Οι προτεραιότητες του φορολογικού ελέγχου

Γράφει ο Γιώργος Κορομηλάς*

Με απόφαση που υπέγραψε ο Διοικητής της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων το Δεκέμβριο του 2020, καθορίστηκε ο αριθμός των φορολογικών ελέγχων που θα διενεργηθούν το 2021.

Ειδικότερα, το έτος 2021 θα 23.000 πλήρεις και μερικοί φορολογικοί έλεγχοι από τις ελεγκτικές Υπηρεσίες της Γενικής Διεύθυνσης Φορολογικής Διοίκησης και από το σύνολο των υποθέσεων που θα ελεγχθούν, τουλάχιστον το 70% θα αφορά φορολογικά έτη, χρήσεις, υποθέσεις, περιόδους ή υποχρεώσεις της τελευταίας πενταετίας ενώ ποσοστό τουλάχιστον 75% αυτών των ελέγχων (52,5% του συνόλου) θα αφορούν καταρχήν σε ελέγχους της τελευταίας τριετίας για τις οποίες έχει λήξει η προθεσμία υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος. Εκτός όμως από αυτούς θα διενεργηθούν ακόμα 2.500 έλεγχοι για τη διαπίστωση της ορθής εκπλήρωσης των μη ετήσιων υποχρεώσεων των φορολογιών κεφαλαίου.

Η επιλογή υποθέσεων προς έλεγχο δεν είναι τυχαία διαδικασία, γιατί όπως προβλέπεται στον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας οι υποθέσεις που ελέγχονται κατά προτεραιότητα, επιλέγονται με απόφαση του Διοικητή της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων με βάση κριτήρια ανάλυσης κινδύνου, στοιχεία από εσωτερικές και εξωτερικές πηγές πληροφόρησης ή, εξαιρετικά, με βάση άλλα κριτήρια, λαμβανομένου υπόψη του αριθμού των ελεγκτών κατά τον χρόνο έκδοσης της απόφασης και του αριθμού των διενεργηθέντων ελέγχων κατά τους προηγούμενους δώδεκα μήνες από τον μήνα έκδοσης της απόφασης.

Ειδικότερα, οι υποθέσεις που ελέγχονται κατά προτεραιότητα επιλέγονται βάσει κριτηρίων ανάλυσης κινδύνων και κατατάσσονται ανά ελεγκτική υπηρεσία, σε φθίνουσα σειρά ταξινόμησης με βάση την τελική μοριοδότησή τους, βάσει αυτοματοποιημένου μοντέλου αντικειμενικής αξιολόγησης υποθέσεων, κατόπιν εφαρμογής κριτηρίων ανάλυσης κινδύνων και από το σύνολο των εκκρεμών υποθέσεων εκάστης ελεγκτικής υπηρεσίας ελέγχονται κατά προτεραιότητα, οι υποθέσεις που συγκεντρώνουν την υψηλότερη μοριοδότησή ακολουθώντας φθίνουσα σειρά ταξινόμησης μέχρι την επίτευξη της συνολικής ετήσιας στοχοθεσίας βάσει του σχετικού επιχειρησιακού σχεδίου.

Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι απαιτείται να υπάρχουν ουσιαστικά και αδιαμφισβήτητα κριτήρια επιλογής υποθέσεων προς φορολογικό έλεγχο λόγω της σπουδαιότητάς του. Ο φορολογικός έλεγχος είναι πολύ σημαντικός τόσο σε μικροοικονομικό όσο και σε μακροοικονομικό επίπεδο διότι μόνο μέσω του φοροελεγκτικού μηχανισμού η πολιτεία είναι σε θέση και να ανακαλύψει και να τιμωρήσει παραδειγματικά τους παραβάτες της φορολογικής νομοθεσίας εξασφαλίζοντας παράλληλα τα φορολογικά έσοδα με αποτέλεσμα την αποκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης και τη βελτίωση των δημοσιονομικών μεγεθών.

Ανέκαθεν ο φοροελεγκτικός μηχανισμός λειτουργούσε ως εργαλείο είσπραξης των εσόδων για την κάλυψη των βραχυπρόθεσμων κρατικών ταμειακών αναγκών. Παρ όλες τις προσπάθειες για να αλλάξει η στόχευση το πρόβλημα αυτό παρέμενε ακόμα ιδιαίτερα έντονο καθώς τις περισσότερες φορές ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των φορολογικών ελέγχων δεν αναφέρετο στην επίτευξη του βασικού στόχου που είναι η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής αλλά είχε στηριχθεί κατά κύριο λόγο στην θέσπιση «στόχων απόδοσης» στηριζόμενων στις ανάγκες βραχυπρόθεσμης τόνωσης των κρατικών ταμείων.

Η πολιτική που ασκήθηκε στο παρελθόν στο φορολογικό έλεγχο είχε οδηγήσει σε πλήθος περιπτώσεων αδικαιολόγητα υπέρογκης επιβάρυνσης επιτηδευματιών και επιχειρήσεων με αποτέλεσμα πολλοί εξ’ αυτών να οδηγηθούν στο «λουκέτο» εξαιτίας της αδυναμίας τους να ανταπεξέλθουν στις αδικαιολόγητες απαιτήσεις της φορολογικής αρχής, ειδικά στις περιπτώσεις εκείνες που το φορολογικό σύστημα της χώρας προέβλεπε τον εξωλογιστικό προσδιορισμό του εισοδήματος κατ’ έλεγχο και η «ανεπάρκεια» και η «ανακρίβεια» είχαν την τιμητική τους.

Για την ορθή και αποτελεσματική, συνεπώς αποδοτική, λειτουργία του φοροελεγκτικού μηχανισμού δεν αρκεί μόνο να υπάρχουν κριτήρια επιλογής και μοριοδότησης υποθέσεων. Είναι απαραίτητα αλλά από μόνα τους δεν επαρκούν αν δεν ενισχυθεί ποσοτικά και ποιοτικά ο φοροελεγκτικός μηχανισμός, αν δεν αξιοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες και αν δεν προχωρήσει μια ριζοσπαστική αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος της χώρας έτσι ώστε να μην υπάρχουν γκρίζες ζώνες οι οποίες ευνοούν ή/και δίνουν άλλοθιστους παραβάτες.

Επίσης ένα πολύ σημαντικό σημείο είναι η αλλαγή της νοοτροπίας η οποία δυστυχώς ακόμα κυριαρχεί δηλαδή ότι «κάθε φορολογούμενος είναι φοροφυγάς μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου» ενώ το ορθό είναι ότι κάθε φορολογούμενος είναι ειλικρινής μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου.

Ο φορολογικός έλεγχος αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό τμήμα του φορολογικού συστήματος της χώρας μας. Για να αποδώσει όμως τα αναμενόμενα απαιτούνται κάθετες τομές οι οποίες όσο πιο γρήγορα γίνουν τόσο πιο σύντομα θα αποφέρουν αποτελέσματα.

* Φοροτεχνικός, Διευθυντής Φορολογικού Τμήματος Tax Advisors I.K.E., Πρόεδρος Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών