Οι Ευρωπαίοι πολίτες να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους

Σε λίγες μέρες οι Ευρωπαίοι πολίτες θα κληθούν να εκλέξουν τους αντιπροσώπους τους στο Ευρωκοινοβούλιο, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη συγκυρία για την Ευρώπη.

Γράφει ο: Παναγιώτης Κουρουμπλής*

Οι πολιτικές της λιτότητας έχουν εντείνει τα φαινόμενα του κοινωνικού αποκλεισμού και της ακραίας φτώχειας, ενώ η μεσαία τάξη συμπιέζεται όλο και περισσότερο, ακόμη και στις χώρες που βγήκαν «κερδισμένες» από την κρίση. Αποτέλεσμα αυτής της καταστροφικής πολιτικής είναι η υποχώρηση των παραδοσιακών δυνάμεων -συντηρητικών και σοσιαλδημοκρατών- και η άνοδος της λαϊκιστικής ακροδεξιάς.

Αλήθεια, όμως, πόσο αξιόπιστη είναι η εξαγγελία της ακροδεξιάς ότι τάσσεται υπέρ των πολλών και κατά του κατεστημένου; Πέρα από τη ρητορική του μίσους, που στοχεύει τους πιο αδύναμους εστιάζοντας πρώτα στους πρόσφυγες και μετανάστες, οι ακροδεξιές δυνάμεις, εν τέλει εναντιώνονται σε εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, ενισχύοντας παράλληλα τις ελίτ τις οποίες υποτίθεται ότι πολεμούν.

Τα παραδείγματα πολλά: Στην Αυστρία, όπου η συγκυβέρνηση δεξιών και ακροδεξιών πρόσφατα νομιμοποίησε τη 12ωρη εργασία, ο ακροδεξιός αντικαγκελάριος αναγκάστηκε να παραιτηθεί όταν αποκαλύφθηκε ότι είχε εμπλακεί σε μυστικό προεκλογικό παζάρι με ΜΜΕ και βιομηχανίες, ενώ ύποπτη χρηματοδότηση βαραίνει και το ακροδεξιό κόμμα AfD στη Γερμανία. Στην Ουγγαρία του ξενοφοβικού αντιευρωπαϊστή Όρμπαν, η κυβέρνηση ψήφισε την αύξηση των υπερωριών και την ακύρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, ενώ στο Ευρωκοινοβούλιο μαζί Χρυσή Αυγή και Ν.Δ. ψήφισαν υπέρ της κατάργησης του 8ώρου για τους επαγγελματίες οδηγούς.

Απευθυνόμενη στους λαούς της Ευρώπης που βιώνουν τις επιπτώσεις της μακρόχρονης οικονομικής κρίσης, η συμμαχία της ακροδεξιάς δείχνει τον ξένο ως αποδιοπομπαίο τράγο και προτάσσει την εθνική περιχαράκωση ως το απόλυτο ασφαλές καταφύγιο. Μολονότι εύπεπτο, το αφήγημα αυτό λησμονεί την ευρωπαϊκή ιστορία. Ξεχνά ότι η παγκόσμια οικονομική ύφεση που προκάλεσε το Κραχ του 1929 ξεπεράστηκε μόνο μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Τότε, όπως και τώρα, η κοινωνική αναταραχή μετουσιώθηκε σε γεωπολιτική αστάθεια με την ανάδειξη του εθνικισμού ως της δήθεν πιο εύκολης διεξόδου από την κρίση. Οι εθνικές διαφορές τελικά υπερίσχυσαν των ταξικών, καθώς οι οικονομικές ελίτ ενίσχυσαν αφειδώς τα αυταρχικά και εθνικιστικά καθεστώτα της εποχής. Η λογική του κέρδους, άλλωστε, υπαγορεύει στο κεφάλαιο να επενδύει σε χώρες που έχουν ευχέρεια και εμπειρία στην καταστολή των κοινωνικών αντιδράσεων.

Οι παραλληλισμοί με το σήμερα δεν επιτρέπουν σε κανέναν να αγνοήσει τα πιο ακριβά μαθήματα της σύγχρονης ιστορίας. Η Ε.Ε., παρά τα ελαττώματά της -και είναι πολλά-, θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα ελευθερίας, κοινωνικής δικαιοσύνης και βιώσιμης ανάπτυξης. Με δύο απαραίτητες προϋποθέσεις: Πρώτον, να αλλάξει ριζικά, τόσο σε θεσμικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, ώστε να υπηρετεί τις ανάγκες των πολιτών και όχι των εξωθεσμικών συμφερόντων. Δεύτερον, η αλλαγή αυτή να προέλθει από τα κάτω, με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, ώστε να αντανακλά τις επιθυμίες και τα συμφέροντά τους.

Αν δεν ενεργοποιηθούν οι προοδευτικοί πολίτες, στο επόμενο Ευρωκοινοβούλιο και στην επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα κυριαρχήσουν οι απρόσωπες δυνάμεις της αγοράς και της μισαλλοδοξίας. Είναι βέβαιο ότι τότε θα περιοριστεί η κοινωνική, περιβαλλοντική και πολιτιστική ατζέντα και θα κυριαρχήσουν τα ιδεολογήματα της λιτότητας, της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας.

Σε πείσμα της παραίτησης και της αντίληψης ότι τίποτα δεν αλλάζει, είναι ανάγκη οι Ευρωπαίοι, σήμερα περισσότερο από ποτέ, να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους.

* πρώην υπουργός, υποψήφιος ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία