Ρήτρα αναπροσαρμογής: Το κόλπο με το οποίο οι εταιρείες κλέβουν τους πελάτες τους
Σαν “καζάνι που βράζει” μοιάζει η σημερινή εικόνα από τους καταναλωτές που έρχονται αντιμέτωποι με λογαριασμούς ρεύματος που προκαλούν καρδιακά. Η κατάσταση παραμένει τραγική εδώ και μήνες, ενώ οι καταγγελίες αυξάνονται κατακόρυφα για τη ρήτρα αναπροσαρμογής και για τις πρακτικές των παρόχων προς τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας. Την ίδια ώρα, ενώσεις καταναλωτών αποφασίζουν να κινηθούν στην κατεύθυνση των συλλογικών αγωγών.
Ήδη η αγορά βλέπει ραγδαία αύξηση των διακανονισμών από καταναλωτές που δεν μπορούν να αποπληρώσουν τους λογαριασμούς τους. Με την τιμή χονδρικής του ρεύματος να παραμένει τον Απρίλιο κοντά στα 250 ευρώ ανά μεγαβατώρα, πηγή μη καθετοποιημένης εταιρείας τονίζει ότι οι διακανονισμοί έχουν ήδη τριπλασιαστεί τους τελευταίους μήνες και, παρότι έως σήμερα εξυπηρετούνται, οι επόμενοι μήνες θα δείξουν αν θα υπάρξει ένα νέο κύμα απλήρωτων λογαριασμών.
Ενδεικτική του αναβρασμού στους καταναλωτές ήταν και η πρόσφατη αναφορά του προέδρου της ΡΑΕ, Αθανάσιου Δαγούμα για αύξηση 277% των παραπόνων καταναλωτών της λιανικής προς την Αρχή μέσα σε δύο μόλις μήνες, με τα περισσότερα να αφορούν στην αύξηση των τιμών και στα συμβόλαια προμήθειας. Ειδικότερα, από 847 παράπονα τον Ιανουάριο, τον Μάρτιο φτάσαμε σε 3194, ενώ παράλληλα υπάρχει αύξηση και σε παράπονα που αφορούν εκτός από τους προμηθευτές και τους διαχειριστές του δικτύου.
«Ο κόσμος είναι ενθουσιασμένος με την πρωτοβουλία, νιώθουν δικαιωμένοι ήδη που υπάρχει μία αντίδραση» σημειώνει o πρόεδρος του Ινστιτούτου Καταναλωτών (ΙΝΚΑ), Γιώργος Λεχουρίτης για το ανοιχτό κάλεσμα προς τους καταναλωτές να λάβουν μέρος σε συλλογική αγωγή προς 20 παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας αναφορικά με ζήτημα της ρήτρας αναπροσαρμογής.
«Είμαστε σίγουροι ότι θα δικαιωθούν οι πολίτες και θα αποτελέσει το πρώτο μήνυμα στην αγορά ότι οι εταιρείες δεν μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν», σημειώνει ο κ. Λεχουρίτης λέγοντας πως ήδη είναι έτοιμοι προς κατάθεση 420 φάκελοι καταναλωτών ενώ το Ινστιτούτο έχει να διαχειριστεί έναν μεγάλο όγκο email που ξεπερνούν τα 2.500 ώστε να διαπιστωθεί πόσοι ακόμα καταναλωτές διαθέτουν τα απαραίτητα αρχεία ώστε να ενταχθούν στην αγωγή που πρόκειται να κατατεθεί έως τα τέλη του επόμενου μήνα.
Τι είναι όμως ουσιαστικά η περιβόητη ρήτρα αναπροσαρμογής;
Από τις 5 Αυγούστου 2021 η ΔΕΗ έχει εισάγει έναν νέο τρόπο τιμολόγησης για το ρεύμα που καταναλώνεται από νοικοκυριά αλλά και επαγγελματίες στη χαμηλή τάση.
Αντικατέστησε τη ρήτρα CO2 που ίσχυε για τα τιμολόγια ρεύματος χαμηλής τάσης με την Ρήτρα Αναπροσαρμογής που βασίζεται στην τιμή που έχει η χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Η Ρήτρα Αναπροσαρμογής λειτουργεί με τους εξής τρόπους:
-Συνδέοντας τα τιμολόγια της ΔΕΗ με την εξέλιξη της αγοράς του Χρηματιστηρίου Ενέργειας.
-Αντικαθιστώντας τον αντίστοιχο μηχανισμό που ίσχυε και βασίζονταν στη ρήτρα CO2 δηλαδή στη διακύμανση των τιμών με βάση τα δικαιώματα εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα.
Τώρα που αυξήθηκε κατά πολύ η τιμή του ρεύματος, οι εταιρείες ενέργειας προσπαθούν να αλλάξουν, και μάλιστα κρυφά, τους όρους στα συμβόλαια με ρήτρα σταθερής τιμής του ρεύματος.
Πώς το κάνουν; Με μια ειδοποίηση στα ψιλά γράμματα μέσα στον του ρεύματος, εκεί που δεν τα διαβάζει κανένας, τους ενημερώνουν ότι ένας όρος του συμβολαίου πολύ σημαντικός όπως είναι η τιμή, αλλάζει μονομερώς. Αυτό δεν το πήραν είδηση οι καταναλωτές παρά μόνον αργά, όταν τους ήρθε ο αυξημένος λογαριασμός.
Ο καταναλωτής έχει δικαίωμα να μην πληρώσει την αυξημένη τιμή, να καταγγείλει την εταιρεία που το έκανε και να κάνει σύμβαση με μια άλλη εταιρία.
Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι, παρότι δεν υπάρχει κάποια σχετική απόφαση από τη ΡΑΕ αναφορικά με τη χρήση της ρήτρας αναπροσαρμογής από τους παρόχους ρεύματος, στις προτάσεις της που είχαν τεθεί προς διαβούλευση πριν από κάποιους μήνες, αναγνώριζε εμμέσως ως προβληματική τη ρήτρα αναπροσαρμογής προτείνοντας ανώτατο όριο μεταβολής στις χρεώσεις των κυμαινόμενων τιμολογίων ρεύματος.
Ειδικότερα η ΡΑΕ είχε προτείνει μια ρύθμιση για τα προϊόντα κυμαινόμενου τιμολογίου, που θα προστάτευε τους καταναλωτές από υπερβολικές ανατιμήσεις. Στα προϊόντα κυμαινόμενου τιμολογίου οι πάροχοι θα ήταν υποχρεωμένοι να προσδιορίζουν εκ των προτέρων ένα ανώτατο όριο μεταβολής, για παράδειγμα +-30%, ώστε όταν υπάρχουν μεγάλες αναπροσαρμογές της τιμής χονδρικής να μην περνά ολόκληρη η επιβάρυνση στον καταναλωτή.
Από την πλευρά τους, οι εταιρείες είχαν απαντήσει ότι οι ρήτρες αναπροσαρμογής δεν είναι ένας μηχανισμός κερδοσκοπίας εις βάρος των καταναλωτών, κάτι που φαίνεται και από τα χαμηλά περιθώρια κέρδους των εταιρειών του κλάδου, αλλά ένας μηχανισμός αντιστάθμισης του κινδύνου που αντιμετωπίζουν από τις διακυμάνσεις των τιμών χονδρικής. Αν επιβληθούν όρια σε αυτή την αντιστάθμιση, οι εταιρείες λένε ότι θα βρεθούν εκτεθειμένες σε κινδύνους από τους οποίους δεν θα μπορούν να προστατευθούν αποτελεσματικά, δεδομένου ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει η δυνατότητα hedging μέσω προθεσμιακών συμβολαίων. Ουσιαστικά, οι εταιρείες είχαν απαντήσει ότι δεν μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε αλλαγή σχετικά με τις ρήτρες, μέχρι να λειτουργήσουν πλήρως οι μηχανισμοί της αγοράς που θα επιτρέπουν στους παρόχους να προστατεύονται από τις διακυμάνσεις της τιμής χονδρικής.
Σε αντίστοιχη κατεύθυνση με εκείνη του ΙΝΚΑ έχει κινηθεί και η ΕΚΠΟΙΖΩ που έχει καταθέσει ήδη συλλογική αγωγή προκειμένου να κριθεί η καταχρηστικότητα της ρήτρας αναπροσαρμογής σε συμβόλαιο κυμαινόμενου τιμολογίου με την αγωγή να συζητείται στις 18 Μαΐου.
Σχετικά με τις μονομερείς αλλαγές συμβάσεων είχε τοποθετηθεί και η ΡΑΕ, που σημείωνε ότι υπάρχουν αυξανόμενα παράπονα καταναλωτών για αλλαγές στις συμβάσεις σταθερών τιμολογίων από την πλευρά των παρόχων, αξιοποιώντας ένα «παράθυρο» στον κώδικα προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, σύμφωνα με το οποίο «ο προμηθευτής διατηρεί το δικαίωμα να προβεί σε τροποποίηση των όρων της παρούσης για σπουδαίο λόγο, όπως ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, μεταβολή της κείμενης νομοθεσίας και αλλαγή των όρων λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού». Ως λόγος για αυτή την κίνηση χρησιμοποιείται η αύξηση του κόστους ενέργειας στη χονδρική. Η ΡΑΕ είχε στη συνέχεια τοποθετηθεί «αφήνοντας ανοιχτό» στην ουσία το παράθυρο για συνέχιση ανάλογων πρακτικών. Όπως σημείωνε η Αρχή, «στην παρούσα συγκυρία, η αύξηση του κόστους της χονδρεμπορικής αγοράς εύλογα -ως έναν βαθμό- συντείνει στην τροποποίηση των συμβάσεων προμήθειας της Χαμηλής Τάσης».
Επιδιώκοντας να θέσει την αγορά σε έλεγχο, ωστόσο, ο πρόεδρος της ΡΑΕ ανέφερε πρόσφατα πως η ΡΑΕ προωθεί την ανάπτυξη ενός εργαλείου για την παρακολούθηση της λειτουργίας της λιανικής αγοράς ώστε να υπάρχει μία διαρκής εικόνα της σωστής λειτουργίας της αγοράς. Στο πλαίσιο αυτό θα δίνονται στοιχεία με τα οικονομικά αποτελέσματα, την τιμολόγηση και τις χρεώσεις που θα συγκεντρώνονται σε μία βάση δεδομένων που θα παρακολουθεί η Ρυθμιστική Αρχή.
