Οι ΜμΕ ποτέ δεν αντιμετώπισαν την ΕΚΕ ως δημόσιες σχέσεις

Του Γιώργου Καββαθά*
Δεν έχουν περάσει 53 χρόνια αλλά… αιώνες, πολλοί αιώνες, από τις 13 Σεπτεμβρίου 1970, όταν ο ιδρυτής του νεοφιλελευθερισμού, ο καθηγητής Μίλτον Φρίντμαν, ταύτιζε την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη με τον… σοσιαλισμό.

Έγραφε μάλιστα σε ένα αξιομνημόνευτο άρθρο του στους New York Times, με τίτλο «Η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων είναι να αυξάνουν τα κέρδη τους», για όσους αναφέρονταν στην εταιρική κοινωνική ευθύνη: «Στην πραγματικότητα κηρύττουν αγνό και ανόθευτο σοσιαλισμό. Οι επιχειρηματίες που μιλάνε με αυτόν τον τρόπο είναι άθελά τους μαριονέτες των πνευματικών δυνάμεων που υπονομεύουν τη βάση μιας ελεύθερης κοινωνίας»!

Οι… αιώνες που έχουν περάσει από το 1970, με αποτέλεσμα να ανατραπούν ακλόνητες βεβαιότητες και να ανασχεδιαστούν εκ βάθρων οι επιχειρηματικές προτεραιότητες και στρατηγικές, έδειξαν ότι η εξασφάλιση του κέρδους σε μια επιχείρηση δεν αρκεί για μια βιώσιμη κοινωνία και οικονομία, χωρίς εκρηκτικές αντιθέσεις και απειλητικά χάσματα μεταξύ πλουσίων και φτωχών.

Η κλιματική κρίση, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας συνέβησαν ενώ τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξάνονταν σχεδόν αδιάλειπτα. Αποδείχτηκαν δε η μεγαλύτερη απειλή στη βάση της ελεύθερης κοινωνίας. Ποιο επιχειρείν μπορεί να ανθήσει σε ένα τοπίο ακραίων καιρικών φαινομένων, που παλινδρομεί μεταξύ ξηρασιών και πλημμυρών; Σε αυτό το πλαίσιο η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη υποσχέθηκε μια πιο ανθρώπινη οικονομία.

Παρόλα αυτά, η επιχειρηματική αλαζονεία και πλεονεξία, τις οποίες επιδιώκει να τιθασεύσει η Εταιρική ΚοινωνικήΕυθύνη, δεν χαρακτήριζαν τις επιχειρήσεις όλων των μεγεθών. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ακόμη και την περίοδο που δεν υπήρχε θεσμοθετημένη Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, επειδή λειτουργούσαν στο πλαίσιο γειτονιών και κοινοτήτων, κι όχι εντός απρόσωπων δικτύων, λογοδοτούσαν στον περίγυρό τους. Ουδέποτε δε, επιδίδονταν στην εξάντληση των φυσικών ή άλλων πόρων, όπως κάνουν οι μεγάλες επιχειρήσεις και βιομηχανίες ακόμη και σήμερα, μετά δηλαδή την είσοδο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) στην καθημερινότητα της επιχειρηματικής ηθικής τον 21ο αιώνα.

Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ποτέ δεν αντιμετώπισαν την ΕΚΕ σαν δημόσιες σχέσεις. Ποτέ δεν επιδίωξαν να βελτιώσουν την εταιρική τους εικόνα μέσω της ανάδειξης και προβολής δράσεων κοινωνικής ευθύνης που συμβάλουν στην προστασία της φύσης ή ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.

Δεν είναι τυχαία η εισαγωγή του όρου Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη 2.0 μετά την αποκάλυψη πλήθους περιπτώσεων ακραίας υποκρισίας από την μεριά πολυεθνικών επιχειρήσεων που διέθεταν ακόμη κι εκατομμύρια δολάρια ετησίως για ΕΚΕ, την ίδια ώρα που η δράση τους έγραφε νέα κεφάλαια στην πλεονεξία…

Για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, αντίθετα, η ουσιαστική και συνεχής κοινωνική ευθύνη είναι όρος ζωής κι ας μην διαθέτουν τους πόρους για να πιστοποιηθούν βάσει σχετικών προτύπων όπως το ISO 26000.

Σήμερα, υφίσταται ένα πληρέστατο πλαίσιο κανόνων που περιγράφει με λεπτομέρειες το περιεχόμενο της ΕΚΕ, όπως οι κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ, οι 10 αρχές του παγκόσμιου συμφώνου του ΟΗΕ και η σχετική ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ευρωκοινοβούλιο με ημερομηνία 25 Οκτωβρίου 2011. Από κοινού αποτυπώνουν ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό πλαίσιο λειτουργίας, που υπόσχεται να βελτιώσει όχι μόνο την δράση των επιχειρήσεων προς τα έξω, αλλά και προς τα μέσα, δηλαδή τους όρους εργασίας για τους εργαζόμενούς τους.

Στο πλαίσιο αυτών των αρχών επισημαίνω έναν τομέα δράσης που πρέπει να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον της ΕΚΕ στην Ελλάδα και περιλαμβάνεται στον τομέα των εργασιακών δικαιωμάτων. Ο συγκεκριμένος τομέας, βάσει του Οικουμενικού Συμφώνου του ΟΗΕ, που εγκρίθηκε όσο ήταν γενικός γραμματέας ο κ. Κόφι Ανάν (παράλληλα με τους τομείς ανθρώπινα δικαιώματα, περιβάλλον και διαφθορά)  συγκεντρώνει τέσσερις αρχές. Μεταξύ αυτών (εξάλειψη παιδικής εργασίας και κάθε μορφής αναγκαστικής εργασίας και διακρίσεων στην εργασία) είναι η υποστήριξη του συνεταιρίζεσθαι και των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Στην Ελλάδα ξέρουμε πολύ καλά ότι από το 2012, δηλαδή πάνω από δέκα χρόνια πλέον, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις δεν περιλαμβάνουν το ύψος του κατώτατου μισθού και το ποσοστό της αύξησής του. Αυτό το έργο έχει ανατεθεί στην εκάστοτε κυβέρνηση, που αφού πρώτα ζητήσει τη γνώμη των κοινωνικών εταίρων, στο τέλος ανακοινώνει τον νέο κατώτατο μισθό, συναρτήσει του πληθωρισμού, των ρυθμών μεγέθυνσης της οικονομίας κι άλλων παραγόντων.

Η ΓΣΕΒΕΕ εξ αρχής χαρακτήρισε τουλάχιστον άστοχη αυτή την επιλογή, μιας και αφαιρούσε από τον κοινωνικό διάλογο έναν ακρογωνιαίο λίθο κάθε διαπραγμάτευσης και συναίνεσης, που για εμάς δεν αποτελεί αόριστη ευχή ή ευσεβή πόθο, αλλά διαρκές ζητούμενο, το οποίο επιτυγχάνεται κατόπιν ειλικρινούς διαλόγου και αμοιβαίων υποχωρήσεων. Η πρόσφατη, δε, εμπειρία αποκλείει την επανάληψη λαθών του παρελθόντος κι έχει δείξει πόση σημασία έχει να καθορίζουμε οι κοινωνικοί εταίροι τα του οίκου μας.

Μιλώντας επομένως με πραγματικούς όρους κι επί της ουσίας, κι αποφεύγοντας κενολογίες και μεγαλοστομίες, αν θέλει η Πολιτεία να πάει ένα βήμα μπροστά την ΕΚΕ στην Ελλάδα, ας επαναφέρει το ύψος του κατώτατου μισθού στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Το ίδιο πρέπει να υποστηρίξουν κι όλοι οι άλλοι εργοδοτικοί φορείς που συμμετέχουν στον κοινωνικό διάλογο και θέλουν ανοιχτούς τους διαύλους της συνεννόησης και του διαλόγου με τους εργαζόμενους.

Τέλος, οφείλω να επισημάνω -κι ας θεωρείται αυτονόητο- ότι η ΕΚΕ δεν έρχεται να υποκαταστήσει τις ευθύνες της Πολιτείας, αλλά να τις συμπληρώσει. Δρα ενισχυτικά, με άλλα λόγια, στην κοινωνική πολιτική και την περιβαλλοντική προστασία. Μόνο έτσι μπορεί να έχει νόημα και να συμβάλει στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της προστασίας του περιβάλλοντος. Αλλιώς, αν οι επιχειρήσεις καλούνται να καλύψουν τα κενά της κρατικής πολιτικής, τότε η ΕΚΕ δεν ενισχύει τη θωράκιση της κοινωνίας, αλλά τη διαφήμιση και προβολή της εταιρίας…

* Πρόεδρος Γενικής Συνομοσπονδίας
Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ)