Η ΕΕ σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το φυσικό αέριο: Οι στρατηγικές των κρατών

Με τη μία ή την άλλη μορφή, η πλειονότητα των ευρωπαϊκών κρατών εξαρτάται από τον ενεργειακό εφοδιασμό από τη Ρωσία, αναφέρει η Handelsblatt. Κατά συνέπεια, όχι μόνο οι Γερμανοί αλλά και οι πολίτες στην υπόλοιπη Ευρώπη αναμένουν με ανησυχία τον επερχόμενο χειμώνα.

Ωστόσο, ο βαθμός εξάρτησης διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα – όπως και οι στρατηγικές με τις οποίες οι αντίστοιχες κυβερνήσεις προσπαθούν να αντικαταστήσουν το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, να περιορίσουν την κατανάλωση ενέργειας και να προστατεύσουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις από υπερβολικές αυξήσεις του κόστους ή ακόμη και από εμπλοκές στον εφοδιασμό. Μια επισκόπηση από τους ανταποκριτές της Handelsblatt – με ορισμένες προτάσεις για τη γερμανική ενεργειακή πολιτική.

Γαλλία

Στη Γαλλία, αυτό που η Γερμανία εξακολουθεί να φοβάται είναι πραγματικότητα εδώ και μερικές εβδομάδες: Οι αγωγοί από τους οποίους έρεε προηγουμένως φυσικό αέριο από τη Ρωσία έχουν στερέψει. Μετά τον περιορισμό των ρωσικών προμηθειών προς τη Δυτική Ευρώπη, ο διαχειριστής του γαλλικού δικτύου GRTGaz είχε σημειώσει τη “διακοπή της ροής φυσικού αερίου μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας” στα μέσα Ιουνίου.

Σε σύγκριση με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, ωστόσο, η Γαλλία εξαρτάται λιγότερο από τη Ρωσία, η οποία πρόσφατα αντιπροσώπευε μόνο το 17% των εισαγωγών φυσικού αερίου της χώρας. Ο μεγαλύτερος προμηθευτής είναι η Νορβηγία- το αέριο φτάνει απευθείας στη Δουνκέρκη στη βόρεια Γαλλία μέσω ενός αγωγού στον πυθμένα της Βόρειας Θάλασσας. Επιπλέον, η Γαλλία διαθέτει ήδη τρεις τερματικούς σταθμούς όπου το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) που παραδίδεται με δεξαμενόπλοια μπορεί να εκφορτωθεί και να τροφοδοτηθεί στο δίκτυο αγωγών.

Επιπλέον, υπάρχει η παραδοσιακά ισχυρή πυρηνική ενέργεια, η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το 70% της γαλλικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, περίπου οι μισοί από τους 56 αντιδραστήρες της χώρας δεν παρέχουν σήμερα ενέργεια.

Δώδεκα αντιδραστήρες έπρεπε να αποσυνδεθούν από το δίκτυο από την εταιρεία ενέργειας EDF προκειμένου να ελεγχθούν οι σωλήνες του συστήματος ψύξης έκτακτης ανάγκης για ρωγμές. Η εταιρεία είχε λάβει το προληπτικό μέτρο μετά την ανακάλυψη ενδείξεων ζημιών διάβρωσης σε παλαιότερες εγκαταστάσεις τον Δεκέμβριο.

Εκτός από τις απρόβλεπτες διακοπές λειτουργίας, περισσότεροι αντιδραστήρες από ό,τι συνήθως βρίσκονται σήμερα σε αδράνεια για συνήθη συντήρηση. Κατά τη διάρκεια των φάσεων αποκλεισμού της πανδημίας, οι προγραμματισμένες εργασίες συντήρησης είχαν αναβληθεί, αλλά τώρα συμπίπτουν με τα προβλήματα διάβρωσης.

Η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας δεν αναμένεται να επανέλθει στο κανονικό επίπεδο πριν από το 2023 το νωρίτερο. Επομένως, οι έντεκα μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της χώρας με καύσιμο φυσικό αέριο θα πρέπει να λειτουργούν προς το παρόν με πλήρη δυναμικότητα – με την προοπτική της παροχής φυσικού αερίου σε ακατάλληλη στιγμή.

Η κυβέρνηση στο Παρίσι εξετάζει με ανησυχία την ασφάλεια του εφοδιασμού το προσεχές φθινόπωρο και χειμώνα. Ο υπουργός Οικονομικών και Οικονομίας Bruno Le Maire κάλεσε τους συμπατριώτες του: “Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση στην αποχή από την κατανάλωση ενέργειας”.

Και οι επικεφαλής των τριών μεγάλων γαλλικών ενεργειακών εταιρειών, EDF, Total και Engie, απηύθυναν κοινή έκκληση: “Πρέπει να αναλάβουμε από κοινού δράση για τη ζήτηση ενέργειας και να μειώσουμε την κατανάλωσή μας για να αποκτήσουμε ξανά περιθώρια ελιγμών”.

Η εφημερίδα “Les Échos” αναφέρθηκε στα σχέδια της κυβέρνησης να δώσει στο κράτος ειδικά δικαιώματα σε περίπτωση ενεργειακής έκτακτης ανάγκης, τα οποία είναι πολύ εκτεταμένα ακόμη και για τα γαλλικά δεδομένα. Μεταξύ άλλων, το κράτος θα πρέπει να είναι σε θέση να αναλάβει τη λειτουργία των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση φυσικού αερίου και τον έλεγχο της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας.

Η κυβέρνηση έχει περιορίσει τις τιμές του φυσικού αερίου για τους καταναλωτές από το περασμένο φθινόπωρο και έχει ήδη δαπανήσει περισσότερα από 20 δισεκατομμύρια ευρώ για το σκοπό αυτό. Τώρα το Παρίσι παρέτεινε το μέτρο για άλλη μια φορά, αρχικά μέχρι το τέλος του έτους.

Ισπανία

Στις αρχές Ιουνίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέτρεψε επίσης στην Ισπανία και την Πορτογαλία να θέσουν τεχνητά ανώτατα όρια στην τιμή του φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για ένα έτος.

Το ανώτατο όριο τιμών θα είναι κατά μέσο όρο 48,80 ευρώ ανά μεγαβατώρα (MWh) για το έτος, αλλά θα είναι κλιμακωτό κατά τη διάρκεια της διάρκειας: Τους πρώτους έξι μήνες θα είναι 40 ευρώ ανά MWh και στη συνέχεια θα αυξάνεται κατά πέντε ευρώ κάθε μήνα μέχρι να φτάσει τα 70 ευρώ ανά MWh τον τελευταίο μήνα του ανώτατου ορίου.

Οι καταναλωτές στην Ισπανία επλήγησαν ιδιαίτερα σκληρά από την άνοδο των τιμών του φυσικού αερίου, καθώς το 37% των νοικοκυριών έχουν ρυθμιζόμενο τιμολόγιο ηλεκτρικής ενέργειας, η τιμή του οποίου συνδέεται άμεσα με την αγορά spot. Ως εκ τούτου, αισθάνονται αμέσως τις διακυμάνσεις των τιμών.

Ωστόσο, όσο υψηλότερα αυξάνεται η πραγματική τιμή του φυσικού αερίου, τόσο μικρότερη είναι η εξοικονόμηση για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις παρά το ανώτατο όριο τιμών. Ο λόγος έγκειται στη χρηματοδότηση: για να μην έχουν ζημίες οι προμηθευτές ενέργειας, το κράτος τους επιστρέφει τη διαφορά μεταξύ της ανώτατης τιμής και της πραγματικής τιμής του φυσικού αερίου.

Η Μαδρίτη εισπράττει τα χρήματα γι’ αυτό από τους καταναλωτές στο ρυθμιζόμενο τιμολόγιο, μεταξύ άλλων. Περίπου το 20 τοις εκατό της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία βασίζεται στο φυσικό αέριο.

Η Επιτροπή της ΕΕ εκτιμά το κόστος του ανώτατου ορίου τιμών φυσικού αερίου σε 8,4 δισεκατομμύρια ευρώ για ολόκληρο το έτος, εκ των οποίων τα 6,3 δισεκατομμύρια θα καταβληθούν από την Ισπανία και τα υπόλοιπα από την Πορτογαλία.

Το πρώτο ισοζύγιο μετά από δύο εβδομάδες: Η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας ήταν 147 ευρώ ανά μεγαβατώρα – σύμφωνα με την ισπανική κυβέρνηση 47% χαμηλότερη από ό,τι θα ήταν χωρίς ανώτατο όριο τιμών. Ωστόσο, λόγω του επιμερισμού του κόστους, η εξοικονόμηση στο ρυθμιζόμενο τιμολόγιο ήταν μόνο 14%.

Η Ισπανία μείωσε επίσης τους φόρους, τις εισφορές και τα τέλη για την ηλεκτρική ενέργεια και χορήγησε έκπτωση στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας σε νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα. Όλα τα μέτρα μαζί θα είχαν ως αποτέλεσμα εξοικονόμηση σχεδόν 30 τοις εκατό στο ρυθμιζόμενο τιμολόγιο σε σύγκριση με μια τιμή χωρίς μέτρα, σύμφωνα με την κυβέρνηση.

Επιπλέον, η Ισπανία εισπράττει επίσης μέρος των επιπλέον κερδών που αποκομίζουν οι εταιρείες ενέργειας από την υψηλή τιμή του φυσικού αερίου. Οι πυρηνικοί και οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί επηρεάζονται ιδιαίτερα. Από τον Οκτώβριο, η Ισπανία έχει εισπράξει 350 εκατομμύρια ευρώ.

Πορτογαλία

Στην Πορτογαλία, της οποίας τα ενεργειακά δίκτυα είναι στενά συνδεδεμένα με εκείνα της Ισπανίας, ισχύει από τα μέσα Ιουνίου το ίδιο ανώτατο όριο τιμών φυσικού αερίου όπως και στη γειτονική χώρα.

Στην Πορτογαλία και την Ισπανία, το ανώτατο όριο της τιμής του φυσικού αερίου έχει αποσυνδέσει την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος από την τιμή του φυσικού αερίου και έχει μειωθεί τις δύο τελευταίες εβδομάδες του Ιουνίου. Στην Ιταλία και τη Γαλλία, από την άλλη πλευρά, αυξήθηκε παράλληλα με την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου.

Η Πορτογαλία επιδοτεί επίσης από τον Απρίλιο επιχειρήσεις εντάσεως ενέργειας, όπως οι παραγωγοί χάλυβα, τσιμέντου και γυαλιού. Το κράτος αναλαμβάνει το 30% της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου από τα έτη 2021 και 2022. Κάθε εταιρεία λαμβάνει το πολύ 400.000 ευρώ, η κυβέρνηση παρέχει συνολικά 160 εκατομμύρια ευρώ για την ενίσχυση αυτή. Η Λισαβόνα αναμένει ότι το μέτρο θα κοστίσει περίπου 160 εκατομμύρια ευρώ και θα ωφελήσει περίπου 3.000 επιχειρήσεις.

Ιταλία

Τα πρόσφατα επιχειρηματικά ταξίδια των μελών της ιταλικής κυβέρνησης είχαν σχεδόν όλα την ίδια αποστολή: να γίνουν λιγότερο εξαρτημένοι από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ο πρωθυπουργός Mario Draghi και ο υπουργός Εξωτερικών Luigi di Maio συνήψαν συμφωνίες με την Αλγερία, το Κατάρ και το Ισραήλ, με το Αζερμπαϊτζάν, την Αγκόλα και τη Δημοκρατία του Κονγκό.

Πριν από ένα χρόνο, οι εισαγωγές από τη Ρωσία κάλυπταν το 35% των αναγκών της Ιταλίας σε φυσικό αέριο. Το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, το ποσοστό αυτό ήταν μόνο 21%. Αυτό οφείλεται κυρίως στις εισαγωγές από την Αλγερία, οι οποίες είχαν ήδη αυξηθεί σημαντικά πριν από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.

Η απειλή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν να κλείσει τη βρύση του φυσικού αερίου στους Ευρωπαίους προκαλεί τόσο μεγάλη νευρικότητα στη Ρώμη όσο και στο Βερολίνο. Αναζητούν απεγνωσμένα εναλλακτικές λύσεις για να περάσουν τον επόμενο χειμώνα.

Φέτος και του χρόνου, εννέα δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα επιπλέον φυσικού αερίου πρόκειται να προέλθουν από την Αλγερία. Ο αγωγός για αυτό υπάρχει ήδη, περνάει από την Τυνησία προς το νησί των διακοπών της Σικελίας, αλλά μέχρι στιγμής έχει χρησιμοποιηθεί μόνο στο μισό της δυναμικότητάς του.

Οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) πρόκειται επίσης να αυξηθούν μαζικά. Μόλις την Κυριακή, ο κρατικός προμηθευτής φυσικού αερίου Eni υπέγραψε κοινοπραξία με το Κατάρ για την ανάπτυξη του κοιτάσματος φυσικού αερίου “North Field East”, το μεγαλύτερο έργο LNG στον κόσμο.

Από το 2025, 45 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου θα παράγονται και θα υγροποιούνται εδώ ετησίως. Ένα μεγάλο μέρος αυτών θα μεταφερθεί στην Ιταλία με πλοίο.

Η χώρα διαθέτει ήδη τρεις τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου και πρόκειται να προστεθούν άλλοι δύο εντός δύο ετών. Η εθνική παραγωγή φυσικού αερίου πρόκειται επίσης να αυξηθεί. Μέχρι στιγμής, αντιπροσωπεύει μόνο το τέσσερα τοις εκατό του απαιτούμενου όγκου και η εισαγωγή του ήταν φθηνότερη από την παραγωγή του σε τοπικό επίπεδο.

Επιπλέον, η Ρώμη σχεδιάζει να επιταχύνει την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προσθέτοντας 20 γιγαβάτ δυναμικότητας ετησίως. Ωστόσο, η κυβέρνηση εκτιμά ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον 18, πιθανότατα 24 μήνες προτού η χώρα γίνει εντελώς ανεξάρτητη από το φυσικό αέριο της Μόσχας.

Ως εκ τούτου, η Ιταλία λαμβάνει επί του παρόντος μέτρα έκτακτης ανάγκης για να επιβιώσει την επόμενη χειμερινή περίοδο. Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου πρόκειται να γεμίσουν ταχύτερα από ό,τι συνήθως. Αυτή τη στιγμή, ο μέσος όρος τους είναι 55% και η Ιταλία θέλει να φτάσει τουλάχιστον το 90% μέχρι το Νοέμβριο.

Για να επιτευχθεί αυτό, οι εταιρείες που θα γεμίσουν τις αποθήκες τους μέχρι το τέλος του έτους θα λάβουν κρατικές εγγυήσεις. Αυτό γίνεται για να αποτραπεί το ενδεχόμενο οι εταιρείες να αντιμετωπίσουν προβλήματα ρευστότητας λόγω της απότομης αύξησης του κόστους του φυσικού αερίου.

Ταυτόχρονα, προβλέπεται επίσης ελάφρυνση για τις εταιρείες που συνάπτουν πλέον μακροχρόνιες συμβάσεις προμήθειας. Προκειμένου να χρησιμοποιείται λιγότερο φυσικό αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, οι έξι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα που επρόκειτο να κλείσουν έως το 2025 χρησιμοποιούνται περισσότερο από τις αρχές του έτους.

Μόνο η κρατική εταιρεία κοινής ωφέλειας Enel λέγεται ότι παρήγαγε έξι τεραβάτ ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο – διπλασιασμός της παραγωγής σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ωστόσο, εδώ δεν γίνεται καμία συζήτηση για την παράταση της διάρκειας ζωής των πυρηνικών σταθμών όπως στη Γερμανία: η Ιταλία αποχαιρέτησε ήδη την πυρηνική ενέργεια στα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Συν τοις άλλοις, σε όλα τα δημόσια κτίρια υπάρχει ένα κρατικά επιβαλλόμενο μέτρο εξοικονόμησης ενέργειας: οι δημόσιοι υπάλληλοι της Ιταλίας (και οι πελάτες τους) επιτρέπεται να ρυθμίσουν τον κλιματισμό στους 25 βαθμούς Κελσίου το μέγιστο αυτό το καλοκαίρι, έναν βαθμό περισσότερο από το συνηθισμένο.

Το χειμώνα, οι θερμάστρες μπορούν να ρυθμιστούν μόνο στους 19 έως 21 βαθμούς Κελσίου (προηγουμένως 20 έως 22). Ο κανονισμός ισχύει από τον Μάιο και θα παραμείνει σε ισχύ μέχρι το τέλος Μαρτίου του επόμενου έτους.

Ελβετία

Στην Ελβετία, η νευρικότητα αυξάνεται επίσης όσον αφορά την κατάσταση εφοδιασμού με φυσικό αέριο – παρόλο που η χώρα δεν εξαρτάται σχεδόν καθόλου από τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου.

Μέχρι στιγμής, η Ελβετία έχει καλύψει μόνο το έξι τοις εκατό των άμεσων ενεργειακών εισαγωγών της από τη Ρωσία, αποκλειστικά με φυσικό αέριο. Συγκριτικά: στη Γερμανία, το μερίδιο ξεπερνά το 30%.

Ο Alessandro Bee, οικονομολόγος της UBS, λέει: “Η Ελβετία είναι πολύ ανθεκτική σε ένα ενεργειακό σοκ, πολύ πιο ανθεκτική από τους γείτονές μας. Αλλά όχι αρκετά ισχυρή”. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελβετία είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητη από τα ορυκτά καύσιμα.

Σχεδόν το 60 τοις εκατό της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται από υδροηλεκτρική ενέργεια, με τη βοήθεια των πολλών βουνών. Ένα άλλο 33% προέρχεται από την πυρηνική ενέργεια.

Ωστόσο, αυτή η αυτάρκεια ισχύει μόνο κατά τη διάρκεια του έτους και μόνο για την ηλεκτρική ενέργεια. Ο πρόεδρος της Swissgas, André Dosé, προειδοποιεί σε συνέντευξή του στη “NZZ”:

Η Ελβετία εξαρτάται από τις εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου από την ΕΕ, ιδίως το χειμώνα. Dosé: “Μπορεί να υπάρξει έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου ταυτόχρονα τον επόμενο χειμώνα”.

Τι βοηθά την Ελβετία: Σε σύγκριση με τη Γερμανία, η ελβετική βιομηχανία δεν εξαρτάται καθόλου από τη φθηνή ενέργεια. Η μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία δημιουργείται στη φαρμακευτική βιομηχανία, η οποία απαιτεί σχετικά λίγη ενέργεια.

Ως εκ τούτου, το πρόσφατο σοκ των τιμών της ενέργειας έχει μέχρι στιγμής αυξήσει τις τιμές παραγωγού του κλάδου μόνο κατά τρία τοις εκατό. Στην Ευρώπη, οι τιμές παραγωγού αυξήθηκαν κατά 15% κατά μέσο όρο.

Επιπλέον, η νομισματική πολιτική της ελβετικής κεντρικής τράπεζας συμβάλλει στη συγκράτηση του εισαγόμενου πληθωρισμού. Το ισχυρό φράγκο εξασφαλίζει ότι οι τιμές του φυσικού αερίου που αναφέρονται σε ευρώ και δολάρια, για παράδειγμα, δεν έχουν πλήρη αντίκτυπο. Επί του παρόντος, ο πληθωρισμός στην Ελβετία είναι κάτω από το τρία τοις εκατό.