Κι’ αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης εγκαινίασε χθες (13/6) το τέταρτο μέρος του κύκλου εκθέσεων της σειράς «Κι’ αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» που είναι αποκλειστικά αφιερωμένος στο καλλιτεχνικό έργο γυναικών ή καλλιτεχνών που αυτοπροσδιορίζονται ως θηλυκότητες, και αντλεί έμπνευση από το ομώνυμο έργο σε νέον της Yael Bartana, που παρουσιάζεται στη βόρεια και τη νότια πρόσοψη του κτιρίου του ΕΜΣΤ.
Το τελευταίο μέρος του κύκλου περιλαμβάνει επτά νέες εκθέσεις: την ατομική έκθεση της γνωστής Ιρανής ζωγράφου Tala Madani, (την πρώτη σε ευρωπαϊκό μουσείο μετά από δέκα και πλέον χρόνια), μια νέα εγκατάσταση της Εύας Στεφανή, ειδική παραγγελία του Μουσείου, την πρώτη παρουσίαση στην Ελλάδα της σημαντικής Βρετανίδας γλύπτριας Phyllida Barlow, σε συνεργασία με το ΝΕΟΝ και την Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου, τις ατομικές παρουσιάσεις έργων της Bouchra Khalili και της Susan Meiselas, καθώς και την πρώτη παρουσίαση μιας σειράς άγνωστων σχεδίων της Ελένης Πίταρη-Παγκάλου.
Στο πλαίσιο αυτού του κύκλου, το ΕΜΣΤ εγκαινίασε επίσης ένα νέο πρόγραμμα, το SPOTLIGHT, που αναδεικνύει σε μεγαλύτερο βάθος την πρακτική ενός καλλιτέχνη και της συλλογής του, ξεκινώντας με το έργο της Bertille Bak.
Ο θεματικός αυτός κύκλος, πρωτοβουλία της καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ Κατερίνας Γρέγου, βασίζεται σε ένα συχνά επαναλαμβανόμενο υποθετικό ερώτημα: τι θα συνέβαινε αν η διακυβέρνηση του κόσμου είχε θηλυκά χαρακτηριστικά; Με το άνοιγμα του τέταρτου μέρους του κύκλου εκθέσεων το ΕΜΣΤ έχει παρουσιάσει συνολικά 18 ατομικές εκθέσεις, εγκαταστάσεις και έργα, αναδεικνύοντας το έργο 40 καλλιτέχνιδων, διαφορετικών ηλικιών και προελεύσεων, αποτυπώνοντας με την πληθυντικότητα των φωνών τους τον διαθεματικό φεμινισμό και την ποικιλία των γυναικείων εμπειριών και ταυτοτήτων, ανάλογα με τη φυλή και την τάξη.
Οι νέες εκθέσεις
-Tala Madani- «Shitty Disco»
13.06-10.11.2024
Ισόγειο
Επιμέλεια: Ιόλη Τζανετάκη
Το ΕΜΣΤ παρουσιάζει την έκθεση Shitty Disco, την πρώτη ατομική έκθεση στην Ελλάδα της διεθνώς καταξιωμένης Ιρανής καλλιτέχνιδας Tala Madani (1981, Τεχεράνη) που ζει και εργάζεται στο Λος Άντζελες, συγκεντρώνοντας περισσότερα από σαράντα έργα ζωγραφικής και κινούμενου σχεδίου.
Στο πολυεπίπεδο έργο της, η Madani δημιουργεί αινιγματικά σενάρια όπου ανθρώπινες φιγούρες αναπαριστώνται στις πιο ευάλωτες, προσωπικές, βίαιες, παράδοξες και παράλογες στιγμές τους. Κινούμενη σταθερά μεταξύ αμεσότητας και αμφισημίας, η Madani αποδομεί παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους και στερεότυπα σε μια προσπάθεια διερεύνησης των εκάστοτε δομών εξουσίας, της σεξουαλικότητας, της δυναμικής της ομάδας, των ριζωμένων στη δυτική σκέψη εξιδανικευμένων αντιλήψεων περί οικογένειας και του τρόπου κατασκευής των ταυτοτήτων.
