O ποιητής της ΕΙΡΗΝΗΣ και της αμφισβήτησης

Χθες Σάββατο 8 Μαρτίου, είχα την τιμή να παρουσιάσω στον ΙΑΝΟ το βιβλίο της κ. Ζωής Ξαρλή: “ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ: ΜΙΣΟΓΥΝΗΣ Ή ΦΕΜΙΝΙΣΤΗΣ;” (εκδόσεις Ελευθερουδάκη), έγραψα γι αυτό και στο φύλλο της Παρασκευής.

Ο Ευριπίδης παντρεύτηκε και χώρισε δύο φορές και είναι αλήθεια πως την επαύριο των διαζυγίων, υπό το κράτος της απογοήτευσης, διατύπωσε κάτι πικρόχολα σχόλια τα οποία εις τις μέρες μας θα ημπορούσαν να χαρακτηριστούν και σαν “μπινελίκια”. Ομως τη φήμη του μισογυνισμού την χρωστάει πιο πολύ στην τραγωδία του “ΙΠΠΟΛΥΤΟΣ”, μια από τις 5 τετραλογίες με τις οποίες κέρδισε τα πρωτεία, τη νίκη στους δραματικούς αγώνες. Μπορεί κάποιος που οι 11 από τις 18 σωζόμενες τραγωδίες του έχουν τίτλους γένους θηλυκού, να είναι μισογύνης;

Μεγάλωσα με τον Αριστοφάνη αλλά είμαι υποχρεωμένος εδώ να διαχωρίσω την θέση μου. Στην κωμωδεία του “ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑΖΟΥΣΑΙ” εμφανίζονται οι Αθηναίες που τελούν τα θεσμοφόρια (εορτή προς τιμήν της Θεάς Δήμητρας, στην οποία δεν επιτρεπόταν η συμμετοχή των ανδρών), να προσάπτουν στον Ευριπίδη διάφορες κατηγορίες, και να ζητούν την τιμωρία του. Το ίδιο έκανε άλλωστε, και στις “ΝΕΦΕΛΕΣ” όπου ο Αριστοφάνης δεν διστάζει να στρέψει τα βέλη του κατά του Σωκράτη και να… φιλοτεχνήσει την γελοιογραφία του.

Ο θρυλούμενος μισογυνισμός του Ευριπίδη (ο οποίος προφανώς και δεν εξιδανικεύει τις γυναίκες, ωστόσο ακόμη και την Μήδειά του κάπου την κατανοεί, δεν την ελεεινολογεί), είναι το πρόσχημα του Αριστοφάνη για να πολεμήσει τις νεωτερικές ιδέες του, τις οποίες θεωρεί καταστροφικές για την κοινωνία.

Ο Ευριπίδης ήταν ο ποιητής της αμφισβήτησης και της Ειρήνης. Ενάντια στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Δεν υποστηρίζει απλώς τον Περικλή και τους Δημοκρατικούς. Οι θεσμοί της Αθηναίκής Δημοκρατίας δεν τον ικανοποιούν. Η Αθήνα είναι για τον Ευριπίδη μια ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΩΝ ΟΛΙΓΩΝ. Πολιτικά δικαιώματα έχουν μόνο οι άρρενες. Πλήθος δούλων και μετοίκων και ένα τεράστιο πλήθος γυναικών, που δεν τους πέφτει λόγος για τίποτα. Σ αυτούς ακριβώς, στους αποκλεισμένους από την συμμετοχή στα κοινά, δίνει τον λόγο ο Ευρυπίδης. Κι αυτό σκανδαλίζει τους συντηρητικούς Αθηναίους. Γιατί υποστηρίζει την ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ!

Εχει μια διαμάχη στον Αδη ο Ευριπίδης με τον Αισχύλο όπου του απαντάει στις συναφείς κατηγορίες του: “… κανένα δεν θα άφηνα χωρίς να λέει κάτι (σσ: στις τραγωδίες μου) αλλά σε μένα μιλάνε όλοι κι η γυναίκα, και ο δούλος, όχι λιγότερο απ τους άλλους, κι ο αφέντης, κι η γρηά. Μα τον Δία δεν έχεις τίποτα απ τη χάρη της Αφροδίτης”, του, την, λέει! Ο Σοφοκλής λέει για τον Ευριπίδη το … τιμητικό: “ωμίλησε σοφώς”, ωστόσο δίνει το πρώτο βραβείο – αριστείο του Αδη στον Αισχύλο διότι: “ωμίλησε σαφώς”…