Κι όμως η ρώσικη οικονομία αντέχει σε πείσμα των κυρώσεων της Δύσης

Το ρούβλι υποχώρησε σε ιστορικά χαμηλά, η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας διπλασίασε τα επιτόκια, το Χρηματιστήριο της Μόσχας παρέμεινε κλειστό για μέρες ολόκληρες, οι κυρώσεις της Δύσης διαδέχονται η μία την άλλη (φτάσαμε αισίως στο δέκατο «πακέτο» από την πλευρά της Ε.Ε.), ο Λευκός Οίκος είχε προβλέψει συρρίκνωση του ρωσικού ΑΕΠ κατά 15% μέσα σε έναν χρόνο, όμως, παρ’ όλον αυτό τον ορυμαγδό, η οικονομία της Ρωσίας άντεξε.

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι, η ρωσική οικονομία βρέθηκε ενώπιον σοβαρών προκλήσεων το 2022, αλλά οι τελικές επιδόσεις της ήταν καλύτερες από τις αναμενόμενες. Βέβαια, είναι αδύνατον να έχει κανείς πλήρη εικόνα, καθώς πολλά οικονομικά στοιχεία θεωρούνται πλέον απόρρητα, με απόφαση του Κρεμλίνου. Πάντως η Αλεξάντρα Βακρού, επικεφαλής του Davis Center για τη Ρωσία και την Ευρασία στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, λέει στην DW πως η πλήρης κατάρρευση δεν επήλθε, αλλά θα ήταν ρεαλιστική η εκτίμηση για «πτώση του ρωσικού ΑΕΠ κατά 3-4% τους περασμένους 12 μήνες». Λίγο-πολύ, στα ίδια επίπεδα κυμαίνονται οι εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΔΝΤ και του ΟΟΣΑ.

Σύμφωνα με τους δυτικούς αναλυτές, υπάρχουν πολλοί λόγοι για την καλύτερη -σε σχέση με αρχικές εκτιμήσεις- πορεία της ρωσικής οικονομίας. Κύριος λόγος είναι, ασφαλώς, η συνέχιση των εξαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στις αρχές του πολέμου η Ε.Ε. δεν είχε επιβάλει σχετικές κυρώσεις, καθώς έβλεπε ότι και η ίδια εξαρτάται από τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας. Και ενώ συνεχίζονταν οι εξαγωγές της προς την Ε.Ε., η Ρωσία αναζήτησε και βρήκε και νέους αγοραστές, στην Κίνα, στην Ινδία και αλλού, με αποτέλεσμα η ρωσική Κεντρική Τράπεζα να καταγράφει για το 2022 εμπορικό πλεόνασμα-ρεκόρ, ύψους 227 δισ. δολαρίων.

Με τα χρήματα αυτά η Μόσχα κατάφερε να μετριάσει τις επιπτώσεις των δυτικών κυρώσεων, καθώς ήταν σε θέση να επιδοτεί κομβικούς κλάδους της βιομηχανίας της, να στηρίζει την απασχόληση και να χρηματοδοτεί προγράμματα για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής στη χώρα. Έτσι παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα, γύρω στο 4%, το ποσοστό ανεργίας. Βεβαίως, η σχετική στατιστική αλλοιώνεται από το γεγονός ότι, πολλοί Ρώσοι έχουν αποσυρθεί από την αγορά εργασίας, είτε γιατί βρίσκονται πλέον στο μέτωπο είτε γιατί έχουν εγκαταλείψει τη χώρα.

Ένας άλλος λόγος για τις απρόσμενες αντοχές της ρωσικής οικονομίας έγκειται στην ιδιαιτερότητα των ίδιων των κυρώσεων. Όπως επισημαίνει η οικονομολόγος του Χάρβαρντ, Αλεξάντρα Βακρού «σε χώρες όπως η Βενεζουέλα, το Ιράν και η Ρωσία οι κυρώσεις δεν έχουν επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα». Και αυτό γιατί «κατά τεκμήριο οι κυρώσεις είναι αποτελεσματικές τη στιγμή που επιβάλλονται, όταν δηλαδή απειλούμε και λέμε ότι, σε περίπτωση που προχωρήσετε στην ενέργεια Χ, θα υποστείτε τη συνέπεια Υ. Σε αυτή τη χρονική στιγμή, οι κυρώσεις μπορούν πράγματι να έχουν αποτέλεσμα. Αλλά, από τη στιγμή που τα ρωσικά στρατεύματα είχαν ήδη προχωρήσει στην ενέργεια Χ, διασχίζοντας τα σύνορα με την Ουκρανία, οι κυρώσεις είχαν πλέον απολέσει την ισχύ τους».

Συνηθισμένη στη διαχείριση κρίσεων, η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας προχώρησε τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2022 σε αποφασιστικά βήματα, αυξάνοντας τα επιτόκια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο περιορίστηκε ο πληθωρισμός και αποφεύχθηκε ένα bank run στις τράπεζες. Αναλυτές εκτιμούν ότι, η τελευταία δεκαετία των κυρώσεων, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, έχουν σκληραγωγήσει την Κεντρική Τράπεζα στη διαχείριση κρίσεων, με αποτέλεσμα η Ρωσία να έχει γίνει πιο ανεξάρτητη σε κομβικούς κλάδους της βιομηχανίας, αλλά και στην αγροτική παραγωγή.

Σημαντικός παράγοντας είναι βέβαια η ενίσχυση των εμπορικών συναλλαγών με την Ινδία και την Κίνα, με το εμπόριο μεταξύ αυτών των τριών χωρών να γνωρίζει πραγματική άνθιση. Συν τοις άλλοις, η Ρωσία επωφελείται από τις αποκαλούμενες «παράλληλες εισαγωγές», δηλαδή προμηθεύεται δυτικά προϊόντα «δια της τεθλασμένης», από την Ινδία, την Κίνα ή άλλες χώρες της Κεντρικής Ασίας. Η Βακρού θεωρεί ότι, η Κίνα είναι ο μεγάλος κερδισμένος από τη νέα ισορροπία δυνάμεων, καθώς εντείνεται η εξάρτηση της Μόσχας από το Πεκίνο.

Οι προβλέψεις για το μέλλον της ρωσικής oικονομίας δεν είναι εύκολες. Το ΔΝΤ αναμένει ισχνό δείκτη ανάπτυξης της τάξεως του 0,3%, φέτος, ενώ άλλοι αναλυτές κάνουν λόγο για μείωση της οικονομικής δραστηριότητας κατά περίπου 2%. Πάντως, το περιοδικό Economist εκτιμά ότι, η Ρωσία συνεχίζει να εξάγει τεράστιες ποσότητες πετρελαίου, αλλά σε χαμηλότερες τιμές.