Πως οι «Άντρες με τα Κόκκινα» μας… οδήγησαν στο Ταμείο των 750 δισ. ευρώ

Ο δρόμος για την επικύρωση του νέου Ταμείου Ανάκαμψης δεν θα είναι σύντομος ή εύκολος με τις αντιμαχόμενες πλευρές να έχουν ήδη πάρει θέση μάχης. Όμως, σε αντίθεση με τις προηγούμενες κόντρες βορρά και νότου, αυτή τη φορά οι ισορροπίες είναι αρκετά διαφορετικές χάρη στην, έως και ιστορική, μεταστροφή της Γερμανίας.

Κοινώς οι σκληροί του βορρά, η Ολλανδία, η Αυστρία, η Σουηδία και η Δανία έχουν μείνει… ακέφαλοι να δώσουν μια μάχη που μάλλον θα είναι δύσκολο να την κερδίσουν.

Η 180 μοιρών στροφή της Άνγκελα Μέρκελ, όπως εκδηλώθηκε αρχικά με την τολμηρή γαλλογερμανική συμφωνία την περασμένη εβδομάδα αιφνιδίασε τους πάντες, εντός και εκτός της Γερμανίας. Μάλιστα δεν ήταν λίγοι όσοι φοβήθηκαν ότι μπορεί να είναι ακόμη και προσχηματική.

Λίγες ημέρες μετά η παρέμβαση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος βγήκε αναφανδόν να υπερασπιστεί τη συμφωνία και το Ταμείο Ανάκαμψης, αν μη τι άλλο ξεκαθάρισε το τοπίο. Το Βερολίνο είχε όντως αλλάξει γνώμη, με τη μεταστροφή του να έχει αιφνιδιάσει τους πάντες!

Το ερώτημα του… ενός εκατομμυρίου είναι βέβαια τι άλλαξε μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα, ώστε το άκαμπτο Βερολίνο να φτάσει στο σημείο να αγκαλιάσει μια λύση που άρει το… άβατο της αμοιβαιοποίησης του χρέους σηματοδοτώντας μια ιστορική στιγμή για την Ένωση.

Η φαινομενική εξήγηση είναι εύλογη: η ροή των οικονομικών στοιχείων και των κρυφών αναλύσεων από την ίδια τη Γερμανία και όχι μόνο, επιβεβαίωσαν το μέγεθος του πλήγματος που έχει προκαλέσει η πανδημία. Και μάλιστα μια πανδημία που δεν έχει ξεπεραστεί δεδομένου ότι είναι πιθανόν να έχουμε και δεύτερο κύμα από το φθινόπωρο.

Όσο ισχυρή κι αν είναι οικονομικά η Γερμανία δεν μπορεί να βασιλέψει σε μια Ευρώπη τσακισμένη οικονομικά και με το σύνολο του νότου αποδυναμωμένο και εξαγριωμένο. Και βέβαια ούτε το διεθνές περιβάλλον βοηθάει, καθώς η αναζωπύρωση της σινοαμερικανικής διαμάχης που ήδη κόστισε πολύ ακριβά στη γερμανική οικονομία περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση.

Όμως, υπάρχει και μια ακόμη εξήγηση. Ένα γεγονός που έλαβε χώρα στις αρχές Μάϊου και τάραξε τα λιμνάζοντα νερά των ευρωπαϊκών θεσμών, με τρόπο που δεν έχει γίνει ακόμη ορατό, αλλά που οι καλά γνωρίζοντες αντιλήφθηκαν τις πιθανές συνέπειες του. Μιλάμε για την απόφαση του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας, η οποία αμφισβήτησε ευθέως τη νομιμότητα του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Σύμφωνα με Γερμανούς πολιτικούς αναλυτές, η εξέλιξη αυτή θορύβησε έντονα την Καγκελαρία και ευρύτερα το πολιτικό κατεστημένο της χώρας που είχε καθησυχαστεί από το γεγονός πως η ΕΚΤ θα συνέχιζε να σηκώνει μεγάλο βάρος της προσπάθειας για τη στήριξη των οικονομιών.

Η ΕΚΤ ήταν ο πυροσβέστης που έσωσε την Ευρωζώνη κατά την προηγούμενη οικονομική κρίση. Αναλόγως τώρα, τα μέτρα που είχε δρομολογήσει για την στήριξη των οικονομιών από τις συνέπειες της πανδημίας ήταν σημαντικό τμήμα της αμυντικής ασπίδας για την προστασία της ευρωοικονομίας. Τι θα γινόταν, λοιπόν, αν η ΕΚΤ υποχρεωνόταν να… σηκώσει χειρόφρενο;

Οι ντυμένοι σε κόκκινους μανδύες ανώτατοι δικαστές της Καρλσρούης έδωσαν περιθώριο τρεις μήνες -διάστημα που ήδη μετρά αντίστροφα- στη γερμανική κυβέρνηση και τη βουλή να περάσει από έλεγχο την στρατηγική της ΕΚΤ και έδωσαν εντολή στην Bundesbank να σταματήσει να αγοράζει ομόλογα, αν στο τέλος του τριμήνου αυτού, η ΕΚΤ δεν συμμορφωθεί.

Για την ώρα το συμβούλιο της ΕΚΤ έχει αποφασίσει να αγνοήσει την απόφαση της Καρλσρούης βάζοντας μπροστά την κάλυψη του από προηγούμενη σχετική απόφαση του Ανωτάτου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που θεσμικά υπερισχύει. Όμως, το ζήτημα δεν είναι απλό. Η πιθανότητα να πρέπει να στραφεί και πάλι νομικά στο Ανώτατο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει πέσει στο τραπέζι, όμως η παράταση της αβεβαιότητας φέρνει σε δύσκολη θέση την Φρανκφούρτη, αλλά και το Βερολίνο που βρίσκεται στη μέση.

Άλλωστε, το πρόβλημα δεν είναι μόνο πως απειλείται το QE, σε ένα κρίσιμο διάστημα για τις αγορές και την ευρωοικονομία, αλλά συνολικά ο ρόλος της ΕΚΤ, επομένως ο ευρύτερος ρόλος των θεσμών και το μέλλον της Ευρωζώνης.

Για να υποστηριχθούν λοιπόν χρειάζεται μια ισχυρότερη Ευρώπη. Χρειάζεται… περισσότερη Ευρώπη και τολμηρότερα βήματα προς την ενοποίηση, όπως ξεκαθάρισε η ίδια η κυρία Μέρκελ, στα μέσα Μάϊου, μιλώντας σε βουλευτές της, όταν κλήθηκε ακριβώς να σχολιάσει το ποια θα πρέπει να είναι η αντίδραση της Γερμανίας στην απόφαση της Καρλσρούης. Και έπρεπε να γίνει άμεσα, πριν παρέλθει το κρίσιμο τρίμηνο.

Λίγες ημέρες μετά, στο κρίσιμο τηλε-ραντεβού της με τον Εμμανουέλ Μακρόν, η Άνγκελα Μέρκελ ήταν μια… νέα Μέρκελ. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν στο νέο Ταμείο Ανάκαμψης με κονδύλια που η Κομισιόν θα αντλήσει από τις αγορές με έμμεση αμοιβαιοποίηση του χρέους που συνιστά άλμα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Και δίχως τη συμφωνία αυτή, η Κομισιόν δεν θα είχε τολμήσει ποτέ να καταθέσει ένα τόσο φιλόδοξο σχέδιο.