«Νόμος Κατσέλη»: Ώρα διαγραφής χρεών για δεκάδες χιλιάδες οφειλέτες του Δημοσίου

Δεκάδες χιλιάδες οφειλέτες του Δημοσίου, των ασφαλιστικών ταμείων και των τραπεζών, για τους οποίους έχουν εκδοθεί ήδη, εδώ και πάνω από τρία χρόνια, δικαστικές αποφάσεις ρύθμισης και διαγραφής οφειλών, σύμφωνα με το ν. 3869/2010, πιο γνωστό ως «νόμο Κατσέλη» δικαιούνται, υπό προϋποθέσεις, να απαλλαγούν από τα ανεξόφλητα υπόλοιπα των οφειλών τους προς το Δημόσιο.

Ήδη δε μπορούν να δρομολογηθούν οι διαδικασίες ολικής διαγραφής των συγκεκριμένων χρεών, σύμφωνα με τα όσα προβλέπει ο συγκεκριμένος νόμος.

Τη δυνατότητα αυτή αναδεικνύει εγκύκλιος που εξέδωσε πρόσφατα ο Διοικητής της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων Γ. Πιτσιλής με νέες διευκρινίσεις και οδηγίες σχετικά με την απαλλαγή οφειλετών από χρέη προς το Δημόσιο, τα οποία ρυθμίζονται δυνάμει δικαστικής απόφασης στο πλαίσιο του ν. 3869/2010,

Η εγκύκλιος αυτή (υπ’ αριθμόν Ε2083/2022) επιδιώκει να απαντήσει σε ερωτήματα που έχουν τεθεί στην Α.Α.Δ.Ε. λόγω αφενός παρέλευσης τριετίας από την έκδοση δικαστικών αποφάσεων με τις οποίες ρυθμίζονται χρέη στη Φορολογική Διοίκηση στο πλαίσιο του ν.3869/2010, αφετέρου της νομοθετικής πρόβλεψης περί αυτοδίκαιης επέλευσης της απαλλαγής του οφειλέτη από το υπόλοιπο των χρεών του.

Ειδικότερα, με την εγκύκλιο, διευκρινίζονται τα εξής:

1. Με την παράγραφο 1 του άρθρου 11 του ν.3869/2010 (“νόμου Κατσέλη”), η συμμόρφωση του οφειλέτη με την υποχρέωση σύμμετρων καταβολών προς όλους τους πιστωτές, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην απόφαση αυτή και στο νόμο, για χρονικό διάστημα τριών ετών, συνεπάγεται την απαλλαγή του οφειλέτη από «κάθε τυχόν υφιστάμενο υπόλοιπο οφειλής» αναφορικά με τις οφειλές που εντάχθηκαν στη ρύθμιση. Η απαλλαγή του οφειλέτη, όπως ρητά προβλέπεται, είναι «αυτοδίκαιη» και επέρχεται με την κανονική εκτέλεση των υποχρεώσεών του, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα.

Προϋποθέσεις και χρόνος επέλευσης της απαλλαγής του οφειλέτη από απαιτήσεις του Δημοσίου

2. Για να επέλθει η απαλλαγή του οφειλέτη από απαίτηση του Δημοσίου πρέπει σωρευτικά να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις:
α) Να έχει περιληφθεί η απαίτηση του Δημοσίου ως πιστωτή στο σχέδιο διευθέτησης οφειλών που περιλαμβάνεται στην αίτηση του οφειλέτη ενώπιον του αρμοδίου Ειρηνοδικείου και να μην έχει εξαιρεθεί από το δικαστήριο.

β) Να έχει επιδοθεί η αίτηση του οφειλέτη περί υπαγωγής των οφειλών του στον ν. 3869/2010 στον δικαιούχο – πιστωτή της απαίτησης (Δημόσιο), εκτός εάν ο πιστωτής ασκήσει κύρια παρέμβαση στην ανοιγείσα δίκη, οπότε σε αυτήν την περίπτωση καθίσταται διάδικος και δεσμεύεται από τη δικαστική απόφαση που εκδίδεται.
γ) Να έχει συμμορφωθεί ο οφειλέτης στη ρύθμιση των οφειλών του, σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση και το νόμο, διενεργώντας τις οριζόμενες καταβολές εντός της τριετίας, προς όλους τους πιστωτές.

3. Η απαλλαγή του οφειλέτη επέρχεται ανεξαρτήτως από την τήρηση της ρύθμισης του άρθρου 9 παρ. 2 του ν. 3869/2010, για τη διάσωση της κύριας κατοικίας του οφειλέτη, η οποία ενδέχεται να μην εξελιχθεί ομαλά. Στην περίπτωση αυτή, ο οφειλέτης επιτυγχάνει μεν απαλλαγή, ενδέχεται όμως να αντιμετωπίσει την καταγγελία της ρύθμισης από τον πιστωτή και την ενεργοποίηση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος της κύριας κατοικίας του, αν καθυστερήσει τέσσερις τουλάχιστον μηνιαίες δόσεις.

4. Σε περίπτωση που κατά τον χρόνο της απαλλαγής εκκρεμεί ακόμα η εκποίηση περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη από τον εκκαθαριστή για την ικανοποίηση των πιστωτών, η εκκρεμότητα αυτή δεν αποτελεί κώλυμα κατά τον νόμο για την επέλευση της απαλλαγής και την πιστοποίηση αυτής από το δικαστήριο.

Έκταση της απαλλαγής – Οφειλές από τις οποίες απαλλάσσεται ο οφειλέτης

5. Σε απαλλαγή υπόκεινται οφειλές που έχουν καταχωριστεί στα βιβλία εισπρακτέων εσόδων της Φορολογικής Διοίκησης (είναι δηλαδή βεβαιωμένες στην Φορολογική Διοίκηση), προς το Δημόσιο ή υπέρ τρίτων, ατομικές (δηλαδή βεβαιωμένες στον Α.Φ.Μ. του οφειλέτη ή σε Α.Φ.Μ. τρίτου, για τις οποίες όμως ο οφειλέτης έχει αποκλειστική ευθύνη, όπως οφειλές από κληρονομική διαδοχή) ή από συνυπευθυνότητα (δηλαδή βεβαιωμένες στον Α.Φ.Μ. τρίτου προσώπου, για την καταβολή των οποίων ο οφειλέτης ευθύνεται εις ολόκληρον με το πρόσωπο αυτό), υπό την προϋπόθεση ότι ρυθμίζονται από τη δικαστική απόφαση του ν. 3869/2010.

6. Αντίθετα, ο οφειλέτης δεν απαλλάσσεται από βεβαιωμένες οφειλές που:

α) ενώ είχαν συμπεριληφθεί στην αίτηση περί υπαγωγής τους στον ν. 3869/2010, εξαιρέθηκαν δυνάμει της δικαστικής απόφασης από τη διαδικασία συλλογικής διευθέτησης οφειλών του ν. 3869/2010 και συνεπώς δεν ρυθμίζονται από αυτήν, και β) που δεν συμπεριλήφθηκαν από τον οφειλέτη στην αίτησή του ούτε εντάχθηκαν στη διαδικασία από το δικαστήριο.

Συνέπειες της απαλλαγής

7. Από το χρονικό σημείο επέλευσης της απαλλαγής, οι οφειλές για τις οποίες απαλλάσσεται ο οφειλέτης δεν λαμβάνονται υπόψη για τη χορήγηση στον οφειλέτη αποδεικτικού ενημερότητας ή βεβαίωσης οφειλής, δεν υπόκεινται σε συμψηφισμό με απαιτήσεις του οφειλέτη έναντι του Δημοσίου και δεν λαμβάνονται υπόψη για την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος του οφειλέτη για το αδίκημα της μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο. Επίσης, για τις οφειλές αυτές δεν επιβάλλονται από τη Φορολογική Διοίκηση σε βάρος του οφειλέτη μέτρα διασφάλισης, καθώς και μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης ούτε επιτρέπεται η δημοσιοποίηση των στοιχείων του οφειλέτη και των ληξιπρόθεσμων οφειλών του προς το Δημοσιο στη λίστα που καταρτίζει κάθε χρόνο η Α.Α.Δ.Ε. Επίσης, αίρονται τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης που έχουν επιβληθεί για την είσπραξη των οφειλών που υπόκεινται σε απαλλαγή.

Περιπτώσεις ανατροπής της απαλλαγής – Συνέπειες

13. Η απαλλαγή του οφειλέτη ανατρέπεται, εάν γίνει δεκτή από το Δικαστήριο αίτηση έκπτωσης, η οποία μπορεί να ασκηθεί από πιστωτή εντός δύο (2) ετών από την επέλευση της απαλλαγής.

14. Η αίτηση έκπτωσης υποβάλλεται από οποιονδήποτε πιστωτή, σε περίπτωση που ο οφειλέτης από δόλο ή βαριά αμέλεια:

α) έχει παραβεί το καθήκον ειλικρινούς δήλωσης για τα περιουσιακά του στοιχεία και τα εισοδήματά του ή

β) έχει παραλείψει να συμπεριλάβει στην κατάσταση πιστωτών, που περιέχεται στην αίτησή του κάποιους πιστωτές του.

15. Σε περίπτωση αποδοχής από το Δικαστήριο της αίτησης έκπτωσης, η απαλλαγή ανατρέπεται έναντι όλων των πιστωτών και όχι μόνο έναντι του αιτούντος πιστωτή, οπότε οι απαιτήσεις των πιστωτών (από τις οποίες είχε απαλλαγεί ο οφειλέτης) επανέρχονται στο ύψος στο οποίο θα βρίσκονταν αν δεν είχε υποβληθεί η αίτηση της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του ν. 3869/2010. Για τον προσδιορισμό του ύψους των απαιτήσεων αφαιρούνται τα ποσά που έχουν καταβληθεί από τον οφειλέτη.

16. Η καταγγελία της ρύθμισης της παρ. 2 του άρθρου 9 του ν. 3869/2010 μετά την επέλευση της απαλλαγής δεν επιφέρει την ανατροπή αυτής, αλλά συνεπάγεται μόνο τη δυνατότητα αναγκαστικής εκτέλεσης επί της κύριας κατοικίας του οφειλέτη.

Προϋποθέσεις διαγραφής οφειλών

17. Για να επέλθει η διαγραφή των οφειλών στις οποίες εκτείνεται η απαλλαγή πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

α. Να έχει καταστεί αμετάκλητη η δικαστική απόφαση με την οποία ρυθμίστηκαν οι οφειλές σύμφωνα με το ν. 3869/2010.

β. Να έχει παρέλθει άπρακτη η προθεσμία για την άσκηση αίτησης έκπτωσης του οφειλέτη, δηλαδή να έχουν παρέλθει 2 έτη από την επέλευση της απαλλαγής, χωρίς να έχει ασκηθεί από πιστωτή αίτηση έκπτωσης ή, σε περίπτωση που έχει ασκηθεί αίτηση έκπτωσης, να έχει εκδοθεί αμετάκλητη απορριπτική απόφαση επί αυτής.

γ. Να μην υφίστανται άλλοι οφειλέτες και ευθυνόμενα πρόσωπα πέραν του απαλλασσόμενου οφειλέτη για τις οφειλές που υπόκεινται σε απαλλαγή.

δ. Εφόσον με τη δικαστική απόφαση εξαιρείται από την εκποίηση η κύρια κατοικία του οφειλέτη, σύμφωνα με την ειδική ρύθμιση διευθέτησης οφειλών της παραγράφου 2 του άρθρου 9 του ν. 3869/2010, να έχει ολοκληρωθεί η αποπληρωμή των δόσεων που ορίζονται σε αυτή.

Σε περίπτωση μη τήρησης της ειδικής ρύθμισης της παρ. 2 του άρθρου 9 του ν. 3869/2010 και καταγγελίας αυτής, σύμφωνα με την παρ. 3 του ίδιου άρθρου, να έχει ολοκληρωθεί η αναγκαστική εκτέλεση επί της κύριας κατοικίας του οφειλέτη και να έχει καταστεί αμετάκλητος ο πίνακας διανομής του προϊόντος της εκποίησης στους πιστωτές. Επίσης, εάν με τη δικαστική απόφαση διατάσσεται η ρευστοποίηση της περιουσίας του οφειλέτη από ορισθέντα εκκαθαριστή, να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της εκκαθάρισης (σύνταξη πίνακα διανομής από τον εκκαθαριστή και ικανοποίηση των απαιτήσεων των πιστωτών μέσω του προϊόντος της ρευστοποίησης) και να έχει καταστεί αμετάκλητος ο πίνακας διανομής του προϊόντος της εκποίησης στους πιστωτές.