Η συμφωνία για το Brexit στο μικροσκόπιο: γιατί αντιδρά η αντιπολίτευση και το DUP, τι κερδίζει η Βόρειος Ιρλανδία

Η αρνητική αντίδραση της αντιπολίτευσης στο κείμενο της νέας συμφωνίας, την οποία ήδη πολλοί χαρακτηρίζουν ως χειρότερη από τη συμφωνία της Τερέζα Μέι, καθιστά από τώρα αβέβαιο αν ο Μπορίς Τζόνσον επιτύχει εκεί που απέτυχε η προκάτοχος του: να πείσει τη βρετανική βουλή να την επικυρώσει.

Η συμφωνία συνολικά παραπέμπει σε ένα πιο σκληρό Brexit για το Ηνωμένο Βασίλειο, εξού και οι πολλαπλές αντιδράσεις από την αντιπολίτευση, αλλά ρίχνει στα μαλακά τη Βόρειο Ιρλανδία, εξού και η αρνητική αντίδραση των ενωτικών της περιοχής.

Η αρνητική στάση του βορειοιρλανδικού ενωτικού DUP, ήτοι του μικρού εταίρου που στηρίζει την κυβέρνηση των Τόρις είχε ιδιαίτερη σημασία. Όχι τόσο για το μέλλον της κυβέρνησης, δεδομένου ότι ο Τζόνσον έχει ήδη χάσει την πλειοψηφία στο Σώμα και μια πρόταση μομφής μπορεί ανά πάσα στιγμή να τον ρίξει, όσο για τη συμβολική του σημασία στο ευρύτερο στρατόπεδο των σκληροπυρηνικών. Κοινώς οι δέκα βουλευτές του DUP και οι αντιρρήσεις τους μπορεί να πείσουν και αρκετούς υπερσυντηρητικούς Τόρις να καταψηφίσουν τη συμφωνία.

Στην πραγματικότητα -και αυτό είναι άκρως ειρωνικό- ο Βρετανός πρωθυπουργός θα πρέπει να βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στην πτέρυγα των μετριοπαθών των Τόρις, ανάμεσα στους οποίους εντάσσονται και όσοι βουλευτές παραιτήθηκαν από την κοινοβουλευτική ομάδα το τελευταίο διάστημα. Όμως, το να τους κερδίσει θα είναι δύσκολο αν στην απέναντι όχθη οι ομοϊδεάτες φιλοευρωπαίοι στο Εργατικό Κόμμα είναι αρνητικοί. Και η πρώτη επίσημη αντίδραση των Εργατικών και του Τζέρεμι Κόρμπιν ήταν κατηγορηματικά αρνητική. 

Δεν είναι τυχαίο ότι η πρόταση που έχει κυκλοφορήσει από χθες από ορισμένους κύκλους βουλευτών για την πιθανή διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος που θα αφορά αποκλειστικά το «ναι» ή το «όχι» στη συγκεκριμένη συμφωνία, βρίσκει αρκετούς υποστηρικτές. Μάλιστα, δεν αποκλείεται μέχρι το Σάββατο να πάρει και τη μορφή επίσημης νομοθετικής πρότασης, αν και δεν είναι βέβαιο ότι θα περάσει.

Σε κάθε περίπτωση αν η συμφωνία επικυρωθεί από τη Βουλή είναι ηλίου φαεινότερον ότι θα πρόκειται για μια μεγαλειώδη πολιτική νίκη για τον Μπορίς Τζόνσον, ο οποίος εξαρχής ισχυριζόταν ότι τα μέχρι τώρα προβλήματα στην διαπραγμάτευση οφείλονταν στους κακούς χειρισμούς της προηγούμενης κυβέρνησης και στην αδυναμία της να πείσει και να πιέσει τους Ευρωπαίους. Άλλωστε, κατά μία έννοια ο Βρετανός πρωθυπουργός πέτυχε επικοινωνιακά αυτό που υποσχέθηκε και το οποίο ήταν το μεγαλύτερο αγκάθι στο προηγούμενο κείμενο, ήτοι το περίφημο backstop, που ήταν ανάθεμα για τους υπερσυντηρητικούς. Όμως, μια προσεκτικότερη ανάλυση του κειμένου εξηγεί το μέγεθος των αντιδράσεων στη νέα συμφωνία.

Στην ουσία, στην πράξη, ο κύριος Τζόνσον αντικατέστησε τη ρήτρα του backstop για το Ηνωμένο Βασίλειο, με ένα είδους backstopμόνο για τη Βόρειο Ιρλανδία. Και βέβαια αφαίρεσε τον όρο, την… απαγορευμένη λέξη, ώστε να «εξαφανιστεί» από το κείμενο. Όμως, για όσους έχουν παρακολουθήσει εξαρχής τις διαπραγματεύσεις είναι εύκολα κατανοητό ότι το σχήμα που προτείνεται είναι πολύ κοντά σε αυτό που είχαν εξαρχής προτείνει οι Ευρωπαίοι και είχε απορρίψει το Λονδίνο, πάνω από δύο χρόνια πριν, με κάποιες βέβαια αλλαγές.

