Προβληματική η εφαρμογή του προγράμματος σχολικών γευμάτων

Της Σοφίας Ασημακοπούλου*
Στις 20 Μαΐου η Ένωση Γονέων Νίκαιας – Αγ. Ι. Ρέντη και οι Συλλόγων Γονέων των 13ου , 19ου και 26ου Δημοτικού σχολείου Νίκαιας, με δελτίο τύπου κάλεσαν τόσο τους γονείς όσο και την εκπαιδευτική κοινότητα σε κινητοποιήσεις προκειμένου να διεκδικήσουν μαζί το αναφαίρετο δίκαιο αίτημα τους για την ένταξη των σχολικών μονάδων στο πρόγραμμα σχολικών γευμάτων.

Σχετικά με την παροχή σχολικών γευμάτων, από το 2019 έχουν γίνει δεκάδες ερωτήσεις και αναφορές, στα πλαίσια κοινοβουλευτικού ελέγχου (στο υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων περίοδος 2019-2023 –και στο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού την τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο– χωρίς να υπολογίζουμε αυτές που απευθύνονταν μόνο στα άλλα συναρμόδια υπουργεία Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας). Ειδικότερα για τα δημοτικά σχολεία της Νίκαιας, μόνο εμείς τους έχουμε κάνει 5 ερωτήσεις, με βασικό ερώτημα τον αμφιλεγόμενο τρόπο επιλογής των σχολείων που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα αλλά και τον τρόπο εφαρμογής του προγράμματος.

Από τις απαντήσεις των υπευθύνων τεκμηριώνεται ότι ο μηχανισμός ένταξης νέων σχολικών μονάδων στο πρόγραμμα αν μη τι άλλο, είναι προβληματικός. Με ποια λογική στην ίδια γειτονιά να υπάρχουν σχολεία στο πρόγραμμα ενώ κάποια άλλα όχι; Π.χ. το 13ο Δημοτικό σχολείο της Νίκαιας δεν είναι στο πρόγραμμα ενώ το 18ο είναι. Να σημειωθεί ότι η μεταξύ τους απόσταση είναι μικρότερη από 100 μέτρα. Και προφανώς δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα. Αυτό σημαίνει ότι τα κριτήρια επιλογής των σχολικών μονάδων όπως αυτά ορίζονται στην Φ.14/ΜΚ/112291/113469/Δ1/5-7-17 Εγκύκλιο του Υ.ΠΑΙ.Θ., την οποία επικαλούνται οι εκάστοτε υπουργοί και υφυπουργοί του ΥΠΑΙΘ/ ΥΠΑΙΘΑ στις απαντήσεις τους, είτε δεν είναι έγκυρα, είτε είναι ασαφή, είτε εφαρμόζονται κατά το δοκούν.

Επίσης σε κάποιες από τις απαντήσεις που λάβαμε από τα αρμόδια υπουργεία διαβάσαμε ότι «…οι Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης καθορίζουν από τους επιλεγμένους Δήμους περιοχής ευθύνης τους τις σχολικές μονάδες που θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα» ή/και «…Μετά από γνώμη της Διεύθυνσης Σπουδών, Προγραμμάτων και Οργάνωσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, ορίζονται καθ’ έκαστο σχολικό έτος οι σχολικές μονάδες των Δήμων που θα εφαρμοστεί το σχετικό πρόγραμμα». Παρατηρήσαμε όμως ότι, ενώ η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Πειραιά με το Αρ.Πρωτ 23603 – 2/11/2022 έγγραφο προς τον ΟΠΕΚΑ, είχε προτείνει την ένταξη των 19ο και 26ο Δημοτικών σχολείων Δήμου Νίκαιας – Αγ. Ι. Ρέντη στο πρόγραμμα, όμως αυτά δεν συμπεριλήφθηκαν.

