Σε κρίσιμο σταυροδρόμι οι ελληνικές εξαγωγές 

Του Βασίλη Κορκίδη*
Οι ελληνικές εξαγωγές αποτελούν ένα ισχυρό πυλώνα για την ελληνική Οικονομία, καθώς η αξία τους τα τελευταία 2 χρόνια ξεπερνά τα 50 δισ. ευρώ, με στόχο να προσεγγίσουν τα 70 δισ. ευρώ το 2030. Τους τελευταίους μήνες, ωστόσο καταγράφεται μια αξιοσημείωτη μείωση των εξαγωγών που μας προβληματίζει ιδιαίτερα.

Για πρώτη φορά, μετά από αρκετά χρόνια, οι ελληνικές εξαγωγές βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, με τα τρόφιμα να αποτελούν τον μοναδικό κλάδο που συνεχίζει να σημειώνει ισχυρές εξαγωγικές επιδόσεις. Η αγωνία πλέον το εξαγωγικών επιχειρήσεων εστιάζεται στους επόμενους μήνες, καθώς οι γεωπολιτικές εξελίξεις παραμένουν αρνητικές σε Ουκρανία, Ισραήλ και Γάζα, καθώς και οι επιθέσεις των Χούθι λειτουργούν ανασταλτικά στην αύξηση των εξαγωγών με αρκετά πλοία να αναγκάζονται να κάνουν τον γύρω της Αφρικής για να φτάσουν στα ευρωπαϊκά λιμάνια. Την ίδια στιγμή τα σημάδια ύφεση της Οικονομίας σε αρκετές ευρωπαϊκές  χώρες αρχίζουν να επηρεάζουν και τις ελληνικές εξαγωγές. Οι επιθέσεις των Χούθι έχουν διαταράξει τις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές και ως ένα βαθμό, έχουν επηρεάσει τόσο τις ελληνικές εξαγωγές όσο και τις εισαγωγές.

Και οι αριθμοί αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Η συνολική αξία των εισαγωγών κατά το χρονικό διάστηµα Ιανουαρίου – Απριλίου 2024 ανήλθε στο ποσό των 27,8 δισ. ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση 1,4%. Εξαιρουµένων των πετρελαιοειδών, η αύξηση της αξίας των εισαγωγών ήταν στο α΄τετράµηνο του 2024 µεγαλύτερη κατά 4,7% σε σύγκριση µε το α΄τετράµηνο του 2023. Η συνολική αξία των εξαγωγών κατά το χρονικό διάστηµα Ιανουαρίου – Απριλίου 2024 ανήλθε στο ποσό των 16,80 δισ. ευρώ έναντι 17,87 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστηµα του 2023, παρουσιάζοντας µείωση 6%. Η αντίστοιχη αξία χωρίς τα πετρελαιοειδή παρουσίασε µείωση κατά 3,3%. Το έλλειµµα του εµπορικού ισοζυγίου κατά το α΄ τετράµηνο του 2024 διαµορφώθηκε σε 10,9 δισ. ευρώ έναντι 9,55 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστηµα του 2023, καταγράφοντας αύξηση 15,1%. Εξαιρουµένων των πετρελαιοειδών, το έλλειµµα του εµπορικού ισοζυγίου αυξήθηκε κατά 17,3%.

Σύμφωνα  πάντα με τα διαθέσιμα στοιχεία από τους 10 κυριότερους εξαγωγικούς κλάδους, μόνο οι δύο σημείωσαν αύξηση των εξαγωγών το πρώτο τετράμηνο της φετινής χρονιάς. Σε επίπεδο τετραµήνου τη µεγαλύτερη αύξηση, κατά 14%, κατέγραψαν οι εξαγωγές ποτών και καπνού, φτάνοντας τα 453,4 εκατ. ευρώ, και ακολουθούν οι εξαγωγές τροφίµων, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 10,2% και έφτασαν τα 2,73 δισ. ευρώ. Τη µεγαλύτερη µείωση σηµείωσαν οι εξαγωγές ελαίων, κατά 48,7%, υποχωρώντας στο α΄τετράµηνο του 2024 σε 377,5 εκατ. ευρώ από 735,8 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστηµα του 2023 και ακολουθούν με 14,3% τα βιομηχανικά προϊόντα, 12,7% οι πρώτες ύλες, 11,5% τα μηχανήματα και 10,6% τα χημικά.

Η πτώση των εξαγωγών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην μείωση των παραγγελιών που κάνουν παραδοσιακοί πελάτες των ελληνικών προϊόντων, όπως είναι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Μάρτιο του 2024, παρατηρείται σημαντική πτώση της τάξης του 19,3% των αποστολών προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ προς τις Τρίτες Χώρες ήταν μόλις κατά 0,7%. Ως επιχειρηματίες όμως, είμαστε υποχρεωμένοι να βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο και εκτιμώ ότι το επόμενο διάστημα θα αντισταθμισθούν οι απώλειες που είχαν οι εξαγωγικές επιχειρήσεις το προηγούμενο διάστημα.

