Σκηνή και βινύλιο

Το είδος της μουσικής και των τραγουδιών αυτών, έρχονται από την εποχή της δημιουργίας του νεώτερου ελληνικού κράτους. Με τη γέννηση της «ευρωπαϊκής» ελληνικής μουσικής, σε αντιδιαστολή με την παραδοσιακή μουσική και το δημοτικό τραγούδι. Θεατρική τους αφετηρία, το κωμειδύλλιο που ήταν μια ψεύτικη θεατρική «ελληνικότητα». Είναι οι πρώτες απόπειρες καλλιέπειας της συλλογικής μας εικόνας. Τα ήθη, οι μουσικές, οι συμπεριφορές, δεν παρουσιάζονται όπως πραγματικά είναι, αλλά όπως τα ήθελαν οι δημιουργοί τους, επί τω ευρωπαϊκότερον!

Απόηχος αυτής της τάσης, είναι κάποιες παλιές ελληνικές ταινίας «φουστανέλας» όπου αυτή η καλλιέπεια υπάρχει στον λόγο, στο ντεκόρ, στα ήθη που αναπαριστώνται, ακόμα και στη μουσική. Βλέπουμε να χορεύουν οι ήρωες της ταινίας στο πανηγύρι του χωριού με τις κάτασπρες φουστανέλες τους και αυτό που ακούμε είναι πολλές φορές τσάμικα και καλαματιανά, παιγμένα από ευρωπαϊκή ορχήστρα με την ανάλογη μουσική αισθητική. Παρ’ όλα αυτά, πολλά τραγούδια των κωμειδυλλίων, έγιναν στην εποχή τους λαϊκά σουξέ!

Τη σκυτάλη παίρνει στη συνέχεια η επιθεώρηση. Εδώ, η καριέρα των τραγουδιών ήταν σίγουρη, αν και αυτά είχαν τη δύναμη να αγγίξουν την ψυχή και τα γούστα του κοινού! Σπουδαίοι συνθέτες και στιχουργοί-επιθεωρησιογράφοι έχτισαν μια μεγάλη και κραταιά παράδοση. Από τον Μπάμπη Άννινο και τον Θεόφραστο Σακελλαρίδη, έως τον Αλέκο Σακελάριο και τον Μάνο Χατζιδάκι.

Τα τραγούδια της επιθεώρησης, σε πάμπολλες περιπτώσεις συνέχιζαν την «καριέρα» τους αυτοτελώς. Γίνονταν σουξέ και γρήγορα ξεχνιόταν η αφετηρία τους.

Ποιος θυμάται, ας πούμε, ότι το κοσμαγάπητο τραγούδι «Παναγιά μου ένα παιδί» των Δημήτρη Γιαννουκάκη και Γιώργου Μουζάκη, γράφτηκε για ένα επιθεωρησιακό νούμερο όπου το παιδί που είναι «δέκα τόνους πετιμέζι τα χειλάκια του», είναι ο Νίκος Ρίζος. Βλέποντας τη Ζωζώ Σαπουτζάκη επί σκηνής να λιώνει για τον εθνικό μας «κοντό», το κοινό γέλαγε με την ψυχή του. Αλλά μιας και το θέατρο ήταν, όπως είπαμε, η αφετηρία να γίνουν γνωστά τα τραγούδια στο διάβα του χρόνου, ακούει κανείς το τραγούδι και το απολαμβάνει αλλιώς, χωρίς να υποψιάζεται καν την κωμική του, αρχική διάσταση.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, πολλοί ηθοποιοί ήταν τόσο αγαπητοί στο κοινό, που παρ’ όλες τις περιοδείες τους ανά την Ελλάδα, δεν μπορούσαν να καλύψουν τις απαιτήσεις του κοινού για ζωντανή επαφή με την τέχνη τους. Γραμμοφωνούσαν λοιπόν σε πλάκες των 78 στροφών, νούμερα και τραγούδια επιθεώρησης. Ένας από τους πιο διάσημους και για τη θεατρική τους δισκογραφία ήταν ο Κυριάκος Μαυρέας. Ακόμα ο Πέτρος Κυριακός, η Ντόρα Λαζαρίδου, ο Βασίλης Μεσολογγίτης.

Το ραδιόφωνο, στα κατοπινά χρόνια, διέσωσε μεγάλο υλικό τραγουδιών και κειμένων της επιθεώρησης. Ένα μέρος του μεταφέρθηκε στο βινύλιο, κατόπιν σε ψηφιακούς δίσκους και βέβαια υπάρχει αρκετό υλικό και στο διαδίκτυο. Ηθοποιοί της δεκαετίας του ‘50 συμμετέχουν σε αυτή την καταγραφή, όπως οι Μίμης Φωτόπουλος, Σμαρούλα Γιούλη, Ντίνος Ηλιόπουλος κ.ά. Στα νεώτερα χρόνια, με τις τεχνικές δυνατότητες για την καταγραφή εικόνας και ήχου με το βίντεο και την ψηφιακή τεχνολογία, εξέλειπε η ηχητική μόνον καταγραφή.

Το παλιότερο υλικό είναι σημαντικό και σε έκταση και σε ποιότητα. Αυτό που έχουμε ανάγκη, είναι η συγκέντρωση, η καταγραφή και αξιοποίησή του, οργανωμένα και υπεύθυνα. Ηρωικοί συλλέκτες και εραστές αυτού του χώρου έχουν κάνει, με τις μικρές δυνάμεις τους, θαύματα. Χρειάζεται όμως ένα «Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων», που θα αγκαλιάσει υπεύθυνα αυτή την υπόθεση.

Κάθε λέξη, κάθε ήχος της καλλιτεχνικής μας δημιουργίας, είναι ακριβό γέννημα του τόπου και των ανθρώπων του και γι’ αυτό θα πρέπει να διασωθεί και να αναδειχθεί. Να αποτελεί κοινό κτήμα του λαού μας, αλλά και όσων αγαπούν τον πολιτισμό και την πατρίδα μας.