Ο νέος μηχανισμός παρέχει ένα μηχανισμό συγκατάθεσης ή όχι από την παραμονή ή όχι στις στοχευμένες για την περιοχή ρυθμίσεις στο τοπικό κοινοβούλιο της Βορείου Ιρλανδίας, στο Στόρμοντ, περίπου ανά διετία, κάτι που είναι ένα από τα σημεία που ενοχλούν τους ενωτικούς του DUP καθώς ο μόνιμος αντίπαλος τους για τα ηνία της περιοχής και της Βουλής είναι το Σιν Φέιν. Με το Σιν Φέιν και τους υπόλοιπους ομοϊδεάτες του να θέλουν να συνεχιστεί το ιδιαίτερο καθεστώς της περιοχής και οι στενοί δεσμοί της με το Δουβλίνο, πρακτικά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως θα μπορούσε ποτέ να ανατραπεί. 

Με λίγα και απλά λόγια, ο νέος μηχανισμός διασφαλίζει ότι το ιδιαίτερο καθεστώς της Βορείου Ιρλανδίας δεν θα είναι προσωρινό, όπως θα ήθελαν οι σκληροπυρηνικοί, αλλά μόνιμο, ικανοποιώντας ένα από τα βασικά ζητούμενα της Ευρώπης και δη, της γειτονικής Ιρλανδικής Δημοκρατίας. Η περιοχή της Βορείου Ιρλανδίας θα αποφύγει έτσι τα «σκληρά εδαφικά σύνορα», ενώ οι κάτοικοι της θα απολαμβάνουν ταυτόχρονα όλα τα πλεονεκτήματα της Ε.Ε. και των τελωνειακών και εμπορικών συμφωνιών του Ηνωμένου Βασιλείου. Μόνο τίμημα θα είναι ένα τελωνειακό σύνορο στη θάλασσα της Ιρλανδίας, κάτι που οι ενωτικοί του Ώλστερ απεύχονταν.

Προσωπικά μου θυμίζει την κινεζική επινόηση του «ένα κράτος, δύο συστήματα» για το Χονγκ Κονγκ, καθώς η Βόρειος Ιρλανδία θα διαθέτει ένα διαφορετικό σύστημα από το Ηνωμένο Βασίλειο, κρατώντας και απολαμβάνοντας τα πιο επικερδή στοιχεία της ενωμένης Ευρώπης.  

Αυτό από μόνο του, για παράδειγμα, έχει ανεβάσει στα… κάγκελα τους Σκοτζέζους, οι οποίοι μην ξεχνάμε είναι οι πλέον φιλοευρωπαίοι Βρετανοί και αυτοί που καταψήφισαν μαζικά το διαζύγιο. Η πρωθυπουργός της Σκοτίας εμφανίστηκε κάθετα αρνητική στη νέα συμφωνία και αν αυτή περάσει από το Γουέστμινστερ προμηνύονται αργά ή γρήγορα εξελίξεις στην περιοχή… 

Σημειωτέον ότι ο κύριος Τζόνσον ελπίζει να φύγει από τις Βρυξέλλες έχοντας αποσπάσει από τους ομολόγους του τη δέσμευση ότι, αν η συμφωνία δεν περάσει από το Γουέστμινστερ, δεν θα του δώσουν άλλη παράταση. Έτσι ώστε να μπορεί να πιέσει τη Βουλή να πει το πολυπόθητο «ναι». Αλλά κάτι τέτοιο είναι λίαν απίθανο. Οι Βρυξέλλες θα αφήσουν τον Βρετανό πρωθυπουργό να τα βγάλει πέρα μόνος του και καλά θα κάνουν, ώστε να μην κατηγορηθούν κιόλας ότι ανακατεύονται με τα εσωτερικά ενός κράτους μέλους.

Θυμίζουμε ότι βάσει προηγούμενου νομοθετικού ψηφίσματος από τη Βουλή, το οποίο απορρίπτει το nodealBrexit, η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη ουσιαστικά να ζητήσει παράταση του Brexit, αν η συμφωνία δεν περάσει. Όμως, αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι ακόμη κι αν η συμφωνία περάσει από τη βρετανική βουλή, η τεχνική διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί τις επόμενες ημέρες τόσο στη Βρετανία όσο και στην υπόλοιπη Ε.Ε. καθιστά δύσκολο να είναι τα πάντα έτοιμα έως το χρονικό όριο της 31ης Οκτωβρίου. Μιλάμε για αγώνα δρόμου, κυριολεκτικά…