Ελένη Αλεξανδροπούλου: «Η βία προβάλλεται ως “ελκυστική” μέσω των social»

Συνέντευξη στη Φιλίππα Ταμπάρη

Έχετε σκεφτεί πότε στη ζωή μας βρισκόμαστε σε… ακατάλληλο timing; Θα έχετε αναρωτηθεί, πολλές φορές νομίζω, γιατί ορισμένα πράγματα δεν προχωρούν, δεν ωριμάζουν, δεν, δεν, δεν… Με τη σημερινή μου καλεσμένη θα σταματήσουμε για λίγο τον χρόνο και θα ξεφυλλίσουμε τις σελίδες του τελευταίου της βιβλίου που φέρει, αυτόν ακριβώς τον τίτλο, «(Α)κατάλληλο Timing».

Η Ελένη Αλεξανδροπούλου είναι ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος και συγγραφέας. Αγαπάει πολύ τη συγγραφή βιβλίων, όπως και τα παιδιά και έχει γράψει και για αυτά. Ευγενική, με μεγάλη αγάπη για αυτό που κάνει, κάτι το οποίο το αντιλήφθηκα μέσα από τη γνωριμία μας. Σήμερα, λοιπόν, θα μιλήσουμε για το ακατάλληλο timing, που μπορεί να γίνει… κατάλληλο.

Κυρία Αλεξανδροπούλου, σας ευχαριστώ για τη σημερινή μας συζήτηση. Είστε ψυχολόγος, με άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος -το τονίζω αυτό, γιατί κατά καιρούς έχουμε παρατηρήσει διάφορα- ειδικευμένη στην Παιδοψυχολογία. Μιλήστε μου για εσάς και για τις σπουδές σας.

Στα 18 ξεκίνησα να σπουδάζω ηλεκτρονικός μηχανικός. Μου άρεσε πολύ σαν αντικείμενο, καθώς μου άρεσαν οι θετικές επιστήμες. Μου άρεσε και η Ψυχολογία, όμως δεν μου άρεσαν καθόλου τα θεωρητικά μαθήματα στο Λύκειο. Έτσι, δεν μπήκα καθόλου στη διαδικασία να δηλώσω κάποια σχολή Ψυχολογίας, διότι ήταν σίγουρο πως θα έχανα αρκετά μόρια και από την κατεύθυνση που είχα επιλέξει, υπήρχαν ελάχιστες πιθανότητες να περάσω. Έτσι, κατέληξα στη σχολή Ηλεκτρονικών Μηχανικών, η οποία με οδήγησε στον κόσμο των τηλεπικοινωνιών και έμεινα εκεί αρκετά χρόνια. Στην πορεία αυτή, πραγματοποίησα και μεταπτυχιακές σπουδές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων.

Καθώς εξελισσόμουν στις πολυεθνικές που εργαζόμουν, άρχισα να αναρωτιέμαι αν τελικά αυτό θα ήθελα να κάνω για το υπόλοιπο της ζωής μου. Και μαντέψτε ποια ήταν η απάντηση… Οπότε άρχισα να αναζητάω άλλα μονοπάτια. Tότε μπήκε το θέατρο στη ζωή μου και σιγά σιγά και η αρθρογραφία, η οποία εν τέλει οδήγησε στη δημιουργία του blog «Read me by Eleni».

Μετά από έναν κύκλο 18 χρόνων, όπου συνέβησαν όλα τα παραπάνω, ήταν σαν να μηδένισε ξαφνικά ο χρόνος. Άρχισα να βλέπω τα σημάδια που μου έστελνε όλα αυτά τα χρόνια η ζωή. Και έπειτα από ένα ταξίδι σόλο στο Μαρόκο, αποφάσισα πως είχε έρθει η ώρα να αλλάξω καριέρα ολοκληρωτικά.

Ο εύκολος δρόμος θα ήταν να πάω σε κάποιο ινστιτούτο και να ξεκινήσω ειδίκευση σε κάποια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. Ο πιο προκλητικός και απαιτητικός δρόμος ήταν να ξεκινήσω από την αρχή, δηλαδή με προπτυχιακές σπουδές στην Ψυχολογία, έπειτα να συνεχίσω με μεταπτυχιακές σπουδές στο αντικείμενο που θα ήθελα να εξειδικευτώ και στη συνέχεια να αποφασίσω σε ποια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση θα ήθελα να εκπαιδευτώ. Και όλα αυτά γιατί ήθελα να έχω άδεια ασκήσεως του επαγγέλματος του ψυχολόγου και να διανύσω ολόκληρη τη διαδρομή και σωστά.

