Ο Ελύτης κουβαλάει στη ράχη του τη Γαλλία, ο Σκαρίμπας αντλεί από τ’ άντερά του
Λίγο πριν τον οριστικό πνιγμό λέω να σου γράψω σήμερα αυτό.
Υπάρχουν δύο ελληνικές γλώσσες. Η μιά η ζάμπλουτη, η πλουσιότερη ίσως γλώσσα του κόσμου. Η δεύτερη με χιλιάδες ολοδικές του λέξεις. Ηταν ο μέντοράς μου, ο μεγαλύτερος γλωσσοπλάστης, ο συμπατριώτης μου, ο αναρχικός ποιητής μου! Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1893 στην Αγιά Θυμιά της Φωκίδας, ερωτεύτηκε όμως και έζησε μέχρι τον θάνατο του στη Χαλκίδα. Ο μπάρμπα Γιάννης Σκαρίμπας.
Έλεγε αυτά που σκεφτόταν χωρίς περιτύλιγμα, χωρίς φιόγκους.
“Ο Ελύτης κουβαλάει στη ράχη του τη Γαλλία, ο Σκαρίμπας αντλεί από τ’ άντερά του.” Σπάνιο ΒΙΝΤΕΟ από την βράβευσή του ΕΔΩ
Το καλύτερο κείμενο που γράφτηκε για τον μπάρμπα -Γιάννη μας είναι νομίζω αυτό! Του Ηλία Πετρόπουλου.
”Τώρα πια ο Σκαρίμπας είναι μια παγιωμένη αξία.
Όμως, πριν είκοσι-τριάντα χρόνια, συνήθως όποιος μίλαγε για τον Σκαρίμπα συνόδευε τα λεγόμενά του μ’ ένα ηλίθιο γελάκι -για να διαχωρίσει τη θέση του.
Ο Σκαρίμπας έζησε στο λογοτεχνικό περιθώριο σαν μια ιδιάζουσα περίπτωση, που δεν μας κάνει ούτε κρύο ούτε ζέστη.
Απ’ όσο θυμάμαι, ο Σκαρίμπας ζούσε σε μιαν ατμόσφαιρα αδιάπτωτου (αλλά, χλιαρού) σνομπαρίσματος.
Όλοι μας είμαστε δυτικοθρεμένοι, τουτέστιν μικροψεύτες.
Ο Σκαρίμπας προβάλλει σαν ο Μέγας Αυτοδίδακτος.
Και, ακριβώς, αυτή είναι η βασική διαφορά ανάμεσα σ’ έναν αναγνωρισμένο ποιητή (π.χ. τον Ελύτη) και στον παραγνωρισμένο μας λόγιο, τον Σκαρίμπα.
Ο Ελύτης κουβαλάει στη ράχη του τη Γαλλία.
Ο Σκαρίμπας αντλεί από τ’ άντερά του.
Και δεν εχρησιμοποίησα τυχαίως τον τίτλο λόγιος.
Ο Σκαρίμπας δεν είναι μια μπουρμπουλήθρα που ξεφυσάει αλλόκοτες χρωματιστές λέξεις.
Με τον καιρό απέβη λίαν ενοχλητικός.
Υπαινίσσομαι το ιστορικό του έργο, που οι πάνσοφοί μας πανεπιστημιακοί υπεδέχθησαν με μορφασμούς.
Γι αυτό, ο κύριος Ασδραχάς δεν περιλαμβάνει τα ιστορικά βιβλία του Σκαρίμπα στις εκατόν-πενήντα σελίδες της ιστοριο-βιβλιογραφίας του.
Σπεύδω να δηλώσω: εκτιμώ περισσότερο τον παραμυθά-ιστοριογράφο Σκαρίμπα από τα επιστημονικοφανή παραμύθια των Σβορόνων.
Ο Σκαρίμπας μας έμαθε ότι, η Επιστήμη μπορεί να πηγάζει και από την Καρδιά. Η γλώσσα του Σκαρίμπα σε μαγεύει.
Ο Σκαρίμπας είναι ο λογοτέχνης μας που ξέρει την μέγιστη διαφορά ανάμεσα στις λέξεις βρέ και μπρέ.
Μελετώντας τα βιβλία του Σκαρίμπα μπορούμε να κάνουμε μιαν αναγωγή στην γλώσσα του περασμένου αιώνα.
Ο Ελύτης διαθέτει ένα αφάνταστα ευρύ ιστορικό-γλωσσικό πανόραμα.
Ο Ταχτσής κωδικοποιεί την νεότατη γλώσσα του άστεος.
Το κυρίως προτέρημα του Σκαρίμπα είναι η γλωσσική του ποικιλία.
Άχ, είναι Μεγάλος Δάσκαλος ο Σκαρίμπας.
Τον θαυμάζω και τον αγαπώ.
Παρίσι, 28-3-1985. “. [ Του Ηλία Πετρόπουλου, από το πόνημά του “Υπόκοσμος και καραγκιόζης” (σελίδες 232 & 233), εκδόσεις Νεφέλη, 1996 ].