Το παράδειγμα από τα σχολεία της Νίκαιας, δυστυχώς δεν είναι μοναδικό. Από τις απαντήσεις δίνονται σε παρόμοιες ερωτήσεις γίνεται αντιληπτό ότι οι προτάσεις των κατά τόπους Διευθύνσεων γίνονται «επιλεκτικά δεκτές» χωρίς εξηγήσεις που σημαίνει ότι δεν υπάρχει κάποιο διακριτό κριτήριο επιλογής. Το μόνο κριτήριο που διαπιστώσαμε είναι ο συγκεκριμένος αριθμός γευμάτων με βάση τα διαθέσιμα κονδύλια. Να σημειωθεί ότι στις Η.Π.Α. το πρόγραμμα σίτισης για όλους ανεξαιρέτως τους μαθητές ξεκίνησε πιλοτικά κατά τη διάρκεια της πρόσφατης πανδημίας COVID-19 και μια σειρά ερευνών έδειξαν τα πολύ ευεργετικά οφέλη για όλους τους μαθητές και τις οικογένειές τους, που οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι το πρόγραμμα (universal free school lunch program) θα πρέπει να γίνει μόνιμο για όλα τα σχολεία και για όλους τους μαθητές των δημόσιων σχολείων ανεξάρτητα από τα εισοδηματικά κριτήρια των οικογενειών των μαθητών.

Σύμφωνα με τις έρευνες, όταν τα σχολικά γεύματα παρέχονται συστηματικά και μεθοδευμένα με τον ίδιο τρόπο και χωρίς διαχωρισμούς αμβλύνονται οι διακρίσεις σε φτωχούς και πλούσιους μαθητές. Μειώνονται οι ρατσιστικές διαφορές και ευνοείται η ισότητα. Μειώνει τη γραφειοκρατία για τα σχολεία και τις οικογένειες. Ανακουφίζουν αισθητά τις οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα. Μια μεταγενέστερη μελέτη του προγράμματος της Νέας Υόρκης συνέδεσε τα δωρεάν γεύματα με βελτιωμένα ακαδημαϊκά αποτελέσματα. Σύμφωνα με μελέτες το καθολικό πρόγραμμα σίτισης ως απαραίτητο εργαλείο για την υγεία των παιδιών. Σε σχετική μελέτη στις ΗΠΑ βρέθηκε ότι μεταξύ των παιδιών που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, η συμμετοχή στο Εθνικό Πρόγραμμα για το Γεύμα των Σχολείων έχει αποτρέψει 500.000 περιπτώσεις παχυσαρκίας από το 2012. Τα σχολικά γεύματα είναι τόσο απαραίτητα για την υγεία των παιδιών που οι απόστρατοι στρατηγοί και ναύαρχοι των ΗΠΑ ζητούν ενεργά περισσότερες δημόσιες επενδύσεις στα σχολικά τρόφιμα ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας.

Από τα συμπεράσματα των ερευνών φαίνεται η καθολικότητα να είναι ο καλύτερος τρόπος για να «προστατευτούν» τα δωρεάν γεύματα και οι οικογένειες που βασίζονται σε αυτά. Όσο υπάρχουν τα όρια επιλεξιμότητας, διατρέχουν διαρκή κίνδυνο να καταργηθούν από «φετιχιστές» της λιτότητας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τέτοια καθολικά προγράμματα έχουν ισχυρό και μεθοδικό σύστημα καταγραφής και ελέγχου με στόχο τη βελτίωση της εφαρμογής και των αποτελεσμάτων.

Στην περίπτωση της χώρας μας, όπως έδειξε η πρόσφατη περίπτωση της Λαμίας, μεθοδικό σύστημα καταγραφής και ελέγχου, δεν υπάρχει αν και προβλέπεται (Υπ. Απόφαση Δ14/οικ.21446/488/2018, άρ. 2). Να σημειωθεί ότι πριν από το περιστατικό, ο ΟΠΕΚΑ, εντολοδόχος του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας για την υλοποίηση του Προγράμματος, είχε ενημερωθεί από το Σύλλογο Κηδεμόνων του 16ου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Λαμίας, που απέστειλε καταγγελία υγειονομικού χαρακτήρα σε δύο
ηλεκτρονικές διευθύνσεις αλληλογραφίας του τμήματος προμηθειών ΟΠΕΚΑ, για επικίνδυνα και ακατάλληλα τρόφιμα, αλλά δεν έκανε τίποτα για να σταματήσει άμεσα η τροφοδοσία από την καταγγελλόμενη επιχείρηση που συνέχισε να τροφοδοτεί τα σχολεία με συνέπεια την σοβαρή τροφική δηλητηρίαση δεκάδων μαθητών.

* Βουλευτής Β’ Πειραιά, Ελληνική Λύση