Έχουμε ασχοληθεί πολλές φορές στην One Voice με το θέμα και, εδώ συγκεκριμένα, έχω φιλοξενήσει παιδιά που ανήκαν σε συμμορίες, παιδιά με παραβατικές συμπεριφορές και τάσεις. Πού οφείλεται αυτό; Είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο ή έχει αλλάξει το μοτίβο, το οικογενειακό;

Η παραβατική συμπεριφορά των νέων, όπως εκείνη που αναφέρετε, είναι ένα πολύπλοκο κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο συνήθως δεν οφείλεται σε έναν μόνο παράγοντα. Αντίθετα, συνδυάζει πολλές συνιστώσες, κοινωνικές, οικονομικές και οικογενειακές.

Για παράδειγμα, η πίεση συνομιλήκων, η ανάγκη για αποδοχή και σεβασμό, αλλά και η επιθυμία για γρήγορο κέρδος συχνά συμβάλλουν στην ενίσχυση της παραβατικότητας. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί έφηβοι και έφηβες σήμερα επιθυμούν να γίνουν Youtubers ή ΤikTokers και έχουν πρότυπα από αυτούς τους χώρους.

Η βία και η παρανομία συχνά προβάλλονται ως «ελκυστικές» μέσω μουσικής, κινηματογράφου, βιντεοπαιχνιδιών και διαδικτυακών μέσων. Τα παιδιά σήμερα έρχονται από πολύ μικρή ηλικία σε επαφή με οθόνες και, μάλιστα, περνούν σε αυτές αρκετές ώρες μέσα στη μέρα. Οι έρευνες δείχνουν πως η χρήση οθονών συνδέεται με την επιθετικότητα, μειώνει τη δημιουργικότητα και τη φαντασία, καθυστερεί την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και προκαλεί προβλήματα στη ρύθμιση συναισθημάτων.

Ακόμη, σε κάποιες περιπτώσεις, παρατηρείται πρόωρη λέπτυνση του φλοιού του εγκεφάλου. Κατά τη φυσιολογική ανάπτυξη, ο φλοιός του εγκεφάλου λεπταίνει σταδιακά, καθώς το παιδί μεγαλώνει. Όταν παρατηρείται πρόωρη λέπτυνση σε μικρές ηλικίες, αυτή μπορεί να συνδέεται με δυσκολίες στη διαχείριση της προσοχής και τη λήψη αποφάσεων και με δυσκολίες στον έλεγχο παρορμήσεων.

Επιπλέον, καταστάσεις όπως ενδοοικογενειακή βία, έλλειψη συναισθηματικής στήριξης και κακοποίηση δημιουργούν ένα αίσθημα εγκατάλειψης, απομόνωσης και μοναξιάς. Στην εφηβεία όλοι ψάχνουμε την ταυτότητά μας και το αίσθημα του «ανήκειν» και της αποδοχής είναι πολύ ισχυρό. Είναι σαν να μας κατευθύνει μόνο αυτό. Η οικογένεια περνάει στο φόντο και οι συνομήλικοι γίνονται οι σημαντικοί «άλλοι».

Και σαν να μην έφτανε αυτό, εμφανίζεται και η φάση έντονων αλλαγών, τόσο βιολογικών όσο και ψυχολογικών, στον εφηβικό εγκέφαλο. Οι εκρήξεις ορμονών (όπως η τεστοστερόνη, η κορτιζόλη και η ντοπαμίνη) σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του προμετωπιαίου φλοιού -που ελέγχει την παρορμητικότητα και τη λογική σκέψη- δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου οι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι σε ριψοκίνδυνες συμπεριφορές.

Όταν οι συναισθηματικές ανάγκες ενός παιδιού δεν έχουν καλυφθεί στα κρίσιμα στάδια της ανάπτυξής του, αναζητά εναλλακτικούς τρόπους να νιώσει αποδοχή, ασφάλεια και αξία. Οι συμμορίες προσφέρουν ακριβώς αυτό: Αίσθηση του «ανήκειν», προστασία και δύναμη, αναγνώριση και σεβασμό, περιβάλλον που υποκαθιστά την οικογένεια… Όλα αυτά όμως, με μη λειτουργικό τρόπο.

Όπως, βλέπετε, λοιπόν είναι ένα σύνολο παραγόντων και θα μπορούσαμε να μιλάμε για αυτό το κομμάτι ατελείωτες ώρες.

Πιστεύετε πως όταν γίνεται κάποιος γονιός, θα πρέπει να επισκέπτεται ειδικούς συμβούλους, ώστε να προλάβει πράγματα ή να γνωρίζει πώς να αντιμετωπίσει με σωστό τρόπο το παιδί του;

Κανείς μας δεν είναι τέλειος. Ακόμη κι εμείς οι ειδικοί, υπάρχουν φορές που θα κάνουμε λάθη στην ανατροφή των παιδιών μας και αυτό είναι εντάξει. Σημασία έχει να αναγνωρίσουμε ότι, δεν υπάρχει ο τέλειος γονέας και τα λάθη είναι και θα είναι αναπόφευκτα. To ερώτημα είναι, πώς μπορούμε να ωφεληθούμε από αυτά; Τι μπορούμε να μάθουμε, ώστε να γινόμαστε διαρκώς καλύτεροι;

Η γονεϊκότητα είναι μία διαδρομή, στην οποία εξελισσόμαστε όλοι, και εμείς ως γονείς και τα παιδιά μας. Πιστεύω πως ναι, είναι πολύ λειτουργικό να επισκέπτονται οι γονείς ψυχολόγους/ψυχοθεραπευτές για Συμβουλευτική Γονέων.

Ακόμη, είναι πολύ βοηθητικό, πριν γίνω γονέας, να έχω διαβεί το μονοπάτι της Ψυχοθεραπείας, προσπαθώντας να επουλώσω τα δικά μου τραύματα. Αυτό θα με ενισχύσει πολύ ως άτομο, θα μου έχει φωτίσει τα σκοτεινά σημεία και θα αναγνωρίσω, ίσως, πιο γρήγορα τα λάθη μου. Και η αναγνώριση αυτή είναι εκείνη που θα με οδηγήσει, τελικά, να χτυπήσω την πόρτα κάποιου ειδικού, ως γονέας πλέον.

Να έρθουμε στο βιβλίο σας «Η καρδιά μου σου ανήκει», το πρώτο σας βιβλίο. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στη συγγραφή;

Από την Ε’ Δημοτικού, με φανταζόμουν συγγραφέα. Αγαπούσα από πάντα τον κόσμο του βιβλίου και της έκφρασης. Τώρα, αυτό που με ώθησε να γράψω το συγκεκριμένο βιβλίο ήταν η επιθυμία μου να μιλήσω για θέματα όπως η διαφορετικότητα, η αυτοαποδοχή, το αίσθημα του «ανήκειν» και η επιθυμία κάποιου να ανήκει και κάπου αλλού, πέρα από εκεί που μπορεί να ορίζουν οι άλλοι ή η φύση του.

Δεν είναι τυχαία επιλογή ο ήρωας του βιβλίου (ένα φίδι που αποκτά πόδια) και η επιλογή των υπόλοιπων ζώων της παρέας. Κάθε ζώο αντικατοπτρίζει συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων στην κοινωνία μας.

Έχετε πει παλαιότερα πως «ελπίζετε οι άνθρωποι, μέσα από τα βιβλία σας, να κοιτάξουν τον κόσμο με μία άλλη οπτική». Ποια είναι κατά τη γνώμη σας αυτή η οπτική και τι εμπεριέχει;

Όχι κάτι συγκεκριμένο… Εννοώ, απλώς, μία οπτική συμπερίληψης. Μία οπτική έξω από στερεότυπα. Μία οπτική πιο ανοιχτή και περισσότερο ανεκτική. Μία οπτική που να χωράει κι άλλες απόψεις ή θέσεις πέρα από τη δική μας.