ΤΟ ΦΩΣ ΙΛΑΡΟΝ ένα επίσης σπάνιο χρονογράφημα του Γιάννη Σκαρίμπα για το ΕΑΜ που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Λευτεριά» 27 Σεπτεμβρίου 1945
-Το λυκόφως εκείνης της μέρας –μιας ημέρας χιλιάδων ετών- έμοιαζε και σαν λυκόφως του κόσμου. Η νύχτα της ιστορίας θα ξανάρχιζε!
Της ζωής ο λεπτοδείχτης στην πλάκα του, δεν θα ‘δειχνε στο εξής δευτερόλεπτα, παρά μονοκόμματες γεωλογικές περιόδους, παρά φάσεις αιωνόβιας σιγής. Μια προφητεία, που έκαμε να φρίξουν στο άκουσμά της κι οι λίθοι, απάγγειλε μες σε σιωπή παγετώδικη την ετυμηγορία της μοίρας:
«Δεν υπάρχει για μας από υποζύγια ανάγκη – έχουμε τους υποδεέστερους λαούς!…»
Και το μηχανοκίνητο σκότος απλώθηκε. Η αυλαία του πολιτισμού είχε πέσει και η υπόθεση είχε λήξει. Εκείνος ο λεπτοδείχτης σταμάτησε στο σημείο: Σ υ ν τ έ λ ε ι α ! Το «έργο» τελείωσε…
Ναι! Δε χρειάζονταν στο εξής τέτοιο «θέαμα». Η ελευθερία ήταν όπιο ερεθιστικής αργίας. Τα βιβλία ήσαν μόλυνση και το πνεύμα φενάκη! Ας βλέπαμε πώς εις βάρος του σώματος, μεγάλωνε –μετωπικά- το κεφάλι. Ας βλέπαμε πώς παραφύση μας πάψαμε να ‘μαστε μαλλιαροί ως τα ζώα. Η …ουρά μας –απ’ την αχρηστεία- ατρόφησε κι απόμεινε κολοβή σαν κομμένη! Η φύση μας ξέχασε. Πίσω προς τη μητέρα μας γη. Πίσω στη φύση…
Εμείς, που ποιητικοί και παράφοροι υψώσαμε τον Παρθενώνα, την Πνύκα, εμείς που οπιοπότες της μάθησης, εφεύραμε τα στοιχεία του Κάδμου, εμείς οι σπιθαμιαίοι που –άφρονες- παραταχτήκαμε, στον Αλβανικό Μαραθώνα, θα ξαναγυρίζαμε σιγά σιγά στο λυχνάρι μας και από εκεί στις φωτιές μας. Το φεγγάρι θα μάς φωτούσε τις νύχτες μας και τα φρύγανα στις σπηλιές σταυροπόδι. Θα ξεχνούσαμε τη γραφή, την ανάγνωση, το Μεσολόγγι, την «Έλλη». Χωρίς παρελθόν, χωρίς όνομα, χωρίς περιέργεια και μνήμη!… Και σιγά σιγά (τι παράδεισος κάτω από του φασισμού το βουκέντρι) θα πηγαίναμε μπρούμυτα!
«Τι άλλο είναι το ανθρώπινο βάδισμα –είχε πει η ίδια εκείνη φωνή- παρά ένα αδιάκοπο συγκράτημα στην προσπάθειά μας να μην πέσουμε και πάμε ξανά μπουσουλώντας;»…
Μα ξαφνικά κάτι έσπασε κι ο ωροδείχτης κινήθηκε. Δεν έδειχνε τώρα πια δευτερόλεπτα παρά φωτιές και ηρώα. Τέφρες κι ονόματα. Η λευτεριά –στήλη φωτός μες στα σκότη μας- με υψωμένο το δόρυ της συλλάβισε το παρθένο όνομά της: ΕΑΜ… ΕΑΜ αναβόησε απ’ άκρο σ’ άκρο η Ελλάδα. Η ιστορία ανατράπηκε: Έλεος!
Έλεος; Όχι. Κίνησα πριν σε κοιλοπονέσει ο πλάστης σου, κι έφτασα με τα φτερά ματωμένα. Ιδές εδώ:
Στις φλέβες μου κυκλοφορεί το διάστημα κι ο δρόμος μου άφησε αυλάκι από ήλιους. Σαν θα παρέλθει ο Ουρανός και η Γη, εγώ θα πλανιέμαι στο χάος τους, κι όταν θα ξαναγεννηθούν Ουρανοί, τη φούχτα μου θα ‘χουν για λίκνο τους πάλι. Στ’ ανθρώπινα λόγια δε χώρεσε ακόμη το νόημά μου ακαίρηο! Ελευθερία, ή Ε.Α.Μ. ή Ανάσταση ένα θα είναι το εκτυφλωτικόν όνομά μου: ΦΩΣ – ΤΟ ΦΩΣ ΙΛΑΡΟΝ!
Εφημερίδα «Λευτεριά» 27 Σεπτεμβρίου 1945
