Η διαπραγμάτευση για το ελληνικό χρέος

Η διαπραγμάτευση για το ελληνικό χρέος έχει γίνει ευρύτερα αντιληπτή υπό την έννοια της μείωσης του κεφαλαίου του χρέους ή την επιμήκυνση του χρόνου πληρωμής του. Η ρευστότητα, όμως, για τη σταθεροποίηση ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος προέρχεται από την κάθε κεντρική τράπεζα, ανάμεσα στα καθήκοντα της οποίας είναι η διασφάλιση της ομαλής διαδικασίας πληρωμών και η επαρκής τροφοδοσία της οικονομίας με πιστώσεις.

Γράφει ο Θεμιστοκλής Ι. Σοφός*

Κάτι τέτοιο δεν είναι σε όλες τις κεντρικές τράπεζες ξεκάθαρο, όσο στο σύστημα της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας (Federal Reserve System), στο πλαίσιο του οποίου είναι σαφής η κατεύθυνση για διαφύλαξη της χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Η αναγκαιότητα ύπαρξης ενός θεσμού που λειτουργεί ως τελευταίο καταφύγιο δανεισμού δεν αποτελεί ιδιοτροπία κάποιων υπέρμαχων του ελέγχου του τραπεζικού συστήματος, αλλά το αντίβαρο σε κινδύνους του συστήματος. Ο συγκεκριμένος ρόλος των κεντρικών τραπεζών δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από το επιχείρημα ότι οι τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα συμπεριφερθούν αλόγιστα όταν έχουν την αίσθηση ότι η εκάστοτε κεντρική τράπεζα εγγυάται την αποτροπή της κατάρρευσης του συστήματος, με αποτέλεσμα την αύξηση της πιθανότητας να εκδηλωθεί μια κρίση.

Αυτό το πρόβλημα που έχει λάβει τον τίτλο «ηθικός κίνδυνος» (moral hazard), αντιστοιχεί μάλλον σε μια φανταστική κατάσταση. Κι αυτό διότι, κατά κανόνα, οι τράπεζες που λειτουργούν απερίσκεπτα δεν επιβραβεύονται ούτε και διασώζονται από την κεντρική τράπεζα, αλλά δέχονται μαζικά πλήγματα και συνήθως αποβάλλονται από την αγορά. Η κεντρική τράπεζα μπορεί σε κάθε περίπτωση να επιδιώξει τη δέσμευση των κερδοσκόπων δανειστών στη διαδικασία χρηματοδότησης των αναγκαίων δράσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης και των συνεπειών της.

Η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα της Νέας Υόρκης το έπραξε το φθινόπωρο του 1998, κατά τη διαδικασία σωτηρίας του Long Term Capital Management. Για την αποτροπή της κατάρρευσης υποχρεώθηκαν οι βασικές τράπεζες που είχαν δώσει στο συγκεκριμένο fund, εν μέρει χωρίς καμία διασφάλιση, πιστώσεις ή συμμετείχαν σε αυτό καθ΄οιονδήποτε τρόπο, να συγκεντρώσουν σε σύντομο διάστημα τρεισήμισι δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτού του είδους η θεσμική δέσμευση των πιστωτών, το λεγόμενο bail-in, συζητείται έντονα, ενώ το ΔΝΤ την έχει συμπεριλάβει στα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη σταθεροποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Το βασικότερο στοιχείο διαχείρισης χρηματοοικονομικών κρίσεων είναι όμως η προσπάθεια περιορισμού των κοινωνικών επιπτώσεών τους. Η προσπάθεια αυτή απλοποιείται όσο επιτυγχάνεται η μη μετάδοση της κρίσης στην παραγωγή και την απασχόληση. Όπου αυτό δεν καθίσταται δυνατό, με αποτέλεσμα το κλείσιμο επιχειρήσεων, και την αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, η κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει σε δημόσιες επενδύσεις και χρηματοδότηση προγραμμάτων απασχόλησης, έτσι ώστε να θέσει σε κίνηση την επενδυτική δραστηριότητα και να ενισχύσει τη ζήτηση, ενώ η αύξηση των κοινωνικών παροχών για τους πληγέντες από την κρίση ανήκει στα αποτελεσματικά και κοινωνικά αποδεκτά μέτρα.

* Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάκτωρ Νομικής Πανεπιστημίου Βόννης