Νόσος Πάρκινσον: Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τις θεραπείες

Η νόσος Πάρκινσον είναι μία προοδευτικά εξελισσόμενη ασθένεια, που συνήθως αρχίζει αργά, με σταδιακή επιβράδυνση των κινήσεων (βραδυκινησία) και αργότερα τρόμο (τρέμουλο) στην μία πλευρά του σώματος. Στα πιο προχωρημένα στάδιά της μπορεί να επηρεάσει όλο το σώμα, από την ομιλία έως τις νοητικές λειτουργίες.

Αν και τρόπος ίασης γι’ αυτήν δεν υπάρχει, έχουν αναπτυχθεί αρκετές θεραπείες που προσφέρουν πολλά και καλά χρόνια ζωής στους ασθενείς, αρκεί να γίνει εγκαίρως η διάγνωση και να χορηγείται η κατάλληλη αγωγή σε κάθε στάδιο της νόσου.

Ο νευρολόγος Παναγιώτης Ι. Ζήκος, υπεύθυνος του Ιατρείου Νόσου Πάρκινσον & Συναφών Διαταραχών του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας και του Κέντρου Πάρκινσον & Διαταραχών Μνήμης Γαλατσίου, απαντά σε μερικά βασικά ερωτήματα για την αντιμετώπιση της νόσου.

Πόσο συχνά πρέπει να επισκέπτονται οι ασθενείς τον γιατρό;

Σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, στους περισσότερους πάσχοντες από νόσο Πάρκινσον συνιστάται να επισκέπτονται τον γιατρό τους δύο φορές τον χρόνο, για να αξιολογείται εκ νέου η κατάστασή τους και να ελέγχεται η αποδοτικότητα της φαρμακευτικής αγωγής τους. Εάν ο ασθενής αντιμετωπίζει δυσκολίες στην διαχείριση της νόσου του ή με τη φαρμακευτική αγωγή του, μπορεί να χρειασθεί συχνότερες επισκέψεις.

Πώς εξελίσσεται η νόσος Πάρκινσον;

Ο ρυθμός εξέλιξης της νόσου επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Σε γενικές γραμμές, οι υπάρχουσες μελέτες δείχνουν ότι η νόσος Πάρκινσον έχει πολύ αργή εξέλιξη και με τις θεραπείες οι περισσότεροι ασθενείς ζουν με αυτήν 7-10 χρόνια πριν εκδηλώσουν σοβαρές επιπλοκές. Κάποιοι άλλοι, όμως, παρουσιάζουν πιο γρήγορη εξέλιξη, για λόγους που προς το παρόν παραμένουν άγνωστοι. Ωστόσο φαίνεται ότι τα δύο πρώτα χρόνια είναι τα πιο σημαντικά για την εξέλιξη της νόσου.

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές;

Οι ασθενείς πρέπει κατ’ αρχάς να γνωρίζουν ότι η νόσος Πάρκινσον είναι μία ιδιαίτερη ασθένεια και κάθε πάσχοντας χρειάζεται εξατομικευμένο πλάνο θεραπείας. Αν και γίνονται πολλές προσπάθειες να βρεθούν θεραπείες που θα επιβραδύνουν ή θα αντιστρέφουν την πορεία της, προς το παρόν δεν έχει εγκριθεί κάποια. Ο στόχος των θεραπειών που υπάρχουν είναι να μειώσουν τα συμπτώματά της, ώστε οι ασθενείς να λειτουργούν όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικά. Οι θεραπευτικές επιλογές για τη νόσο είναι ειδικά φάρμακα και επεμβατικές θεραπείες. Τα φάρμακα χορηγούνται συνήθως από τα αρχικά στάδια, ενώ οι επεμβατικές θεραπείες όταν εμφανιστούν οι κινητικές διακυμάνσεις, δηλαδή όταν η υφιστάμενη αγωγή δεν καλύπτει επαρκώς τον ασθενή όλη την ημέρα.

Ποια είναι τα φάρμακα για τη νόσο Πάρκινσον;

Υπάρχουν έξι βασικές κατηγορίες. Είναι η λεβοντόπα, οι αγωνιστές ντοπαμίνης, οι αναστολείς του ενζύμου COMT, οι αναστολείς της μονοαμινοξιδάσης (ΜΑΟ) Β, τα αντιχολινεργικά και διάφοροι άλλοι ντοπαμινεργικοί παράγοντες (π.χ. παράγωγα αδαμαντίνης). Σε κάθε κατηγορία φαρμάκων υπάρχουν πολλές επιλογές. Τα περισσότερα φάρμακα δρουν επηρεάζοντας την ντοπαμίνη, δηλαδή την χημική ουσία του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά, τον συγχρονισμό των κινήσεων και την κινητικότητα. Αναλόγως με το στάδιο της νόσου και τις ανάγκες κάθε ασθενούς ξεχωριστά, μπορεί να χορηγηθεί ένα φάρμακο ή συνδυασμός φαρμάκων. Πρέπει να σημειωθεί ότι η φαρμακευτική αγωγή αποδίδει καλύτερα όταν λαμβάνεται με σταθερό πρόγραμμα και όταν συνδυάζεται με καθημερινή άσκηση, υγιεινή διατροφή και επαρκή ύπνο.

