Νίκος Ιατρού: «Είμαστε θεατές ενός κόσμου που έχει χάσει την ισορροπία του»
Συνέντευξη στη Φιλίππα Ταμπάρη
Ο σημερινός μου καλεσμένος κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη, ζει μόνιμα, πλέον, στην Αθήνα και εργάζεται στην εκπαίδευση. Καλλιτεχνική προσωπικότητα, με μεγάλη αγάπη για τα παιδιά, τον έχει κερδίσει και η συγγραφή βιβλίων, ενώ διηγήματά του έχουν δημοσιευθεί σε γνωστά λογοτεχνικά περιοδικά.
Η «Αποσύνδεση» είναι η δεύτερη νουβέλα του μετά το «Σκόνη στο πρόσωπο». Ο Νίκος Ιατρού μάς βάζει στον δικό του συγγραφικό κόσμο και μας καλεί να «αποσυνδεθούμε» από ο,τιδήποτε περιττό και μη ανθρώπινο.
Σας ευχαριστώ για τη σημερινή μας συζήτηση. Να ξεκινήσω από το τελευταίο σας βιβλίο, την «Αποσύνδεση». Μιλήστε μου για αυτό.
Η σύνδεση και η αποσύνδεση είναι διαδικασίες που μας ακολουθούν σε όλη μας τη ζωή. Γεννιόμαστε από τη σύνδεση δύο ανθρώπων. Για να γεννηθούμε αποσυνδεόμαστε από τη μητέρα μας κι όταν ολοκληρώνεται ο κύκλος της ζωής μας, μετά από διάφορες συνδέσεις και αποσυνδέσεις από πρόσωπα και πράγματα, αποσυνδεόμαστε από τον κόσμο αυτό -στη χειρότερη περίπτωση αποσυνδεόμαστε από κάποιο μηχάνημα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, οι έννοιες αυτές έχουν να κάνουν κυρίως με το διαδίκτυο, τα social media, την ψηφιακή τεχνολογία. Τη σύνδεσή μας, δηλαδή, σε έναν κόσμο καινούριο και διαφορετικό.
Οι ήρωες του βιβλίου, ξεκινούν από μια κοινή απώλεια -χάνουν και οι δύο τους δικούς τους ανθρώπους. Αυτό είναι που τους συνδέει, αρχικά. Από εκεί και πέρα, γνωρίζουν ο ένας τον άλλο, κυρίως. μέσα από τη διαδικτυακή τους επικοινωνία. H επικοινωνία τους ακροβατεί ανάμεσα στον πραγματικό και τον ψηφιακό κόσμο και η σχέση τους εξελίσσεται μέσα από συνομιλίες στα κοινωνικά δίκτυα, σύντομες συναντήσεις και ερωτικές επαφές.
Το βιβλίο, μιλάει για την αποσύνδεση της μνήμης, του πόνου, της επιθυμίας αλλά και την αδυναμία σύνδεσης του ψηφιακού κόσμου με την πραγματική ζωή.
Πιστεύετε πως ζούμε σε μια εποχή, στην οποία νιώθουμε την ανάγκη να αποσυνδεθούμε από κάποιες καταστάσεις ή πρόσωπα; Να κάνουμε ένα «restart»;
Οι διαδικασίες της σύνδεσης και της αποσύνδεσης χαρακτηρίζουν κάθε εποχή. Ξεκινάμε με τον ενθουσιασμό του καινούργιου, αλλά ο χρόνος, τις περισσότερες φορές, μας οδηγεί στη φθορά και στην ανάγκη να αποσυνδεθούμε από αυτό. Η αποσύνδεση αφήνει πίσω της ένα κενό, το οποίο πρέπει να καλυφθεί με κάτι καινούργιο, μια νέα αρχή. Η εποχή που ζούμε έχει αυξημένες ταχύτητες, που σε συνδυασμό με την υπερπροσφορά αγαθών, εμπειριών και ιδεών, έχει ως αποτέλεσμα τη γρήγορη φθορά που δημιουργεί την ανάγκη αντικατάστασης, την εύκολη λύση μιας νέας αρχής ή μιας άλλης επιλογής, η οποία και αυτή με τη σειρά της θα οδηγηθεί στη φθορά. Σκέφτομαι ότι, αυτό το restart, όπως λέτε, πρέπει να είναι μια καθημερινή διαδικασία στη ζωή μας, να βρούμε τρόπους δηλαδή να ανανεωνόμαστε, να καλύπτουμε τις φθορές, να διορθώνουμε τα λάθη και να εξελισσόμαστε. Ίσως, έτσι δεν φτάνουμε εύκολα στην αποσύνδεση με πρόσωπα και πράγματα, παρά μόνο όταν δεν υπάρχει άλλη επιλογή.