-Bertille Bak -Spotlight
13.06-10.11.2024
Όροφος 2
Επιμέλεια: Άννα Μυκονιάτη
Στο πλαίσιο ενός νέου προγράμματος με τίτλο «Spotlight» το ΕΜΣΤ παρουσιάζει την ατομική έκθεση της Bertille Bak (1983, Aras, Γαλλία). Η τέχνη της Bak, καθορισμένη σε μεγάλο βαθμό από την καταγωγή και την ανατροφή της σε οικογένεια ανθρακωρύχων στη βόρεια Γαλλία, αποτελεί μια γόνιμη συγχώνευση προσωπικής ιστορίας και δημιουργικής εξερεύνησης. Στα έργα της στοιχεία της καθημερινότητας μετατρέπονται σε ευφάνταστους μύθους. Η καλλιτεχνική της πρακτική συνδυάζει με έναν παιγνιώδη παραλογισμό το φιλμ και τις εγκαταστάσεις, τη συμμετοχικότητα και τους μηχανισμούς συλλογικότητας διαφορετικών κοινοτήτων. Με την αδιαπραγμάτευτη στράτευσή της στην ενίσχυση των περιθωριοποιημένων φωνών, η Bak μας υπενθυμίζει τη μεταμορφωτική δύναμη της τέχνης να θεραπεύει και να μας ενώνει σε μια παγκόσμια κοινότητα.
-Εύα Στεφανή- «Το Φωτεινό Σπήλαιο»
13.06-06.10.2024
Όροφος 2
Επιμέλεια: Σταμάτης Σχιζάκης
Η καταξιωμένη κινηματογραφίστρια Εύα Στεφανή, με αφορμή κάποια κινηματογράφηση και με την κάμερα στο χέρι, επισκέπτεται συχνά υπό εγκατάλειψη ιδιωτικά και δημόσια κτίρια, νοσοκομεία, ιδρύματα και γραφεία. Στις επισκέψεις της, εκτός από το να κινηματογραφεί, συλλέγει αρχειακό υλικό που έχει εγκαταλειφθεί και βρίσκεται διάσπαρτο σε κάθε χώρο – νομικά και λογιστικά έγγραφα, υπεύθυνες δηλώσεις, αποδείξεις τραπεζικών συναλλαγών, αποτελέσματα ιατρικών εξετάσεων, ακτινογραφίες. Η Στεφανή αξιοποιεί το υλικό αυτό ως δομικό στοιχείο της νέας της εγκατάστασης, ειδική παραγγελία για το ΕΜΣΤ, με τίτλο «Το φωτεινό σπήλαιο» (2024). Με κύρια πηγή έμπνευσης την προσωπική εμπειρία της ασθένειας και της νοσηλείας της, καθώς και την ευρύτερη οικογενειακή της ιστορία, και με σαφή αναφορά στην Πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου, η καλλιτέχνιδα αποσκοπεί στη δημιουργία ενός βιωματικού χώρου στοχασμού πάνω στη φύση της ιστοριογραφίας, του ανθρώπινου ίχνους και του τρόπου με τον οποίο αυτό συνιστά μέρος μιας επίσημης και ανεπίσημης την ίδια στιγμή ιστορίας. Διαφορετικά επίπεδα τεκμηρίων και ιστοριών αλληλεπικαλύπτονται σε έναν παλίμψηστο χώρο, διατηρώντας την προσωπική και συναισθηματική τους διάσταση και καταλήγοντας σε ένα σύγχρονο memento mori.
-Phyllida Barlow- «RIG: untitled; blocks»
13.06-27.10.2024
Όροφος 2
Επιμέλεια: Tίνα Πανδή
Το ΕΜΣΤ και ο ΝΕΟΝ παρουσιάζουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα το έργο «RIG: untitled; Blocks» (2011) της Βρετανίδας καλλιτέχνιδας Phyllida Barlow (1944-2023) από την Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου.
Η εγκατάσταση καταλαμβάνει τον μεγαλύτερο σε κλίμακα από τους εκθεσιακούς χώρους του μουσείου. Αναπτύσσεται ως ένα επιβλητικό πυκνό σύνολο χρωματιστών γλυπτικών αντικείμενων, που διαταράσσει την κίνηση των θεατών, επανακαθορίζοντας τους όρους θέασης και εμπειρίας του εκθεσιακού χώρου και των παραμέτρων του, όπως το ύψος ή ο όγκος του. Η αμφίσημη (μη)μνημειακότητα της εγκατάστασης έρχεται σε δυναμική αντίστιξη με τον καθημερινό και παιγνιώδη χαρακτήρα των υλικών, τα οποία μέσα από τον συγκερασμό των ελαφρών και στέρεων χαρακτηριστικών τους, τη μετέωρη/αβέβαιη θέση τους και την υπερβολική κλίμακά τους, υπονομεύουν τους συμβατικούς κανόνες της βαρύτητας, της ισορροπίας και της συμμετρίας.