Σύμφωνα με την ΕτΕ οι καθαρές εξαγωγές είχαν έντονα αρνητική συμβολή, κυρίως λόγω των αρνητικών κλιματικών επιδράσεων. Η μείωση της γεωργικής παραγωγής στη Θεσσαλία, η χαμηλότερη παραγωγή ελαιολάδου και βαμβακιού σε συνδυασμό με την κάμψη του όγκου ζήτησης ως αντίδραση στην απότομη αύξηση των τιμών σε ορισμένες κατηγορίες εξαγωγικών αγαθών, αλλά και προσωρινοί παράγοντες που επηρέασαν το εμπόριο ενεργειακών προϊόντων επιβάρυναν προσωρινά τις εξαγωγικές επιδόσεις. Ανάκαμψη των εξαγωγών αναμένεται τα επόμενα τρίμηνα, καθώς ο ρυθμός ανάπτυξης της Ευρωζώνης βαίνει αυξανόμενος.

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) οι εξαγωγές αγροτοδιατροφικών προϊόντων σημείωσαν άνοδο 9,5%, και ανήλθαν στο ιστορικό υψηλό των 10,39 δισ. ευρώ. Οι αντίστοιχες εισαγωγές αυξήθηκαν κατά μόλις 1,8%, φθάνοντας επίσης στο ιστορικό υψηλό των 10,39 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα την επιστροφή στο πλεονασματικό ισοζύγιο της τάξεως των 460 εκατ. ευρώ. Έτσι το 2023 είναι η τρίτη χρονιά τα τελευταία 4 χρόνια που το εξωτερικό εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων παρουσιάζει πλεόνασμα. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2022, η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση στις κατά κεφαλήν εξαγωγές μεταξύ ευρωπαϊκών κρατών με παρόμοιο ή και μικρότερο πληθυσμό από εμάς όπως για παράδειγμα η. Πορτογαλία, η Σουηδία, η Τσεχία, το Ισραήλ, η Αυστρία, η Ελβετία, και η Ουγγαρία. Επίσης, χώρες που πέρασαν παρόμοια οικονομική κρίση με την Ελλάδα, όπως η Πορτογαλία έχουν αυξήσει τις εξαγωγές τους σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι το έχει πράξει η ελληνική οικονομία.

Όπως αναφέρει η ανάλυση του ΚΕΠΕ, πολύ θετική εξέλιξη για τον πρωτογενή τομέα και τη βιομηχανία τροφίμων είναι το γεγονός ότι σε μία χρονιά κατά την οποία τα υπόλοιπα προϊόντα σημείωσαν έστω και ελαφρά μείωση των εξαγωγών, τα αγροδιατροφικά συνεχίζουν την αυξητική δυναμική στις εξαγωγές, και μάλιστα καθίστανται πάλι πλεονασματικά. Υπενθυμίζεται ότι σε προηγούμενη έρευνα του ΚΕΠΕ το 2022, είχε αναδειχθεί το γεγονός ότι για πρώτη φορά το αγροδιατροφικό εμπορικό ισοζύγιο κατέστη πλεονασματικό μετά από 36 χρόνια.

Η κυριαρχία της ομάδας των οπωροκηπευτικών είναι εμφανής, με αυξανόμενο πλεόνασμα το οποίο το 2023 φθάνει τα 2 δισ. ευρώ. Τα έλαια, κυρίως το ελαιόλαδο,ακολουθούν με σχεδόν διπλασιασμό του πλεονάσματος το 2023 σε σχέση με το 2022, το οποίο όμως οφείλεται κυρίως στον συγκυριακό παράγοντα της μεγάλης αύξησης της τιμής του ελαιολάδου λόγω χαμηλής παγκόσμιας παραγωγής. Ο καπνός, το βαμβάκι, τα αλιεύματα και τα γαλακτοκομικά συμπληρώνουν τη ομάδα προϊόντων τα οποία προσφέρουν πλεόνασμα στο εξωτερικό εμπόριο. Στα θετικά, σύμφωνα πάντα με το ΚΕΠΕ αξίζει να τονιστεί η συνεχόμενη και δυναμική αύξηση των εξαγωγών γαλακτοκομικών προϊόντων τα οποία, παραδοσιακά ελλειμματικά προϊόντα, κατέστησαν πλεονασματικά. Εστιάζοντας στα προϊόντα με ελλειμματικό ισοζύγιο, είναι εμφανές ότι αυτά, εκτός του ότι είναι περισσότερα σε αριθμό κατηγοριών, σημειώνουν, στην πλειονότητά τους και σταθερή αύξηση του ελλείμματος. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελούν τα κρέατα τα οποία σημείωσαν νέα αύξηση στην αξία εισαγωγών τους κατά 11% με το έλλειμμα να αυξάνεται κατά 15% και τα διαμορφώνεται στο 1,53 δισ. ευρώ το 2023.

Η οικονομική διπλωματία της χώρας μας είναι γεγονός πως έχει κάνει φιλότιμες προσπάθειες και με αιχμή του δόρατος το Enterprise Greece έχει ανοίξει νέους εξαγωγικούς προορισμούς των ελληνικών προϊόντων. Ευελπιστούμε πως όταν θα περατωθούν οι εχθροπραξίες στην Μαύρη και Ερυθρά θάλασσα, το εξαγωγικό εμπόριο θα επιστρέψει σε θετικό πρόσημο. Ας μην ξεχνάμε πως η Διώρυγα του Σουέζ παίζει καθοριστικό ρόλο στο διεθνές εμπόριο, που αναμένεται να αυξηθεί 3% το 2024 ξεπερνώντας τα 3,1 τρις δολάρια. Επί του παρόντος, οι ελληνικές εξαγωγές μπορεί να βρίσκονται προσωρινά σε κρίσιμο σταυροδρόμι, αλλά η εξωστρέφεια της χώρας μας συνεχίζει να είναι σε καλό δρόμο.

*Πρόεδρος Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς