ΚΑΠ: Οι κίνδυνοι απάτης με τα προγράμματα χρηματοδότησης

Μεμονωμένα περιστατικά απάτης κατά την εκτέλεση δαπανών της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, όπως η παράνομη «αρπαγή γαιών» εντοπίζει σε ειδική έκθεση το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ).

Ειδικότερα, η ΚΑΠ, η μεγαλύτερη συνιστώσα των δαπανών από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, περιλαμβάνει ορισμένα χρηματοδοτικά καθεστώτα όπως οι άμεσες ενισχύσεις, τα μέτρα στήριξηςτης αγοράς και την αγροτική ανάπτυξη, τα οποία είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένα σε κινδύνους απάτης.

Αδυναμίες στους ελέγχους

Στην έκθεση του ΕΕΣ, παρέχεται επισκόπηση των κινδύνων απάτης εις βάρος της ΚΑΠ και αξιολογούνται οι ενέργειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση του φαινομένου στον τομέα των γεωργικών δαπανών.

Οι ελεγκτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η Επιτροπή αντέδρασε μεν σωστά σε μεμονωμένα περιστατικά απάτης κατά την εκτέλεση δαπανών της ΚΑΠ, πρέπει ωστόσο να είναι περισσότερο προδραστική όσον αφορά την αντιμετώπιση ορισμένων κινδύνων απάτης, όπως η παράνομη «αρπαγή γαιών».

Οι διαπράττοντες απάτη ενδέχεται να εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες των ελέγχων των κρατών μελών.

Για τον λόγο αυτό, οι ελεγκτές συνιστούν επίσης στην Επιτροπή να παρακολουθήσει καλύτερα τα εθνικά μέτρα καταπολέμησης της απάτης, να παράσχει σαφέστερη καθοδήγηση και να προωθήσει τη χρήση νέων τεχνολογιών για την πρόληψη και τον εντοπισμό των σχετικών περιπτώσεων.

«Αρπαγή γαιών»

Οι ελεγκτές εξέτασαν τις διάφορες εκφάνσεις της απάτης στα καθεστώτα πληρωμών της ΚΑΠ, αναλύοντας μέτρα που χρηματοδοτήθηκαν από την ΚΑΠ στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης (άμεσες ενισχύσεις, μέτρα στήριξης της αγοράς και αγροτική ανάπτυξη) και εξετάζοντας δεδομένα από τις περιόδους προγραμματισμού 2007-2013 και 2014-2020. Οι κυριότεροι κίνδυνοι που εντόπισαν συνδέονται με την απόκρυψη παραβιάσεων των όρων επιλεξιμότητας από τους δικαιούχους, την πολυπλοκότητα των χρηματοδοτούμενων μέτρων και τις παράνομες μορφές «αρπαγής γαιών».

«Η απάτη βλάπτει τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ και εμποδίζει την πρόσφορη χρήση των πόρων της ΕΕ για την επίτευξη του στόχου της πολιτικής», δήλωσε ο Νικόλαος Μηλιώνης, Μέλος του ΕΕΣ αρμόδιος για τον έλεγχο.

«Πιστεύουμε ότι η ΕΕ πρέπει να καταβάλει περισσότερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση του κινδύνου απάτης στις γεωργικές δαπάνες.

Ευελπιστούμε ότι η έκθεσή μας θα βοηθήσει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναπτύξουν τις ικανότητές τους για την καταπολέμηση του φαινομένου στο πλαίσιο της νέας κοινής γεωργικής  πολιτικής της περιόδου 2023-2027».

Ποιοι τομείς διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο

Οι τομείς δαπανών που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο είναι αυτοί που υπόκεινται σε πολυπλοκότερους κανόνες, όπως τα επενδυτικά μέτρα αγροτικής ανάπτυξης. Επίσης, ορισμένα καθεστώτα ενισχύσεων της ΚΑΠ που στοχεύουν στη στήριξη συγκεκριμένων κατηγοριών δικαιούχων έχουν αποδειχθεί ευάλωτα έναντι του κινδύνου απάτης.

Συγκεκριμένα, υπάρχουν αιτούντες που δεν αποκαλύπτουν σχετικές πληροφορίες ή δημιουργούν τεχνητά τις προϋποθέσεις, ώστε να ανταποκριθούν στα κριτήρια επιλεξιμότητας και να επωφεληθούν αδικαιολόγητα από τις ενισχύσεις της ΚΑΠ.

Ενδεικτική περίπτωση είναι αυτή της στήριξης σε γεωργικές «ΜΜΕ», οι οποίες δεν αποκαλύπτουν τους δεσμούς τους με άλλες εταιρείες, ή σε μη επιλέξιμους δικαιούχους που ζητούν ενισχύσεις ως «νέοι γεωργοί».

Δόλιες πρακτικές

Η «αρπαγή γαιών» μπορεί να συνδέεται με δόλιες πρακτικές, όπως η παραποίηση εγγράφων, ο εξαναγκασμός, η άσκηση πολιτικής επιρροής ή η εκμετάλλευση εμπιστευτικών πληροφοριών, η χειραγώγηση διαδικασιών και οι δωροδοκίες.

Από έρευνες της Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης της ΕΕ (OLAF) και των εθνικών αρχών διαπιστώθηκε ότι οι γεωργικές εκτάσεις που μπορούν να αποτελέσουν ευκολότερα αντικείμενο τέτοιας δόλιας δραστηριότητας είναι οι δημόσιες ή οι ιδιωτικές εκτάσεις χωρίς σαφές ιδιοκτησιακό καθεστώς.

Απάτη διαπράττουν και όσοι στοχεύουν στην απόκτηση γης –νομίμως ή άλλως– με αποκλειστικό σκοπό την είσπραξη άμεσων ενισχύσεων, χωρίς να ασκούν οποιαδήποτε γεωργική δραστηριότητα.

Ο κίνδυνος είναι υψηλότερος όταν πρόκειται για ορισμένους βοσκοτόπους και ορεινές περιοχές, όπου είναι δυσκολότερο για τους οργανισμούς πληρωμών να ελέγχουν αν λαμβάνει χώρα η απαιτούμενη γεωργική δραστηριότητα, όπως η βόσκηση.

Η τελευταία φορά που η Επιτροπή επικαιροποίησε την ανάλυση κινδύνου απάτης στο πλαίσιο της ΚΑΠ ήταν το 2016.

Ως εκ τούτου, μία από τις συστάσεις που διατυπώνουν οι ελεγκτές προς την Επιτροπή είναι να επικαιροποιήσει την εκτίμησή της σχετικά, αφενός, με τον βαθμό στον οποίο τα διάφορα καθεστώτα δαπανών είναι εκτεθειμένα σε κινδύνους απάτης και, αφετέρου, με τον βαθμό στον οποίο τα μέτρα καταπολέμησης της απάτης που εφαρμόζονται σε επίπεδο κρατών μελών είναι ικανά να τους εντοπίζουν, να τους προλαμβάνουν και να οδηγούν σε διορθωτικές ενέργειες.

Συνιστούν επίσης στην Επιτροπή να λάβει τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να μετριάσει βασικούς κινδύνους απάτης και να προωθήσει τις ευκαιρίες που προσφέρει η τεχνολογία, όπως η εξόρυξη δεδομένων, η μηχανική μάθηση, οι δορυφορικές εικόνες και η φωτοερμηνεία, για την καταπολέμηση της απάτης, ενθαρρύνοντας τα κράτη μέλη να δραστηριοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.