Η «Γέφυρα του Ρεμπέτη», το «Ματωμένο Στέκι της Μαγκιάς» και η Λουλού – η νυμφομανής κόρη του δικτάκτορα Μεταξά
Ξέρεις που βρίσκεται η «Γέφυρα του Ρεμπέτη»; Το «ματωμένο στέκι της μαγκιάς»; «Η μπίρα του Πίκινου» που γινε το μεγάλο φονικό; Ευτυχώς που ο Γιαννης Παπαιωάννου ντύνεται χανούμισα και χορεύει τσιφτετέλι στα «Περιβόλα», στην Κοκκινιά, πριν βγουν οι φαλτσέτες. Για να μη γενεί άλλο μανούρα. Να μη θεριέψει ο τσαμπουκάς. Και να ήταν νυμφομανής η Λουκία ή Λουλού, η κόρη του δικτάκτορα Μεταξά πως αποδεικνύεται ότι αυτή είναι η Βαρβάρα του σατιρικού τραγουδιού που προκάλεσε το μεγαλύτερο σκάνδαλο στην ελληνική δισκογραφία; Ολη η η Ελλάδα παρακολουθούσε την αστυνομία να κυνηγάει τη ”δύστυχη Βαρβάρα…” Το τραγούδι θεωρήθηκε άσεμνο, απαγορεύτηκε, αποσύρθηκαν και καταστράφηκαν οι δίσκοι, ενώ οι υπεύθυνοι της Columbia, ο τραγουδιστής οι καταστηματάρχες που πουλούσαν τον δίσκο και ο συνθέτης προσήχθησαν σε δίκη. Μπορείτε να το βάλετε απόψε στην διπασών. Είναι Κυριακή των αποκριών και να περάσετε όμορφα. Καλή ανάγνωση Βαρβάρα!
Η «Γέφυρα του Ρεμπέτη» βρίσκεται απέναντι από τον Αγιο Διονύσιο, πάνω από τις γραμμές του τρένου, και ένωνε τον Πειραιά με τη Δραπετσώνα. Λέγεται ότι την ονομασία της την πήρε από τη φράση «Για να γίνει κάποιος ρεμπέτης πρέπει πρώτα να περάσει από τη γέφυρα» και αποδίδεται στον λαϊκό συνθέτη, και έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ρεμπέτικου τραγουδιού, Γιάννη Παπαϊωάννου.
Η Γέφυρα του ρεμπέτη χώριζε ανεπίσημα τη Δραπετσώνα και τα Βούρλα από τον υπόλοιπο Πειραιά. Πέρασε πάνω από τις γραμμές του τρένου, κοντά στα προσφυγικά κτίρια. Δίπλα ακριβώς ήταν ο σιδηροδρομικός σταθμός, που ήταν γνωστός ως «Σταθμός Ξενιτιάς», αφού από εδώ και κατ’ επέκταση από τον σταθμό Λαρίσης ξεκινούσαν τα καραβάνια των μεταναστών για τη δυτική Ευρώπη. Η εγκατάσταση του σιδηροδρόμου ολοκληρώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τη γαλλική κατασκευαστική εταιρεία Batignole και λειτούργησε για έναν αιώνα, μέχρι το 2004. Στην ήδη στιγματισμένη αυτή περιοχή εγκαταστάθηκαν μαζικά μετά το 1922 οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο, για πολλούς από τους ντόπιους Έλληνες τους «τουρκικούς σπόρους», φέρνοντας με τα υπάρχοντά τους στην ακατοίκητη, άγονη και πετρώδη Δραπετσώνα τον πολιτισμό τους, τη Μικρά Ασία. Σμυρναίικη, ποντιακή, ανατολίτικη μουσική και ακρόαση, οι χοροί και τα τραγούδια τους.
Ρεμπέτικο και Δραπετσώνα ήταν ένα. Εδώ γεννήθηκε και εδώ άκμασε. Απο Maria Xenou-gr.
