Μεθάνιο, αόρατη απειλή: Η διαρροή στον Nord Stream είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου

Όσο σοβαρή κι αν είναι η πρωτοφανής διαρροή φυσικού αερίου μετά το σαμποτάζ στους αγωγούς Nord Stream στη Βαλτική, πολύ μεγαλύτερες ποσότητες απελευθερώνονται διαρκώς στην ατμόσφαιρα και δηλητηριάζουν το παγκόσμιο κλίμα.

Το μεθάνιο κύριο συστατικό του φυσικού αερίου, είναι δεκάδες φορές πιο δραστικό από το διοξείδιο του άνθρακα ως αέριο του θερμοκηπίου.

Η μείωση των εκπομπών είναι ένα μεγάλο στοίχημα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής επειδή το μεθάνιο επιζεί στην ατμόσφαιρα για λίγα χρόνια ή δεκαετίες, αντί για αιώνες όπως το CO2. Κι αυτό σημαίνει ότι ο έλεγχος των εκπομπών μπορεί να δώσει γρήγορα αποτελέσματα.

Δορυφόροι που μπορούν να ανιχνεύουν τις διαρροές μεθανίου από την ατμόσφαιρα έχουν αποκαλύψει ότι το πρόβλημα είναι πολύ χειρότερο από τα στοιχεία που αναφέρει επίσημα η βιομηχανία πετρελαίου και αερίου, παρά τους ισχυρισμούς για το αντίθετο.

Το άχρωμο και άοσμο αέριο διαρρέει από τις γεωτρήσεις, από αγωγούς και σταθμούς συμπίεσης, από τους τερματικούς σταθμούς που υγροποιούν το αέριο και το φορτώνουν σε πλοία, ακόμα και από τις οικιακές εστίες φυσικού αερίου.

Οι δορυφορικές μετρήσεις δείχνουν ότι οι διαρροές από τις εγκαταστάσεις της βιομηχανίας αερίου είναι τουλάχιστον διπλάσιος σε σχέση με τις δηλώσεις των εταιρειών, λέει στο Associated Press ο Τόμας Λαβό του Πανεπιστημίου της Ρεμς στη Γαλλία. Στη λεγόμενη Πέρμια Λεκάνη, το μεγαλύτερο πεδίο πετρελαίου και αερίου στις ΗΠΑ, οι εκπομπές είναι δύο με τρεις φορές υψηλότερες από τις αναφερόμενες.

«Όλοι ισχυρίζονται ότι έχουν μειώσει τις εκπομπές τους αλλά αυτό δεν αληθεύει» είπε ο Λαβό, ο οποίος έχει εντοπίσει σε συνεργασία με άλλους επιστήμονες πάνω από 1.500 μεγάλες διαρροές σε όλο τον κόσμο και δεκάδες χιλιάδες μικρότερες.

Πολλές κυβερνήσεις, και ιδίως οι ΗΠΑ, έχουν την τάση να υποεκτιμούν τις διαρροές μεθανίου, πρόσθεσε ο Ρόμπερυ Χάουαρθ του Πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης.

Στις ΗΠΑ, η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας (EPΑ) αρκείται στις εθελοντικές αναφορές της βιομηχανίας αντί να διενεργεί ανεξάρτητους ελέγχους, επισήμανε.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ανέφερε ο Λαβό, το Τουρκμενιστάν είναι ίσως ο χειρότερος ρυπαντής μεθανίου, ενώ η Σαουδική Αραβία η καλύτερη στην συλλογή των διαρροών, σύμφωνα με δορυφορικά δεδομένα. Οι ΗΠΑ βρίσκονται κάπου στη μέση, με ορισμένες εταιρείες να φροντίζουν για τη συλλογή του αερίου και άλλες όχι.

Το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών της βιομηχανίας πετρελαίου και αερίου προέρχεται από αγωγούς και σταθμούς συμπίεσης, σύμφωνα με δεδομένα της εταιρείας Kayrros που αναλύει δορυφορικά δεδομένα.

Ωστόσο πολλές από τις «διαρροές» είναι στην πραγματικότητα εσκεμμένες, αφού συμβαίνουν για παράδειγμα στη διάρκεια εργασιών συντήρησης με ηλεκτροσυγκόλληση, οπότε οι αγωγοί πρέπει να αδειάσουν για την πρόληψη ανάφλεξης. Αντί να συλλέξουν το αέριο, πολλές εταιρείες απλά το απελευθερώνουν στον αέρα, πρακτική παράνομη στις ΗΠΑ και άλλες χώρες.

Μια πρακτική που εφαρμόζει η βιομηχανία για να μειώσει τις εκπομπές μεθανίου είναι η καύση (flaring) του αερίου που περισσεύει ή αναβλύζει από πετρελαιοπηγές. Το αέριο είναι γενικά φθηνότερο από το πετρέλαιο και συχνά είναι πιο οικονομικό απλά να καεί και να μετατραπεί σε διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο είναι λιγότερο επιβλαβές για το κλίμα.

Στο Τουρκμενιστάν, επιστήμονες εντόπισαν πυρσούς καύσης του πλεονάζοντος μεθανίου που δεν λειτουργούσαν έως και τρία χρόνια. «Το αέριο απλά χύνεται στην ατμόσφαιρα» είπε ο Λαβό.

Μελέτη που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό Science διαπίστωσε ότι η καύση σε πυρσούς απελευθερώνει πέντε φορές περισσότερο μεθάνιο στις ΗΠΑ από ό,τι είχε εκτιμηθεί παλαιότερα. Οι πυρσοί, διαπίστωσαν οι ερευνητές, συχνά δεν είναι αναμμένοι ή δεν λειτουργούν.

Η μείωση της καύσης και η συντήρηση των πυρσών θα προσέφεραν σημαντικό όφελος, εκτίμησε η Ζενεβιέβ Πλαντ, κλιματολόγος του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν και μέλος της ερευνητικής ομάδας.

«Αν λάβουμε μέτρα σήμερα θα έχει μεγάλες θετικές συνέπειες στο κλίμα» είπε.

Όμως τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι η μόνη πηγή μεθανίου, το οποίο απελευθερώνεται επίσης από χωματερές, από το πεπτικό σύστημα των εκτρεφόμενων ζώων, από ορυζώνες και οποιοδήποτε είδος οργανικού υλικού που σαπίζει. Οι εκπομπές ορυκτού μεθανίου αντιστοιχούν περίπου στο ένα τρίτο του συνόλου.

Στη Βαλτική, οι ποσότητες αερίου που διέρρευσαν από τους αγωγούς Nord Stream 1 και 2 φτάνουν τα εκατοντάδες εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Η ποσότητα είναι μεγάλη, ωστόσο μεγάλο μέρος μπορεί να απορροφήθηκε στο θαλασσινό νερό, εκτίμησε ο Ντέιβιντ Άρτσερ του Πανεπιστημίου του Σικάγο, ειδικός στον παγκόσμιο κύκλο του άνθρακα.

Η διαρροή μπορεί να είναι δραματική, δεν συγκρίνεται όμως με άλλες, πολύ μεγαλύτερες πηγές.

Οι ποσότητες που απελευθερώνονται «από γεωτρήσεις και βοοειδή είναι πολύ μεγαλύτερες, απλά είναι πιο δύσκολο να οπτικοποιηθούν. Αν η έκρηξη στη Βαλτική φαίνεται μεγάλη, είναι επειδή είναι συγκεντρωμένη».