Ποιοι θέλουν να «πνίξουν» την Αναπτυξιακή Τράπεζα

Ένα οικοδόμημα που ουδείς γνωρίζει ποιο σχήμα θα πάρει τελικά και με ποια υλικά θα δομηθεί, είναι προς το παρόν η Εθνική Αναπτυξιακή Τράπεζα, παρότι το τελευταίο Eurogroup αποφάσισε να υποστηρίξει τη δημιουργία της.

Η κυβέρνηση, ύστερα από ορισμένες αμφιταλαντεύσεις του αρμόδιου υπουργού Οικονομίας και Ανάπτυξης, Δημήτρη Παπαδημητρίου, φαίνεται να καταλήγει στη λογική λύση για τη δημιουργία της Αναπτυξιακής Τράπεζας: να χρησιμοποιήσει ως βάση για το νέο φορέα το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, που άλλωστε είχε από το παρελθόν παρεμφερή αποστολή και θεσμικά χαρακτηριστικά.

Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομίας, που θα υποβάλει την εισήγηση στο Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΙΠ) για την Αναπτυξιακή Τράπεζα, αρχικά έδωσε την εντύπωση ότι προκρίνει τη λύση της μετεξέλιξης του Ταμείου Επιχειρηματικότητας (ΕΤΕΑΝ), μια λύση… light, που είχε συζητηθεί με τους δανειστές, σε μια προσπάθεια να ξεπερασθούν οι αντιρρήσεις τους.

Από την Ουάσιγκτον, όμως, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου διευκρίνισε, την Τετάρτη, ότι η Εθνική Αναπτυξιακή Τράπεζα σχεδιάζεται ως ένας φορέας που θα ενώσει το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και άλλους αντίστοιχους φορείς, με διαθέσιμα κεφάλαια, για να επιτύχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Όμως, υπάρχουν πολλές και κρίσιμες «λεπτομέρειες», από τις οποίες θα κριθεί ποια μορφή θα πάρει τελικά η Αναπτυξιακή Τράπεζα και, ειδικότερα, αν θα είναι ένας γνήσιος αναπτυξιακός χρηματοπιστωτικός μηχανισμός («promotional bank», κατά τη διεθνή ορολογία, όπως η γερμανική KfW και άλλες αντίστοιχες), ή αν θα είναι ένας φορέας με περιορισμένες λειτουργίες και χρηματοδοτικές δυνατότητες.

Γι’ αυτό, άλλωστε… ξεθάβονται ήδη τα τσεκούρια ενός παλαιού πολέμου της μνημονιακής εποχής: οι εμπορικές τράπεζες επιδίωξαν και πέτυχαν, με παρασκηνιακό lobbying στους Θεσμούς, να «απονευρωθεί» η προϋπάρχουσα Αναπτυξιακή Τράπεζα της χώρας, το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, με το επιχείρημα ότι ασκούσε αθέμιτο ανταγωνισμό στις υπόλοιπες, συλλέγοντας καταθέσεις, με υψηλά επιτόκια. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι οι τράπεζες δεν έβλεπαν με καλό μάτι και τα δάνεια που χορηγούσε το ΤΠΔ σε δημοσίους υπαλλήλους (κυρίως στεγαστικά) και θα προτιμούσαν να χάσει αυτή τη λειτουργία, για να την αναλάβουν οι ίδιες.

Με τις επιδιώξεις των τραπεζιτών ευθυγραμμίστηκε η τρόικα και υποχρέωσε την ελληνική κυβέρνηση, από το 2011, να νομοθετήσει τον «ακρωτηριασμό» του ΤΠΔ. Οι εμπορικές λειτουργίες (καταθέσεις και δάνεια) διαχωρίστηκαν από το βασικό αντικείμενο του ΤΠΔ (δάνεια αυτοδιοίκησης και παρακαταθήκες) και μπήκαν σε μια διαδικασία σταδιακής κατάργησης. Απαγορεύτηκε να δέχεται νέες καταθέσεις το ΤΠΔ και επιτρέπεται μόνο να ανανεώνει παλαιές.

Ακόμη και σε αυτή την τροχιά συρρίκνωσης, που εξυπηρετούσε τις επιδιώξεις των εμπορικών τραπεζών, το ΤΠΔ είχε (σύμφωνα με τα τελευταία γνωστά στοιχεία, για τη χρήση 2015) έναν αρκετά σημαντικό «κουμπαρά»: Παρακαταθήκες της τάξεως των 2 δισ. ευρώ, καταθέσεις σχεδόν 5 δισ. ευρώ (εκτιμάται ότι έχουν μειωθεί σε 4,2 δισ. ευρώ) και ίδια κεφάλαια σχεδόν 500 εκατ. ευρώ.

Θεσμικά, σημαντικό στοιχείο είναι ότι το ΤΠΔ έχει εξαιρεθεί με διεθνή συμφωνία από την εφαρμογή των κανόνων τραπεζικής εποπτείας, άρα βρίσκεται εκτός «επιτήρησης» από την ΕΚΤ και την Τράπεζα της Ελλάδος. Έτσι, αν η νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα διατηρήσει τα προνόμια του ΤΠΔ, η κυβέρνηση θα έχει αρκετά μεγάλο βαθμό ευελιξίας στη χάραξη πολιτικής, μέσα από ένα θεσμό του «παράλληλου» τραπεζικού συστήματος.

Αναπόφευκτη η σύγκρουση
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Θεσμοί θα θέσουν στις συζητήσεις που θα ακολουθήσουν με την κυβέρνηση, όπως προβλέπει και η απόφαση του Eurogroup, θέμα διακυβέρνησης της Αναπτυξιακής Τράπεζας, επιδιώκοντας να τοποθετήσει, όπως έχει γίνει ήδη σε άλλους φορείς (Υπερταμείο, ΤΧΣ) ξένους «τοποτηρητές» στη διοίκηση.

Οι δε τραπεζίτες θα επιδιώξουν να «βγει από το κάδρο» το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και να μετεξελιχθεί το ΕΤΕΑΝ σε Αναπτυξιακή Τράπεζα, ώστε να «τρέχει» χρηματοδοτικά προγράμματα, τα οποία θα υλοποιούνται από τις εμπορικές τράπεζες. Αν δεν μπορέσουν να αποτρέψουν τη μετεξέλιξη του ΤΠΔ, θα επιδιώξουν να εξαιρεθεί το εμπορικό κομμάτι του από το νέο φορέα, ώστε να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο ανταγωνιστικής λειτουργίας έναντι των εμπορικών τραπεζών.

Η κυβέρνηση, γνωρίζοντας καλά ότι έχει μπροστά της μια πολύ δύσκολη διαπραγμάτευση, όπου Θεσμοί και τραπεζίτες κινούνται σε μεγάλο βαθμό συντονισμένα, έστειλε μέσω της αντιπροεδρίας «ειρηνευτικό» μήνυμα, υπογραμμίζοντας ότι «η Εθνική Αναπτυξιακή Τράπεζα δεν θα είναι ανταγωνιστική προς το υφιστάμενο τραπεζικό σύστημα. Αντίθετα θα διαμορφώνονται πεδία συνεργασίας».

Έστω κι έτσι, πάντως, η σύγκρουση φαίνεται αναπόφευκτη.