Ο ρόλος της Κίνας στη «Νέα» Συρία

Γράφει ο Σταύρος Μονεμβασιώτης

Οι εικόνες του διαλυμένου στρατού του Άσαντ, τα συνθήματα ενός λαού που βγήκε στους δρόμους για να διαδηλώσει τον ενθουσιασμό του για το… άγνωστο μέλλον που του επιφυλάσσει η επόμενη ημέρα στη Συρία, οι πρώτες καθησυχαστικές δηλώσεις από τους εκπροσώπους των ανταρτών που ανέλαβαν την εξουσία και η «βιασύνη» γειτονικών κρατών να κάνουν την παρουσία τους αισθητή, διαμορφώνουν ένα σύνθετο «κουβάρι» συμφερόντων και αποκαλύπτουν έναν ακόμα πιο δυσνόητο συσχετισμό δυνάμεων και ανταγωνισμών. Ο ρόλος της Κίνας σε όσα μας έφεραν έως εδώ, αλλά και σε όσα θα ακολουθήσουν στο μέλλον αυτού που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «Νέα» Συρία είναι σημαντικός, αλλά και ταυτόχρονα άγνωστος σε πολλούς στη Δύση.   

Η κατάρρευση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ-Άσαντ και η μετάβαση της Συρίας σε μια νέα εποχή προκαλεί παγκόσμιο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα από την πλευρά της Κίνας. Το Πεκίνο αναλύει τις εξελίξεις από τη δικιά του σκοπιά, αναδεικνύοντας τους παράγοντες που προκάλεσαν την πτώση του Άσαντ και «εξηγεί» τη στάση της Κίνας και τις πιθανές γεωπολιτικές προεκτάσεις που διαμορφώνει η νέα πραγματικότητα στη Συρία.

Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ επήλθε μετά από συνδυασμό εσωτερικών αδυναμιών και εξωτερικών πιέσεων, αναφέρουν στην China Daily Voice, Κινέζοι αναλυτές και διπλωμάτες.

Στρατιωτική και οικονομική αδυναμία: Η δεκαετής σύγκρουση είχε εξαντλήσει το στρατό και την οικονομία της Συρίας, αφήνοντας τη χώρα ευάλωτη σε νέες στρατιωτικές επιθέσεις.

Πίεση από αντιπολιτευτικές δυνάμεις: Οι δυνάμεις Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS) και η Συριακή Εθνική Στρατιά, με τη στήριξη της Τουρκίας, αξιοποίησαν την αποδυνάμωση της κυβέρνησης για να προχωρήσουν σε συντονισμένες επιθέσεις.

Αποδυνάμωση συμμαχιών: Η Ρωσία, βασικός σύμμαχος της Συρίας, «τραβήχτηκε» από την περιοχή, καθώς έχει μια άλλη ανοιχτή «πληγή» να φροντίσει, τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Αποδυναμωμένος εμφανίστηκε και ο άλλος σύμμαχος της «παλιάς» Συρίας, το Ιράν, που αντιμετώπισε αυξανόμενες πιέσεις, τόσο εσωτερικές όσο και διεθνείς.

Η Κίνα, αν και διατήρησε μια ουδέτερη στάση κατά τη διάρκεια της συριακής κρίσης, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις για να διασφαλίσει τα συμφέροντά της. Ο ρόλος του Πεκίνου, αναπτύσσεται σε τρεις ιδιαίτερα σημαντικούς άξονες:

• Πολιτική αρχών: Η Κίνα επιμένει στη διαφύλαξη της εθνικής κυριαρχίας και την απόρριψη εξωτερικών επεμβάσεων. Με αυτό το σκεπτικό, στο παρελθόν, έχει θέσει βέτο στο πλαίσιο του ΟΗΕ, σε αποφάσεις που θεώρησε ότι συνιστούσαν «παρέμβαση».  Έχοντας το θέμα της Ταϊβάν ανοιχτό, η χώρα ανησυχεί ότι αν «αποδεχόταν» μια «παρέμβαση-επέμβαση» σε μια τρίτη χώρα, θα έδινε το «άλλοθι» για να συμβεί κάτι τέτοιο και στην δική της περιοχή…

• Οικονομική διείσδυση: Παρά την πολεμική κατάσταση στη χώρα για χρόνια, η Κίνα διατηρεί στρατηγικό ενδιαφέρον για την ανοικοδόμηση της Συρίας. Οι κινεζικές επενδύσεις, κυρίως μέσω της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (Belt and Road Initiative), εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στη μεταπολεμική οικονομική ανάπτυξη της Συρίας.