Τα πράγματα κάποιες φορές είναι διαφορετικά απ’ ό,τι νομίζουμε ή απ’ ό,τι φαίνονται και παρατηρώ ότι, πολλές φορές βιαζόμαστε να οδηγηθούμε σε συμπεράσματα και να κρίνουμε.

Γιατί τώρα, περισσότερο από παλιά, ο κόσμος πηγαίνει σε ψυχολόγους; Τι άλλαξε;

Η επιστήμη της Ψυχολογίας έχει προοδεύσει σημαντικά, με νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις που προσφέρουν πιο στοχευμένες λύσεις. Ο κόσμος έχει καλύτερη πρόσβαση στην πληροφορία και κατανοεί ότι, η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική.

Οι νέοι γονείς εμφανίζονται, πλέον, περισσότερο προβληματισμένοι και αναζητούν στήριξη και απαντήσεις. Οι προκλήσεις της σύγχρονης ζωής είναι εντονότερες και η κοινωνία έχει αρχίσει να γίνεται πιο δεκτική στην ψυχοθεραπεία.

Από την άλλη, έχουν αλλάξει οι ανθρώπινες σχέσεις και ο τρόπος με τον οποίο συνδέονται οι άνθρωποι. Λόγω της τεχνολογίας και των social media, υπάρχει μια τάση απομόνωσης. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως και η κατάσταση του Covid-19, επέτεινε την ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη. Η πανδημία επέφερε πρωτόγνωρες συνθήκες απομόνωσης, αβεβαιότητας και φόβου, επηρεάζοντας την ψυχική υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο.

«(Α)κατάλληλο Timing», το νέο βιβλίο σας. Τι περιγράφει;

Ο τίτλος του βιβλίου έχει διπλό μήνυμα. Εξαρτάται πώς θα το διαβάσει κανείς. Θα το διαβάσει «ακατάλληλο timing» ή «κατάλληλο timing»;

Το βιβλίο αυτό περιέχει 16 διηγήματα και χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος στις ιστορίες πρωταγωνιστούν παιδιά και στο δεύτερο μέρος πρωταγωνιστούν ενήλικες. Με αυτό τον τρόπο, συναντιούνται και συνδυάζονται δύο κόσμοι, αυτός των παιδιών με αυτόν των ενηλίκων.

Αυτές οι 16 ιστορίες θίγουν θέματα, όπως οι ανθρώπινες σχέσεις, η αναζήτηση εαυτού, ο αυτισμός, η ενδοοικογενειακή βία, η κακοποίηση, οι δεύτερες ευκαιρίες, η μητρότητα και εν τέλει η ίδια η ζωή με τα δώρα της.

Διότι, όπως υποστηρίζει και το βιβλίο: Το καλύτερο δώρο είναι να (σε) ακούς, να (σε) βλέπεις και να (σε) αισθάνεσαι.

Είναι τελικά κάποια πράγματα θέμα timing;

Κατά την άποψή μου, τα πάντα είναι θέμα timing στη ζωή. Από το τι θα σπουδάσει κάποιος και πότε, μέχρι το πότε θα αποφασίσει να ξεκινήσει Ψυχοθεραπεία και με ποιον.

Και ακόμη και όταν θεωρούμε πως το timing μπορεί να μην είναι το κατάλληλο, ίσως να είναι το κατάλληλο για να μας διδάξει κάτι, να μας ωθήσει σε μία αλλαγή ή να μας προετοιμάσει για κάτι που δεν είμαστε ακόμη έτοιμοι να δούμε.

Το timing παίζει καθοριστικό ρόλο σε πολλές, αν όχι σε όλες τις αποφάσεις της ζωής μας, από τις σχέσεις και την καριέρα μέχρι την προσωπική εξέλιξη. Συχνά, όταν κάτι δεν συμβαίνει όπως το θέλουμε ή τη στιγμή που το θέλουμε, νιώθουμε απογοήτευση. Όμως, πολλές φορές, αυτό που τότε φαινόταν «ακατάλληλο timing» αποδεικνύεται κατάλληλο εκ των υστέρων.

Ανεξάρτητα, πάντως, από το timing, το καλύτερο δώρο είναι η ίδια η ζωή και προτείνω σε αυτήν να εστιάζουμε!

Σας ευχαριστώ πολύ!

Κι εγώ σας ευχαριστώ, για τις όμορφες και πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σας!