Είστε διευθυντής σε γνωστά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Δεν μπορώ να μην σας ρωτήσω για την έξαρση βίας από ανήλικους που βλέπουμε εδώ και πολύ καιρό. Πού οφείλεται αυτό το φαινόμενο; Πιστεύετε πώς έχει κοινωνικά αίτια;
Η βία δεν γεννιέται στα σχολεία. Τα παιδιά, ιδιαίτερα τα μεγαλύτερα από αυτά, περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους στο σχολείο. Έτσι, είναι φυσικό εκεί να έχουμε αρκετά περιστατικά. Αντίθετα, η καλύτερη Παιδεία, η Παιδεία που δίνει βάρος στην ενσυναίσθηση, στο κοινό καλό, που διαμορφώνει χαρακτήρες και υγιείς πολίτες, ίσως είναι ο καλύτερος, αν όχι ο μοναδικός τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τη βία. Η περίοδος της καραντίνας, που κράτησε τα παιδιά μακριά από τα σχολεία, μάλλον, μας το επιβεβαίωσε.
Είναι λάθος να θεωρούμε ότι, υπάρχει μόνο μια αίτια για αυτές τις αντιδράσεις οι οποίες εκφράζονται με διάφορα είδη βίας, όχι μόνο σωματικής. Η επίδραση της οικογένειας πάνω στα νεότερα μέλη της αδυνατίζει, γιατί ο κοινός ποιοτικός χρόνος είναι περιορισμένος και η απουσία ή η έλλειψη επικοινωνίας αντισταθμίζεται με υλικά ανταλλάγματα ή ελαστικά όρια. Η ίδια η εκπαίδευση χάνει μέρα με την ημέρα τον παιδαγωγικό της ρόλο και ο δάσκαλος, αντί να ενισχύεται από την Πολιτεία και τις οικογένειες, τελικά απαξιώνεται.
Ρίχνουμε τα παιδιά σε μια θάλασσα πληροφοριών και επιλογών, χωρίς πυξίδα, χωρίς να τα έχουμε εκπαιδεύσει να διακρίνουν το αληθινό από το ψεύτικό, αυτό που αξίζει από αυτό που γυαλίζει, με μοναδικό οδηγό αυτά που ξεχωρίζουν στα social media. Αν δείτε πόση βία υπάρχει κρυμμένη εκεί, πόσο εύκολο είναι να ασκήσει κάποιος βία, κρυμμένος πίσω από την οθόνη του υπολογιστή ή του κινητού, θα καταλάβετε.
Τα παιδιά, από τη φύση τους είναι γεμάτα ενέργεια και αυτή την ενέργεια δεν έχουν μάθει να την εκτονώνουν με τρόπο δημιουργικό. Αλήθεια, πού είναι κρυμμένος ο πολιτισμός, οι τέχνες και ο αθλητισμός, στα σχολεία και στην καθημερινότητα των παιδιών; Αυτή η σύγχυση που υπάρχει στο μυαλό των παιδιών, προκαλεί έναν εκνευρισμό, έναν θυμό, τον οποίο εκτονώνουν με βία απέναντι στον υποτιθέμενο εχθρό τους, που τελικά δεν είναι άλλος από κάποιον, εξίσου θυμωμένο και προβληματισμένο, συνομήλικό τους.
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στη συγγραφή;
Μια εσωτερική ανάγκη, να κρύψω σε μια φανταστική ιστορία, σε έναν φανταστικό κόσμο, ιδέες, σκέψεις, εμμονές και τραύματα. Ακόμα και αν δεν μπορούμε να φτιάξουμε στο μυαλό μας έναν καλύτερο κόσμο, σίγουρα μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα αυτόν που ζούμε. Η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος, όχι να βρούμε λύσεις, αλλά να παρατηρήσουμε τα πράγματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, μέσα από τα μάτια διαφορετικών ανθρώπων, που τελικά γίνονται οι ήρωες των βιβλίων μας, οι δικοί μας ήρωες.