• Γεωπολιτική σταθερότητα: Η Κίνα επιδιώκει να διασφαλίσει ότι η αστάθεια στη Συρία δεν θα επηρεάσει την ευρύτερη περιοχή, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της ενεργειακής της ασφάλειας. Άλλωστε, με την Ευρώπη σε ύφεση, τη Ρωσία σε ανοιχτή ρήξη με την Δύση και τις ΗΠΑ να προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες τους σε ενέργεια από τους δικούς της πόρους, σήμερα, η Κίνα είναι ίσως ο μεγαλύτερος πελάτης πετρελαίου από τις χώρες της Μέσης Ανατολής και φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Ο λόγος προφανής: Η διατήρηση της τεράστιας βιομηχανίας της, σε υψηλή παραγωγική ετοιμότητα.

Η «Νέα» Συρία!

Η στάση ουδετερότητας που προσπαθεί να διατηρεί η Κίνα σε τέτοιες μεγάλες ανακατατάξεις, συνδέεται με την επιθυμία της για ειρήνη και σταθερότητα. Τα δύο στοιχεία που ευνοούν την οικονομική της μεγέθυνση και την υλοποίηση της στρατηγικής της για οικονομική διείσδυση σε παγκόσμιο επίπεδο. Σήμερα, μελετά συστηματικά τις γεωπολιτικές επιπτώσεις που θα έχει η δημιουργία μιας «Νέας» Συρίας, κυρίως στην περίπτωση που αλλάξουν ακόμα και τα σύνορα της χώρας…

Η αρχική προσέγγιση είναι προφανής: Η αλλαγή στη Συρία επηρεάζει ευρύτερα τη Μέση Ανατολή και τον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων.

Περιφερειακή διάσταση – Ο ρόλος της Τουρκίας

• Ιράν και Ρωσία: Η αποδυνάμωση αυτών των χωρών συνέβαλε στο να διευρυνθεί το κενό εξουσίας στη Συρία και να διευκολύνει την αλλαγή στην εξουσία, όπως την καταγράφουμε σήμερα. Το κενό αυτό, ωστόσο, (σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο) σπεύδει να το καλύψει η Τουρκία που έχει τα μάτια της στραμμένα στους Κούρδους της περιοχής και συντηρεί τις δυνάμεις που τους μάχονται. Από την πλευρά της η Κίνα εστιάζει -προς το παρόν αποκλειστικά- σε μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέργειες.

• Οι αραβικές χώρες: Πολλές αραβικές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, αναζητούν στρατηγικές ευκαιρίες συνεργασίας με την Κίνα για τη σταθεροποίηση της περιοχής.

Η παγκόσμια διάσταση

• ΗΠΑ και Δύση: Η αμερικανική παρουσία στη Συρία αναμένεται να ενταθεί, εκτιμούν Κινέζοι αναλυτές, παρά τα όσα διατυπώνονται δημοσίως. Η «επιθετική» αυτή προσέγγιση των ΗΠΑ, ενισχύει την στρατηγική της ουδετερότητας του Πεκίνου. Με άλλα λόγια, η Κίνα θα εξακολουθήσει να διεκδικεί μεγαλύτερο ρόλο στην περιοχή ως ειρηνοποιός Δύναμη. Αυτό μπορεί να συμβάλει μελλοντικά στην εξεύρεση μιας λύσης που θα εξασφαλίζει μια «παγκόσμια ισορροπία». Προς το παρόν ωστόσο, μια τέτοια λύση δεν είναι ορατή…

• Ενεργειακή ασφάλεια: Η Συρία, ως στρατηγική οδός για ενεργειακούς αγωγούς, παραμένει κρίσιμη για την κινεζική στρατηγική ενεργειακής ασφάλειας. Άρα σε πρώτη ανάγνωση, η Κίνα, θα επιθυμούσε μια «Νέα» Σύρια όχι απομονωμένη και αποκομμένη από τις διεθνείς αγορές ενέργειας, αλλά συνεργάσιμη και έτοιμη να σχεδιάσει ένα πιο αναπτυξιακό μέλλον, που θα ωφελούσε και την στρατηγική οικονομικής διείσδυσης του Πεκίνου, σε μια λογική «win-win» για όλους.