Ομως ο Γιαννης Παπαιωάννου, ντύνεται χανούμισα και χορεύει τσιφτετέλι, πριν βγουν οι φαλτσέτες. Για να μη γενεί άλλο μανουρα, να πάψει ο τσαμπουκάς. Το καλοκαίρι του 1964 ο Γιαννης Παπαιωαννου δούλευε στο περίφημο μαγαζί του «Περιβόλα», στην Κοκκινιά. Ένα βράδυ διαπίστωσε ότι κάποιοι θαμώνες έκαναν φασαρία. Δεν ήθελαν να πληρώσουν τον λογαριασμό, γιατί δεν βγήκε η χορεύτρια που υπήρχε στο πρόγραμμα. «Πες τους ότι σε πέντε λεπτά η χορεύτρια θα βγει» είπε ο Παπαϊωάννου στο γκαρσόνι. Πέντε λεπτά αργότερα η ορχήστρα άρχισε να παίζει ένα τσιφτετέλι.
Τότε ξεπετάχτηκε στο πάλκο μια χανούμισσα με εξωτική μορφή και χαμόγελο γκρανγκινιόλ προβάλλοντας προκλητικά το τριχωμένο πόδι της. Ήταν ο ίδιος ντυμένος με τα ρούχα της χορεύτριας. Η απαιτητική παρέα ξετρελάθηκε. Ικανοποιημένη πλήρωσε κανονικά τον λογαριασμό και με μπουρμπουάρ.
(Φωτογραφία από την σελίδα 197 του βιβλίου: «Γιάννης Παπαϊωάννου – Ο Άχραντος Μάγκας», εκδόσεις «24 Γράμματα»).
Αυτό ήταν το «ματωμένο στέκι της μαγκιάς» του Κώστα Πίκινου: Το φονικό στο στέκι «Η μπίρα του Πίκινου» στο Θησείο το 1931 και το τραγούδια με τίτλο «ρεπορτάζ» («Ο Πίκινος» και «Η μπίρα του Πίκινου», τα οποία ηχογράφησε το 1934 και 1935) που γραψε ο Κώστας Ρούκουνας (στενός του φίλος -που δούλευε και στην ταβέρνα του) για τον μαχαιρομένο. Ο Κωνσταντίνος Ααρών, γνωστότερος σαν Κώστας Πίκινος (1894-1931), είχε την ταβέρνα «Ζυθοπωλείον Πίκινου», πιο γνωστή σαν «Η μπίρα του Πίκινου», στο ισόγειο ενός διώροφου σπιτιού στην οδό Ακάμαντος 28 στο Θησείο. Η ταβέρνα αυτή ήταν ανοιχτή συνήθως μέχρι το πρωί, στις 7 και 8 η ώρα! Ο Πίκινος, όμως, έζησε μόνο 37 χρόνια γιατί ένα Σάββατο βράδυ, στις 27 Ιουνίου 1931, μια παρέα 5-6 σοβατζήδων πήγε στο μαγαζί του, τα κοπάναγε κι έκανε παραγγελιές στην ορχήστρα. Όταν αργότερα μαζεύτηκε κόσμος που ήθελε να γλεντήσει κι αυτός, δυστρόπησαν οι σοβατζήδες και … απαιτούσαν, μόνο αυτοί να παραγγέλλουν τραγούδια.
Ο Πίκινος -πάντα ευγενής- τους έκανε συστάσεις, αλλά αυτοί αντέδρασαν δέρνοντας ένα γκαρσόνι και πετώντας ένα ποτήρι στον (… άγιο άνθρωπο) τον σαντουριέρη Κώστα Τζόβενο. Τότε ο Πίκινος τους είπε πληρώστε και δρόμο… Πράγματι έφυγαν, αλλά ξαναγύρισαν και σε κάποια στιγμή ένας εικοσιπεντάχρονος ονόματι Κ. Ευγενικός (δεν ήταν …όνομα και πράγμα!), μαχαίρωσε τον Πίκινο, που πέθανε 12 μέρες αργότερα στο Δημοτικό Νοσοκομείο.
Απο τον σεβαστό μου φίλο και ες αεί ερευνητή Πάνο Σαββόπουλο.
“‘Ελληνας δεν είμαι ούτε μουσικός κι ούτε καν καπνίζω. Αλλά το ρεμπέτικο, αυτό το σύμπαν με το αναρχικό πνεύμα, με παρέσυρε από τότε που το ανακάλυψα. Στην αρχή μού κίνησε το ενδιαφέρον το περιβάλλον στο οποίο αναπτύχθηκε, μέσα στις κακόφημες γειτονιές, στις φυλακές, στους τεκέδες, στα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης. Μετά σαγηνεύτηκα από τις μορφές του ρεμπέτικου, τους μουσικούς, τους ρεμπέτες, τους περιθωριακούς, αδέλφια στη δυστυχία και στην εξορία. Ξεριζωμένοι από τη Μικρά Ασία και τα παράλιά της, επιβίωσαν ζώντας σε παράγκες στα λιμάνια των μεγάλων πόλεων. Η θεματολογία του ρεμπέτικου, το οποίο γεννήθηκε τη δεκαετία του 1920, συγκρίνεται μ` αυτή των πορτογαλικών φάντος, του αργεντίνικου ταγκό. Κάποιοι το ονομάζουν το ελληνικό μπλουζ. 0 σημαντικότερος χορός του, το ζεϊμπέκικο, χορεύεται βαριά, υπνωτιστικά, με τα μάτια κλειστά. 0 χορευτής σηκώνεται και κάνει τις φιγούρες του στριφογυρίζοντας αργά, με τα βήματα του να ακολουθούν τις αποχρώσεις της μελωδίας. Σ` αυτή τη μουσική διακρίνεται μια βαθύτατη σχέση της Ανατολής και της Δύσης. Σ` αυτή τη μουσική βρίσκει κανείς τον πόνο της ξενιτιάς, τη γοητεία των λιμανιών, τις τσάρκες των ξενύχτηδων, τους χαμένους τους έρωτες. Την ήττα και το χιούμορ. Όταν γεννήθηκε το ρεμπέτικο, το κοινό και οι μουσικοί ήταν αδέλφια. . . Οι παρίες, τα κατακάθια της κοινωνίας που τραγουδούσαν μ` εκείνη τη βραχνή φωνή, ενοχλούσαν. . . Άντε τώρα να καταλάβεις”.
David Prudhomme, “Ρεμπέτικο” Αθήνα 1936. Απόσπασμα από κείμενο παρουσίασης της – εξαντλημένης -έκδοσης.
Και να ήταν νυμφομανής η Λουκία ή Λουλού, η κόρη του δικτάκτορα Μεταξά πως αποδεικνύεται ότι αυτή είναι η Βαρβάρα του σατιρικού τραγουδιού που προκάλεσε το μεγαλύτερο σκάνδαλο στην ελληνική δισκογραφία; Πως να φανταζόταν ο σοβαρός και ευγενικός Π. Τούντας ότι γράφοντας ένα χιουμοριστικό τραγούδι με στοιχειώδη σεξουαλικά υπονοούμενα θα κατέστρεφαν τους δίσκους του, θα τον έσερναν στο δικαστήριο, όπου του επιβλήθηκε βαριά χρηματική ποινή και όλη η Ελλάδα θα παρακολουθούσε την αστυνομία να κυνηγάει τη ”δύστυχη Βαρβάρα…”
Αρθρα επί αρθρών και σχόλια επί σχολίων, που απαιτούσαν να εφαρμοστεί, επιτέλους, λογοκρισία στο τραγούδι. Θεωρήθηκε άσεμνο, απαγορεύτηκε, αποσύρθηκαν και καταστράφηκαν οι δίσκοι, ενώ οι υπεύθυνοι της εκδότριας δισκογραφικής εταιρείας Columbia (Λαμπρόπουλος), ο τραγουδιστής Στελλάκης Περπινιάδης, οι καταστηματάρχες που πουλούσαν τον δίσκο και ο συνθέτης Παναγιώτης Τούντας προσήχθησαν σε δίκη (21/12/1936), στην οποία το δικαστήριο επέβαλλε βαριά χρηματική ποινή. Η λογοκρισία στο τραγούδι, τέθηκε σε ισχύ με την ψήφιση του νόμου 1619/14-16/2/1939, που όριζε όλες τις λεπτομέρειες τις σχετικές με τις ηχογραφήσεις, από το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936, με πρωθυπουργό τον Ιωάννη Μεταξά.
