Για κρίση δημόσιας υγείας στην Ουκρανία ανησυχούν ειδικοί καθώς οι μεταδοτικές ασθένειες θα μπορούσαν να προστεθούν στα δεινά της εμπόλεμης χώρας: πέρα από την Covid-19 θα μπορούσαν να φουντώσουν τα κρούσματα φυματίωσης, HIV, ιλαράς και πολιομυελίτιδας, ασθενειών που απειλούσαν τον πληθυσμό ακόμα και πριν από την εισβολή της Ρωσίας.

«Είμαι πολύ ανήσυχη για την Ουκρανία» λέει στο Nature η Λουτσίτσα Ντίτιου, ρουμάνα γιατρός και εκτελεστική διευθύντρια της «Συνεργασίας Σταματήστε τη Φυματίωση» στη Γενεύη. «Πρώτα από όλα, η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε μακρόχρονη σύγκρουση που θα καταστρέψει ολοσχερώς το σύστημα υγείας».

Κάτι που έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει, μετά τους βομβαρδισμούς νοσοκομείων και τις δραματικές ελλείψεις σε δεκάδες άλλα νοσηλευτικά ιδρύματα.

Κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια πως εξελίσσεται η επιδημία Covid-19, τα ημερήσια κρούσματα όμως πρέπει να έχουν αυξηθεί σημαντικά, δεδομένου ότι η Ουκρανία μόλις είχε αρχίσει να συνέρχεται από το κύμα Όμικρον όταν η Ρωσία εισέβαλε στις 24 Φεβρουαρίου.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η εμβολιαστική κάλυψη στη χώρα έναντι του κοροναϊού είναι μικρή, περίπου 65% αλλά μόνο 20% σε κάποιες επαρχίες.

Η καχυποψία του πληθυσμού απέναντι στα εμβόλια έχει κρατήσει χαμηλά την εμβολιαστική κάλυψη και για άλλες επικίνδυνες ασθένειες όπως η ιλαρά, η οποία προκάλεσε επιδημία με 115 κρούσματα το διάστημα 2017-2020.

Κίνδυνος για επιδημία ιλαράς

Λόγω της άκρως υψηλής μεταδοτικότητας, «η ιλαρά είναι μια από τις πρώτες ανησυχίες σε κάθε ανθρωπιστική καταστροφή» δήλωσε ο Τζέιμς Γκούντσον, ειδικός των αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC).

Το 2020, η εμβολιαστική κάλυψη έναντι της ιλαράς περιοριζόταν στο 80%, κάτω από το όριο του 95% που απαιτείται σύμφωνα με τον ΠΟΥ για επαρκή συλλογική ανοσία. Το ποσοστό πέφτει στο 80% για περιοχές όπως το Χάρκοβο, το οποίο εγκαταλείπουν μαζικά οι κάτοικοι.

Καθώς οι πρόσφυγες καταφθάνουν, οι γειτονικές χώρες πρέπει να εντείνουν την επιδημιολογική επιτήρηση για την Covid-18, την ιλαρά και την πολιομυελίτιδα, δήλωσε στις 2 Μαρτίου η Χέδερ Πάποβιτς, υπεύθυνη του ΠΟΥ για τη διαχείριση της κρίσης στην Ουκρανία. «Η παροχή εμβολίων για την ιλαρά, την πολιομυελίτιδα και την Covid-19 είναι ύψιστης σημασίας» τόνισε.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα ότι θα προμηθευτεί εμβόλια και για τις τρεις αυτές ασθένειες για τις ανάγκες των προσφύγων.

Πολυανθεκτική φυματίωση

Ακόμα και πριν από τον πόλεμο η Ουκρανία ήταν μια από τις χώρες με το μεγαλύτερο φορτίο πολυανθεκτικής φυματίωσης (MDR TB). Περίπου 32.000 Ουκρανοί διαγιγνώσκονται με φυματίωση κάθε χρόνο και το ένα τρίτο των νέων περιστατικών αφορούν την πολυανθεκτική μορφή της βακτηριακής ασθένειας. Το 22% των ασθενών είναι μολυσμένοι και με τον ιό HIV, ο οποίος αποτελεί πρώτη αιτία θανάτου για τη συγκεκριμένη ομάδα.

Πολυανθεκτικά στελέχη φυματίωσης εμφανίζονται σε ασθενείς που δεν τηρούν αυστηρά το πρόγραμμα της θεραπείας και δίνουν στο βακτήριο το περιθώριο να αναπτύσσει ανθεκτικότητα στα φάρμακα.

«Κανείς δεν έχει τον χρόνο να πάρει τα πράγματά του και να τρέξει, μόλις που προλαβαίνουν να αρπάξουν τα παιδιά τους και να φύγουν» λέει η Πάποβιτς.

Η διάγνωση και η θεραπεία της φυματίωσης είχε ήδη μειωθεί κατά 30% λόγω της πανδημίας το 2021-21, εξέλιξη που οδήγησε σε αύξηση της μετάδοσης.

Διακοπή εμβολιασμών για πολιομυελίτιδα

Ακόμα, η εμπόλεμη σύγρουση οδήγησε στη διακοπή καμπάνας για τον εμβολιασμό 140.000 παιδιών κατά τις πολιομυελίτιδας, ιογενούς ασθένειας που έχει εξαλειφθεί στις Δυτικές χώρες. Τον Δεκέμβριο είχαν καταγραφεί δύο κρούσματα και 19 φορείς του ιού, και η Πρωτοβουλία για την Παγκόσμια Εξάλειψη της Πολιομυελίτιδας, με έδρα τη Γενεύημ, προειδοποιεί ότι ο ιός που μπορεί να προκαλέσει παράλυση ίσως μεταδίδεται σιωπηλά.

Αδυναμία πρόσβασης σε φάρμακα

Ο πόλεμος εμποδίζει τώρα και την πρόσβαση σε θεραπείες για τον HIV –στην Ουκρανία καταγράφεται το δεύτερο μεγαλύτερο φορτίο στην Ανατολική Ευρώπη. Ο ιός έχει μολύνει το 1% του πληθυσμού, ποσοστό που αυξάνεται στο 7,5% μεταξύ των ανδρών που κάνουν σεξ με άνδρες και στο 21% για τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών.

Και από τους 260.000 ασθενείς με HIV που εκτιμάται ότι ζούσαν στην Ουκρανία στα τέλη του 2020, μόνο το 69% γνώριζε ότι είχε προσβληθεί.

«Κανείς δεν πρέπει να διακόπτει τη θεραπεία. Λόγω της φύσης του HIV, που προκαλεί AIDS και θάνατο, τα φάρμακα είναι σωτήρια» δήλωσε ο Ράμαν Χάιλεβιτς, διευθυντής του UNAIDS στην Ουκρανία.

Για πολλούς ασθενείς όμως η πρόσβαση στα σωτήρια φάρμακα μπορεί να είναι αδύνατη.

Το πρόβλημα επιδεινώνεται από το γεγονός ότι η Ουκρανία δεν παρέλαβε μια μεγάλη παρτίδα αντιρετροϊκών φαρμάκων που περίμενε από την Ινδία στις αρχές Μαρτίου.

Για την αντιμετώπιση της έλλειψης οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να προσφέρουν φάρμακα για το AIDS, τα οποία θα αποσταλούν αρχικά στην Πολωνία και από εκεί θα διανεμηθούν με φορτηγά