-Bouchra Khalili- «Φανοί και τυπογράφοι»
13.06-10.11.2024
Όροφος 3, Project Room 2
Επιμέλεια: Δάφνη Βιτάλη
Η έκθεση «Φανοί και τυπογράφοι» είναι η πρώτη ατομική έκθεση της Bοuchra Khalili στην Ελλάδα, όπου παρουσιάζονται τα έργα «The Magic Lantern Project» (2019-2022), «The Typographer» (2019) και «The Radical Ally» (2019). Η πρακτική της Κhalili βασίζεται στη συστηματική και εμπεριστατωμένη έρευνα των θεμάτων της και περιλαμβάνει μια ποικιλία μέσων όπως την κινούμενη εικόνα, τη χαρακτική, τη υφαντουργία, τη φωτογραφία, τα εκδοτικά εγχειρήματα και τις εγκαταστάσεις. Χρησιμοποιεί σύνθετες αφηγηματικές στρατηγικές και αναστοχαστικές εικαστικές και ηχητικές φόρμες για να διερευνήσει την αυτενέργεια και τον τρόπο που αναπαριστούν τον εαυτό τους μέλη κοινοτήτων που το αρχετυπικό εθνικό κράτος καταδικάζει στην αφάνεια. Τα πολυεπίπεδα έργα της συνυφαίνουν προσωπικές και συλλογικές ιστορίες και μνήμες για να προτείνουν μια χειραφετητική σύλληψη της κοινότητας.
-Susan Meiselas- «A Room of Their Own»
13.06-10.11.2024
Όροφος 3, Project Room 1
Το ΕΜΣΤ φιλοξενεί την ατομική παρουσίαση του έργου της σημαντικής φωτογράφου ντοκιμαντέρ Susan Meiselas. Η Meiselas, νυν πρόεδρος του Ιδρύματος Magnum και μέλος του Magnum Photos από το 1976, καταγράφει εδώ και σχεδόν πέντε δεκαετίες φλέγοντα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η παρουσίαση στο ΕΜΣΤ αποτελείται από δύο έργα της Susan Meiselas, τα «Archives of Abuse» (1991-1992) και «A Room of Their Own» (2015-2017), τα οποία περιλαμβάνουν φωτογραφίες, προφορικές και γραπτές μαρτυρίες, κολάζ, αφίσες και βίντεο, και εστιάζουν στην ενδοοικογενειακή και οικογενειακή βία.
-Ελένη Πίταρη-Παγκάλου- «Τα Άγνωστα Σχέδια»
13.06-10.11.2024
Όροφος 3
Επιμέλεια: Άννα Μυκονιάτη
Στην έκθεση της Ελένης Πίταρη-Παγκάλου (1905-1995), μέσα από την παρουσίαση μιας σειράς άγνωστων μέχρι τώρα σχεδίων της, επιχειρείται η επανεξέταση της περίπτωσης μιας Ελληνίδας ζωγράφου του μοντερνισμού, η οποία, παρά την έντονη εκθεσιακή της δραστηριότητα, δεν έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό. Το ΕΜΣΤ φιλοξενεί ένα σύνολο εξαιρετικά πρωτότυπων ασπρόμαυρων σχεδίων (μελάνι σε χαρτί) τα οποία η δημιουργός δεν είχε εκθέσει ποτέ και διαφέρουν από την εικαστική γλώσσα της παράλληλης «επίσημης» καλλιτεχνικής της πρακτικής.
Τα σχέδια αυτά κινούνται στον χώρο του φαντασιακού, της ψυχικής ενόρασης και των μεταφυσικών προβληματισμών. Αδιαφορώντας για την ακριβή αποτύπωση χαρακτηριστικών και παραμερίζοντας κάθε τοπογραφική αναφορά, τα αινιγματικά σχέδια της Ελένης Πίταρη-Παγκάλου υπερβαίνουν τον χρόνο και διαλέγονται με το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης, το βάρος της απώλειας, την τραγικότητα της μνήμης, την υπερβατικότητα της μαγείας.