Το πονηρό περιεχόμενο των στίχων της “Βαρβάρας,”, συνδέθηκε με την κόρη του δικτάτορα Λουκία η οποία λέγεται και γράφεται, μέχρι σήμερα ότι ήταν νυμφομανής και ότι αυτό συνιστούσε μεγάλη ντροπή για τον πατέρα της. Πάντως η Λουκία ή Λουλού Μεταξά και αργότερα Ματζούφα ήταν αρχηγός του γυναικείου τμήματος της ΕΟΝ και αργότερα το πρώτο από τα ιδρυτικά μέλη της ΣΠΙΘΑΣ!
Για τις συνέπειες της απαγόρευσης και της εφαρμογής λογοκρισίας αναφέρει ο Παναγιώτης Κουνάδης (2010,7):
” (…) Πέρα από το πόσο μπορεί να προκαλέσει γέλιο σήμερα η συμπεριφορά του δικτάτορα ή των προσώπων που συμμετείχαν στις επιτροπές λογοκρισίας, τα αποτελέσματα ήταν καθοριστικά για το μέλλον του ρεμπέτικου (…) Η λογοκρισία με την άνοδο του φασισμού σε όλη την Ευρώπη, δεν αφορούσε μόνο τους στίχους. (…) Είναι ίσως η μοναδική περίπτωση στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία που οι μελωδίες και οι μουσικές κλίμακες έμπαιναν στην «κλίνη του προκρούστη». Η απαγόρευση των μανέδων και παράλληλα των ανατολικών κλιμάκων, των οργάνων και των αντίστοιχων ορχηστρών ήταν το αποτέλεσμα μιας συνειδητής προσπάθειας να ξεριζωθεί κάθε τι που, και μουσικά, θύμιζε ανατολή, και παράλληλα και κάθε «επικίνδυνη», για την νέα τάξη πραγμάτων, μνήμη. Ήταν μια οργανωμένη μεθόδευση που προωθούσε και επεδίωκε τη δυτικότροπη στροφή της μουσικής ζωής. Και γι’ αυτό το λόγο έπρεπε να εξοβελιστεί μια παράδοση χιλιετιών στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο που επηρέασε στο πέρασμα των αιώνων όλους τους λαούς της περιοχής. (…)
Γράφει απ το Αμέρικα, ο Τέτος, αδελφός του πασίγνωστου γελοιογράφου Φωκίωνα Δημητριάδη:
“Ανάρπαστο, όπως σας είπα, το τραγούδι τόσο εδώ όσο και στο Αμέρικα, όπου την ίδια χρονιά, 1936, το δισκογράφησε ο εκεί μεγάλος και τρανός στις γραμμοφωνήσεις, Τέτος Δημητριάδης. Αλλά εκεί δεν είχε ούτε δικτατορία, αλλά ούτε και Αναγκαστικό Νόμο 45/1936, για να το απαγορέψουν (ίσως θα μου πείτε όμως ότι στην Αμερική κυνηγούσαν τους μαύρους, οπότε το πράμμα … πάει λέγοντας και καίγοντας)”.
Η Βαρβάρα – Στελλάκης Περπινιάδης 1936 (Π.Τούντα) . Δίσκος: Columbia DG 6459, Σύνθεση: Παναγιώτης Τούντας. Παίζει η ορχήστρα του Γιοβάν Τσαούς. Αθήνα, 1936