Ο ρόλος της Κίνας

Η Κίνα μπορεί να προσφέρει ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης, βασισμένο στις αρχές της μη επέμβασης και της οικονομικής συνεργασίας. Αν και στα αυτιά της Δύσης μια τέτοια προσέγγιση από μια τόσο ανταγωνιστική δύναμη στον τομέα του εμπορίου, ακούγεται ως «παραφωνία», στην πράξη η προσέγγιση αυτή συμβάλλει στην επίτευξη των μακροπρόθεσμων οικονομικών στόχων της Κίνας.

• Ανοικοδόμηση: Μέσω επενδύσεων σε υποδομές και ενέργεια, η Κίνα θα επιθυμούσε να παίξει καταλυτικό ρόλο στην ανοικοδόμηση της χώρας. Άρα, θέλει ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με τη νέα εξουσία στη Συρία, κυρίως αυτή που θα διαμορφωθεί μετά τις εκλογές του Μαρτίου, που υπόσχεται ο πρώτος πρωθυπουργός της χώρας, μετά την εκδίωξη του Άσαντ.

• Πολιτική συμφιλίωση: Η διπλωματία της Κίνας ενδέχεται να εστιάσει στην προώθηση διαλόγου μεταξύ αντιμαχόμενων δυνάμεων, υποστηρίζοντας την «πολιτική σταθερότητα». Το «κλειδί» που θα επιτρέψει και στους Σύριους να επιστρέψουν στη χώρα τους για να κάνουν μια νέα αρχή και στην παγκόσμια κοινότητα να αποδεχθεί το νέο πολιτικό προσωπικό της χώρας στο ίδιο τραπέζι, ως συνομιλητή. Αυτό, ωστόσο, θα εξαρτηθεί σε σημαντικό βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο η νέα εξουσία θα αντιμετωπίσει τις μειονότητες που συνυπάρχουν στην επικράτεια της χώρας.

• Αποφυγή ανταγωνισμών: Αναπτύσσοντας την λογική της «ουδέτερης δύναμης», η Κίνα αντιλαμβάνεται ότι θα μπορούσε να  λειτουργήσει ως εξισορροπιστής στην περιοχή, αποτρέποντας κλιμάκωση συγκρούσεων.

Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ ανοίγει νέες γεωπολιτικές προοπτικές και επαναπροσδιορίζει της ισορροπίες στην περιοχή. Η Κίνα, αν και παραδοσιακά απούσα από τις στρατιωτικές συγκρούσεις, επιθυμεί να διαδραματίσει στρατηγικό ρόλο στην ανοικοδόμηση και τη σταθεροποίηση της Συρίας.

Η προσέγγισή της, βασισμένη στη «μη επέμβαση» και την «οικονομική συνεργασία», θα καθορίσει όχι μόνο τη μελλοντική πορεία της Συρίας αλλά και την ευρύτερη ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.

Ο ρόλος του Ισραήλ

Από την κινεζική οπτική, ο ρόλος του Ισραήλ στη Συρία θεωρείται κομβικός, καθώς συνδέεται με την ευρύτερη σταθερότητα της Μέσης Ανατολής και τις επιδιώξεις των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή.

Το Ισραήλ βρίσκεται σε ένα γεωπολιτικά κρίσιμο σημείο, καθώς συνορεύει με τη Συρία και επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις στη χώρα. Η παρουσία ιρανικών δυνάμεων και φιλοϊρανικών παραστρατιωτικών ομάδων στη Συρία αποτέλεσε για χρόνια βασική απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ. Η Κίνα, ως μια χώρα που υποστηρίζει τη διατήρηση της σταθερότητας μέσω διαλόγου και συνεργασίας, παρακολουθεί με ενδιαφέρον τη στάση του Ισραήλ και τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις στη Συρία και στην μετά Άσαντ εποχή. Αν και η κινεζική οπτική θεωρεί τις αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ στη Συρία παράγοντα αποσταθεροποίησης, ωστόσο, αναγνωρίζει ότι οι δράσεις αυτές είναι άμεσα συνδεδεμένες με την ανάγκη του Ισραήλ να εξασφαλίσει την εθνική του ασφάλεια.

