Μετά το μνημόνιο… αρχίζουν τα δύσκολα!

«Παλιά σκεφτόμουν ότι, αν υπάρχει μετεμψύχωση, θα ήθελα να ξαναγυρίσω στη ζωή ως πρόεδρος, πάπας ή πρωταθλητής του μπέιζμπολ. Αλλά τώρα θα ήθελα να επιστρέψω ως αγορά ομολόγων. Μπορεί να τρομοκρατεί τους πάντες».

Αυτό έλεγε κάποτε ο Τζέιμς Κάρβιλ, πολιτικός σύμβουλος του Μπιλ Κλίντον, πολύ πριν εφευρεθεί στην Ελλάδα ο… μηχανισμός του νταουλιού, το οποίο θα μπορούσαν να χτυπάνε οι κυβερνώντες και να κάνουν την αγορά ομολόγων να χορεύει στο ρυθμό που υπαγορεύει η κυβέρνηση.

Η αυταπάτη περί λαϊκής βούλησης που -υποτίθεται ότι- επιβάλλεται στην παγκόσμια αγορά ομολόγων όλοι γνωρίζουμε ότι έχει διαψευσθεί. Μπροστά στην αγορά ομολόγων κλίνουν το γόνυ ακόμη και οι ισχυρότερες κυβερνήσεις του πλανήτη, της αμερικανικής μη εξαιρουμένης. Η αγορά ομολόγων δανείζει τα κράτη με τους δικούς της όρους και ουδείς έχει καταφέρει ως τώρα να της επιβάλει τους δικούς του.

Τελειώσαμε, λοιπόν, με αυτές τις επικίνδυνες αυταπάτες για τα… νταούλια; Βλέποντας την κυβέρνηση να εφαρμόζει πιστά το μνημόνιο και να ετοιμάζεται σαν καλός μαθητής για εξετάσεις, με την προγραμματιζόμενη έξοδο για δανεισμό από την αγορά ομολόγων, θα υπέθετε ότι έχουν αντληθεί σωστά διδάγματα από τις αυταπάτες που διαψεύσθηκαν.

Δυστυχώς, όμως, την ίδια ώρα που η κυβέρνηση προσπαθεί να κάνει ότι χρειάζεται για να ασκήσει γοητεία στην αγορά ομολόγων και εκείνη, με τη σειρά της, να την επιβραβεύσει με χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού, η αυταπάτη για τα νταούλια επιστρέφει, σε μια νέα εκδοχή.
«Όταν λήξει το μνημόνιο, θα έχουμε την ελευθερία να εφαρμόσουμε το δικό μας πρόγραμμα και να εκπληρώσουμε παλιές υποσχέσεις», είναι το μήνυμα που εκπέμπουν όλο και περισσότερο οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να αποκαταστήσουν την «τραυματισμένη» σχέση της κυβέρνησης με το εκλογικό σώμα, ενόψει της επόμενης -όποτε και αν γίνει- εκλογικής αναμέτρησης.

Θα έλεγε κανείς ότι αυτή η υπόσχεση έχει μια εσωτερική λογική: αν οι δανειστές του επίσημου τομέα και η τρόικά τους ήταν ως τώρα το εμπόδιο στην εφαρμογή του κυβερνητικού προγράμματος, τώρα που αυτοί θα κάνουν στην άκρη και η διεθνής επιτροπεία θα λήξει, η κυβέρνηση θα μπορεί απερίσπαστη να ασκήσει την πολιτική της, εφαρμόζοντας μέτρα που κατεξοχήν «απαγορεύονταν» ως τώρα από τους πιστωτές, όπως η αύξηση του κατώτατου μισθού στον ιδιωτικό τομέα, που θα μπορούσε κανείς να πει ότι δεν έχει κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό.

Η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική, όμως. Όσοι μιλούν για ανάκτηση της εθνικής κυριαρχίας στην οικονομική πολιτική ξεχνούν (πολύ βολικά…) ότι η Ελλάδα θα εξακολουθήσει να είναι για πολλά χρόνια μια υπερχρεωμένη χώρα και ότι -το σπουδαιότερο- τη θέση των επιτηρητών του επίσημου τομέα θα πάρουν μετά τη λήξη του προγράμματος οι ακόμη σκληρότεροι επιτηρητές του ιδιωτικού τομέα: η αγορά ομολόγων και η δική της «τρόικα», οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης, που -ας μην το ξεχνάμε- μπορούν να τρομοκρατήσουν τους πάντες.