Με τι κριτήρια αποφασίζετε κάθε φορά για το επόμενο συγγραφικό σας βήμα;
Δεν υπάρχουν κριτήρια, δεν υπάρχουν επίκαιρα ή εμπορικά θέματα, παρά μόνο όσα τριγυρνούν μέσα μας και σε κάθε ευκαιρία μάς «ενοχλούν», μας υπενθυμίζουν την παρουσία τους. Ένα βιβλίο που ολοκληρώνεται, αποτελεί πολλές φορές το φάρμακο για αυτή την «ενόχληση».
Συνηθίζω, πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν μια σκέψη έρχεται στο μυαλό μου, να την κρατώ με τη μορφή σημείωσης -τώρα τελευταία στο κινητό μου και όχι σε κάποιο σημειωματάριο. Δεν το κάνω μόνο για να μην την ξεχάσω, αλλά απλά γιατί έχω την ανάγκη να βγει από μέσα μου, να πάρει μια συγκεκριμένη μορφή.
Από την καθημερινή εμπειρία σας με τα νέα παιδιά, τι είναι αυτό που τα απασχολεί στην εποχή μας; Ποιες ανάγκες διαβλέπετε;
Η σημερινή εποχή είναι μια θολή εποχή. Οι πληροφορίες πολλές και η αλήθεια δυσδιάκριτη. Τα παιδιά είναι θεατές ενός κόσμου που έχει χάσει την ισορροπία του. Η πραγματικότητα που ζουν δεν τους αρέσει, γι’ αυτόν τον λόγο προτιμούν να περνούν αρκετές ώρες μακριά της, ζώντας σε μια εικονική εκδοχή αυτής της πραγματικότητας που προσφέρουν οι παιχνιδομηχανές και τα social media. Ένας κόσμος, όμως, που δεν είναι θελκτικός, πώς μπορεί να σε προκαλέσει να καινοτομήσεις, πώς μπορεί να σου δημιουργήσει τη διάθεση ακόμα και να τον αλλάξει… Σε ένα περιβάλλον που δεν προσφέρει κανένα απολύτως κίνητρο, δεν μπορείς ούτε να εξελιχθείς ούτε να προχωρήσεις.
Θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας μοναχικό συγγραφέα; Ή αποδέκτη των εξελίξεων;
Μπροστά σε μια λευκή κόλλα χαρτί -ή καλύτερα μπροστά σε μια λευκή οθόνη, σε έναν κέρσορα που αναβοσβήνει- είσαι πάντα μόνος. Τον υπόλοιπο χρόνο, όμως, η αλληλεπίδραση με το περιβάλλον είναι μια πραγματικότητα. Παρακολουθείς τις εξελίξεις στον κόσμο, όσα συμβαίνουν γύρω σου. Παρεμβαίνεις όπου μπορείς, διαμορφώνεις το περιβάλλον σου, αλλάζεις και εσύ. Στο τέλος, όσα τυπώνονται στο χαρτί είναι οι δικές σου ιστορίες, γραμμένες με τον δικό σου τρόπο, με τη δική σου οπτική. Έτσι, μπορεί κάθε φορά να είσαι μόνος απέναντι στο κείμενό σου, αλλά κάθε φορά είσαι διαφορετικός.
Εσείς πώς αποσυνδέεστε, πώς «φορτίζετε μπαταρίες»;
Η συγγραφή είναι ένας τρόπος αποσύνδεσης από την καθημερινότητα, μια σύνδεση με έναν άλλο κόσμο, αυτόν των ιστοριών και των ηρώων σου.
Επίσης είναι ένας τρόπος αποφόρτισης, γιατί μέσω των κειμένων και των λέξεων, μπορούμε να «αδειάσουμε» από όσα μας βασανίζουν, από όσα μας πληγώνουν και να κάνουμε χώρο για τα άλλα που έρχονται.
Εκτός από τη συγγραφή, η γυμναστική (μου αρέσει να τρέχω), και η επαφή με τη φύση, είναι ένας εξαιρετικός τρόπος αποσύνδεσης από την καθημερινότητα.
Σχέδια για το μέλλον;
Όταν έχει εκδοθεί ένα βιβλίο, είσαι ήδη στο επόμενο. Το βιβλίο που γράφω τώρα, θα είναι αρκετά διαφορετικό από τα προηγούμενα. Δεν θέλω κάθε βιβλίο μου να είναι συνέχεια του προηγούμενου. Θέλω να έχει σημαντικές αποστάσεις. Η επανάληψη δείχνει στασιμότητα και όχι σταθερότητα. Πάντα υπάρχει ένα, έστω μικρό, περιθώριο να βελτιωθούμε.
