργία του ταμειακού αποθέματος “cash buffer”) και παραμένει το υψηλότερο στην Ευρωζώνη ακολουθούμενο από το αντίστοιχο της Ιταλίας (132,2%) και της Πορτογαλίας (121,5%). Οι χώρες της Ευρωζώνης με το μικρότερο ακαθάριστο χρέος Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι η Εσθονία (8,4%) ακολουθούμενη από το Λουξεμβούργο (21,4%) και την Λιθουανία (34,2%). Στο σύνολο της Ευρωζώνης, το ακαθάριστο χρέος Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκε από το 87,1% το 2017 στο 85,1% το 2018.

Πρωτογενές αποτέλεσμα, ισοζύγιο και ακαθάριστο χρέος Γενικής Κυβέρνησης χωρών Ευρωζώνης (% του ΑΕΠ) 2018

Σύμφωνα με την μεθοδολογία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Λογαριασμών (ESA)