Η αγορά ομολόγων και οι οίκοι αξιολόγησης, χωρίς πολιτικά κριτήρια, αξιολογούν κάθε στιγμή το αξιόχρεο μιας χώρας και, ιδιαίτερα για την Ελλάδα, θα δείξουν εξαιρετική αυστηρότητα, καθώς δεν ξεχνούν τα Greek statistics και την πρώτη περίπτωση χρεοκοπίας χώρας της ευρωζώνης, που λίγο έλειψε να διαλύσει το ευρώ. Ούτε ξεχνούν ότι θα έχουν να κάνουν με μια κυβέρνηση, που θα έχει μπροστά της μια δύσκολη εκλογική αναμέτρηση και θα κάνει ό,τι μπορεί για να «γλυκάνει» τους ψηφοφόρους με παροχές και ελαφρύνσεις.

Το πώς η Ελλάδα υποβαθμίσθηκε από τους οίκους και αποκλείσθηκε από την αγορά ομολόγων, φθάνοντας στο χείλος της χρεοκοπίας, δεν θα πρέπει να το ξεχνάμε. Στα τέλη του 2009 και στις αρχές του 2010, όταν αποκαλύφθηκαν τα κρυφά ελλείμματα και χρέη, το αξιόχρεο της χώρας έπεσε πολύ γρήγορα από την κατηγορία “A” στην κατηγορία «σκουπίδια» και το θεωρητικό κόστος δανεισμού εκτοξεύθηκε σε απαγορευτικά υψηλά επίπεδα, υποχρεώνοντας την τότε κυβέρνηση να ζητήσει βοήθεια από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και το ΔΝΤ.

Το ίδιο ακριβώς σενάριο θα ήταν πολύ εύκολο να επαναληφθεί μετά τον Αύγουστο του 2018. Ακόμη και η πραγματοποίηση υποσχέσεων χωρίς άμεσο δημοσιονομικό αντίκτυπο, όπως η αύξηση μισθών στον ιδιωτικό τομέα, θα προκαλούσε εχθρικές απαντήσεις από την αγορά ομολόγων, που αντιλαμβάνεται με όρους κλασικής οικονομικής ανάλυσης το πρόβλημα της ανεργίας, αδιαφορώντας για πολιτικά και κοινωνικά κριτήρια: αν σε μια οικονομία έχεις 20% ανεργία, σημαίνει ότι πρέπει να μειώσεις, όχι να αυξήσεις το εργατικό κόστος για να ανοίξουν δουλειές. Αν κινηθείς στην αντίθετη κατεύθυνση, θέτεις σε κίνδυνο την ανάπτυξη, άρα υπονομεύεις το αξιόχρεο της χώρας, θα «πει» η αγορά ομολόγων και θα κάνει αυτό που ξέρει, σε αυτές τις περιπτώσεις. Θα αυξήσει το κόστος δανεισμού.

Όπως γνωρίζουμε από τη νεότερη ελληνική ιστορία, οι κυβερνήσεις που παίρνουν τον ολισθηρό δρόμο των παροχών για να κερδίσουν εκλογές είναι πολύ εύκολο να χάσουν τον έλεγχο. Αυτό το γνωρίζει καλύτερα από κάθε άλλον η αγορά ομολόγων, που πρώτα θα δείξει «κίτρινη κάρτα» (αύξηση επιτοκίων) και μετά, αν δεν διορθωθεί η πολιτική, δεν θα διστάσει να δείξει «κόκκινη» (αποβολή από την αγορά) και να επαναφέρει την Ελλάδα στη θέση του ικέτη για οικονομική βοήθεια από τις κυβερνήσεις και το ΔΝΤ.

Ας τελειώνουμε, λοιπόν, με τις αυταπάτες. Η εθνική κυριαρχία στην οικονομική δεν μπορεί να αποκατασταθεί μόνο επειδή θα λήξει ένα πρόγραμμα διάσωσης. Η αγορά ομολόγων θα είναι αμείλικτη με την Ελλάδα, που, ως υπερχρεωμένη χώρα, θα είναι υποχρεωμένη να χορεύει για πολλά χρόνια στους ρυθμούς που θα παίζουν οι επενδυτές. Δυστυχώς, αυτό που δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση, είναι ότι με τη λήξη του μνημονίου αρχίζουν, στ’ αλήθεια, τα δύσκολα. Γιατί η αγορά ομολόγων είναι πολύ πιο σκληρή από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ή ακόμη και από το ΔΝΤ και έχει πάντα τον τρόπο της να τρομοκρατεί τους «απείθαρχους». Ρωτήστε και τον Τζέιμς Κάρβιλ.