Έχουν τα φάρμακα κάποιες παρενέργειες που πρέπει να προσέχουν οι ασθενείς;

Όλα τα φάρμακα έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες, αλλά ειδικά τα φάρμακα που επηρεάζουν την ντοπαμίνη (κυρίως οι αγωνιστές ντοπαμίνης) σχετίζονται με ιδιαίτερες ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως μανία και εθιστικές/παρορμητικές συμπεριφορές (υπερσεξουαλικότητα, τζόγο, υπερβολικές αγορές, πολυφαγία). Πριν την χορήγηση ντοπαμινεργικών φαρμάκων γίνεται ειδικό τεστ που αξιολογεί τους ασθενείς. Αν βρεθεί ότι έχουν προδιάθεση, π.χ. για τζόγο, είναι πιθανό να μην τους χορηγηθούν καθόλου αυτά τα φάρμακα ή να τους χορηγηθεί η ελάχιστη δυνατή δόση. Αν τους χορηγηθούν, οι συγγενείς τους πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση, ειδάλλως μπορεί να υπάρξει πρόβλημα με την ακούσια συμπεριφορά των ασθενών. Εάν ο ασθενής εκδηλώσει τέτοιου είδους παρορμητική συμπεριφορά, πρέπει να ενημερωθεί αμέσως ο νευρολόγος ιατρός, διότι με μία αλλαγή στην αγωγή ή μείωση της δόσης, το πρόβλημα μπορεί να λυθεί.

Πότε συνιστώνται επεμβατικές θεραπείες για τη νόσο Πάρκινσον;

Οι επεμβατικές θεραπείες συνιστώνται όταν τα φάρμακα από το στόμα έχουν μεν καλή δράση, αλλά παύουν να καλύπτουν όλη την ημέρα τον ασθενή, με αποτέλεσμα εκείνος να τα παίρνει πολλές φορές την ημέρα επειδή παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις της κινητικότητάς του (δηλαδή εναλλαγές καλής κινητικότητας ή υπερκινησίας με μειωμένη κινητικότητα ή ακόμα και ακινησία). Αυτό συνήθως συμβαίνει 3-5 χρόνια έπειτα από την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής. Οι επεμβατικές θεραπείες είτε προκαλούν συνεχή ντοπαμινεργική διέγερση, δηλαδή τροφοδοτούν συνεχώς τον οργανισμό με μικροδόσεις ντοπαμίνης (αντλίες) είτε διεγείρουν τον εγκέφαλο με ηλεκτρομαγνητικό πεδίο (νευροδιεγέρτες).

Ποιες είναι οι επεμβατικές θεραπείες για τη νόσο Πάρκινσον;

Οι ευρύτερα χρησιμοποιούμενες θεραπείες είναι η τοποθέτηση νευροδιεγέρτη DBS, η υποδόρια έγχυση απομορφίνης με ειδική αντλία και η τοποθέτηση αντλίας DUODOPA. Όταν οι θεραπείες αυτές εφαρμόζονται σε προσεκτικά επιλεγμένους ασθενείς μπορούν να παράσχουν για αρκετά χρόνια καλή κινητικότητα και καλή ποιότητα ζωής. Υπενθυμίζεται ότι οι θεραπείες αυτές συνιστώνται στο στάδιο των κινητικών διακυμάνσεων της νόσου Πάρκινσον, αλλά όχι στο τελικό. Το τελικό στάδιο χαρακτηρίζεται από χρήση αναπηρικού αμαξιδίου ή λίγο και υποβοηθούμενο περπάτημα. Αν ο ασθενής βρίσκεται σε αυτή τη φάση, δεν μπορεί να τοποθετηθεί αντλία ή νευροδιεγέρτης.

Υπάρχουν άλλες θεραπείες;

Οι ασθενείς μπορεί επίσης να χρειασθούν (από τα αρχικά κιόλας στάδια) εντατική φυσικοθεραπεία. Άλλες θεραπείες που μπορεί να τους βοηθήσουν, αναλόγως με τα συμπτώματά τους, είναι εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, διατροφική θεραπεία κ.λπ. Το τι θα χρειασθεί, καθορίζεται από την διεπιστημονική ομάδα που συνήθως αναλαμβάνει τον ασθενή.