Η Κίνα, η οποία έχει επενδύσει σημαντικά στη διατήρηση καλών σχέσεων με όλα τα κράτη της Μέσης Ανατολής, προσεγγίζει τον ρόλο του Ισραήλ στη Συρία ως μέρος μιας ευρύτερης ισορροπίας ισχύος. Ως μία από τις κύριες δυνάμεις που προωθούν την πολυμέρεια και τον διάλογο. Άλλωστε το Πεκίνο έχει ήδη επιδείξει την ικανότητά του να διευκολύνει συμφωνίες στην περιοχή, όπως φάνηκε από την επαναπροσέγγιση μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας τον Μάρτιο του 2023.

Η Κίνα, ως «παγκόσμιος επενδυτής» ενδιαφέρεται κυρίως για την αποκατάσταση των υποδομών στη Συρία και την γρήγορη επανένταξη  της στα διεθνή δίκτυα μεταφορών και εμπορίου, που αφού εδραιωθεί η ειρήνη, θα μπορούσαν να ωφελήσουν την Κίνα.

Ελλάδα – Κίνα – Σύρια

Το τρίγωνο Ελλάδα-Κίνα-Συρία παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο γεωπολιτικά όσο και οικονομικά, καθώς περιλαμβάνει διαφορετικές στρατηγικές προσεγγίσεις και προτεραιότητες.

Ελλάδα: Ως μέλος της Ε.Ε., η Ελλάδα υποστηρίζει την πολιτική σταθερότητα στη Συρία, ενώ επιδιώκει ενίσχυση του ρόλου της στη Μεσόγειο. Η θέση της στον Δρόμο του Μεταξιού φέρνει την Κίνα πιο κοντά στα ευρωπαϊκά δίκτυα, με τους περιορισμούς που επιβάλλουν οι Βρυξέλλες λόγω της εμπορικής σύγκρουσης με την ασιατική υπερδύναμη κυρίως στους τομείς των ηλεκτρικών οχημάτων και των μπαταριών.

Κίνα: Επιδιώκει μέσω της οικονομικής διείσδυσης να διασφαλίσει στρατηγικά συμφέροντα, όπως η ανοικοδόμηση της Συρίας και η ενίσχυση του ρόλου της στη Μεσόγειο, που όπως έχουμε παρουσιάσει σε άλλο φύλλο της China Daily Voice (Βλέπε: «Απόβαση της Κίνας στη Μεσόγειο – Ο ρόλος της Ελλάδας και η “παράμετρος” Τουρκία», στο φύλλο της 13ης Οκτωβρίου 2024).

Συρία: Η ανοικοδόμησή της μπορεί να αποτελέσει πεδίο συνεργασίας, με την Ελλάδα ως πιθανή γέφυρα για ευρωπαϊκές επενδύσεις και με… κινεζική συμμετοχή! Μια προσέγγιση που ενισχύει τον ρόλο της Ελλάδας και την καθιστά ακόμα πιο αποτελεσματική «γέφυρα» επικοινωνίας μεταξύ Κίνας και Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναβαθμίζοντας τον ρόλο της στο «θέατρο» των εξελίξεων και αντισταθμίζοντας, σε έναν περιορισμένο έστω βαθμό, την επιθετική διείσδυση της Τουρκίας στη Συρία. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει τη στρατηγική της θέση, λειτουργώντας ως κόμβος ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.

Οι σχέσεις των κρατών στη Μέση Ανατολή, ωστόσο, αλλά και των εξωτερικών παρεμβάσεων, θυμίζουν συχνά ένα «κουβάρι σπάγκου» που αδυνατείς να βρεις τις δύο άκρες του για το ξετυλίξεις…

Πηγή: Κυριακάτικη One VOICE