ΣτΕ: Αντισυνταγματική η υπουργική απόφαση για τα “πόθεν έσχες”

Μη νόμιμη και αντισυνταγματική έκρινε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, την υπουργική απόφαση, που καθορίζει τον «τύπο και περιεχόμενο της δήλωσης περιουσιακής κατάστασης και της δήλωσης οικονομικών συμφερόντων και τον ηλεκτρονικό τρόπο υποβολής των δηλώσεων αυτών».

Η υπουργική απόφαση είχε εκδοθεί πριν από ένα χρόνο, στις 13 Οκτωβρίου του 2016, ενώ η απόφαση του ΣτΕ, που αριθμεί 70 σελίδες και δημοσιοποιήθηκε σήμερα, κυριολεκτικά τινάζει στον αέρα την ηλεκτρονική διαδικασία υποβολής των δηλώσεων «πόθεν έσχες», για όλους τους υπόχρεους, λίγες μόλις ημέρες πριν την 21η Οκτωβρίου, οπότε λήγει η προθεσμία για την υποβολή τους.

Συγκεκριμένα, η Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, με πρόεδρο τον κ. Νικόλαο Σακελλαρίου και εισηγητή τον σύμβουλο Επικρατείας Δημήτρη Σκαλτσούνη, έκανε δεκτή την αίτηση ακύρωσης όλων των δικαστικών Ενώσεων. Ωστόσο η κρίση της δεν αφορά μόνο τους δικαστικούς, αλλά κάθε πρόσωπο που είναι υποχρεωμένο να υποβάλλει ηλεκτρονικά δήλωση πόθεν έσχες.

Σύμφωνα με την κρίση της Ολομέλειας: Η υπουργική απόφαση (των υπουργών Δικαιοσύνης και Οικονομικών), είναι μη νόμιμη γιατί:

• Δεν δημοσιεύθηκαν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (δηλαδή δεν απέκτησαν νόμιμη υπόσταση) οι παραμετρικές τιμές και οι οδηγίες συμπλήρωσης πεδίων των ΔΠΚ και ΔΟΣ, που περιλαμβάνονται στην ηλεκτρονική εφαρμογή «πόθεν έσχες», με αποτέλεσμα να καθίσταται ανέφικτος ο έλεγχος νομιμότητας των ουσιωδών αυτών στοιχείων της.

Επίσης, την έκρινε αντισυνταγματική γιατί:

• Αντιβαίνει στα άρθρα 5 παρ. 1, 9 παρ. 1 και 9Α του Συντάγματος, καθώς και στην αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ΄ του Συντάγματος), η διάταξη που προβλέπει για όλους τους υπόχρεους υποβολής δηλώσεων πόθεν έσχες, την υποχρέωση να συμπεριληφθούν στη Δ.Π.Κ., ποσά σε μετρητά που υπερβαίνουν τα 15.000 ευρώ και φυλάσσονται εκτός πιστωτικών ιδρυμάτων (Τραπεζών) ή εντός θυρίδων, καθώς και κινητά περιουσιακά στοιχεία, των οποίων η αξία υπερβαίνει τα 30.000 ευρώ.
• Είναι αντίθετη στη συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της ασφάλειας του δικαίου και στη δυνατότητα διατήρησης προσωπικών δεδομένων μόνο για όσο χρονικό διάστημα είναι απαραίτητο για τις ανάγκες της επεξεργασίας, η παράλειψη της υπουργικής απόφασης να προβλέψει εύλογο χρονικό περιορισμό (που δεν μπορεί να υπερβεί την πενταετία) για τη διενέργεια και ολοκλήρωση του ελέγχου, καθώς και για τη διατήρηση των προσωπικών δεδομένων των υπόχρεων.

Συνεπώς, κατά τους συμβούλους Επικρατείας, η παραγραφή ελέγχου των δηλώσεων «πόθεν έσχες» είναι πενταετής.

Οδηγίες προς τη διοίκηση

Στην απόφαση τονίζεται ότι οι προβλεπόμενες ποινικές κυρώσεις δεν παραβιάζουν την συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, εν όψει και του σκοπού δημόσιου συμφέροντος για τον οποίο θεσπίστηκε ο έλεγχος της περιουσιακής κατάστασης. Ωστόσο για να μην παραβιάζεται η συνταγματική αρχή της προηγούμενης ακρόασης, οφείλει το όργανο ελέγχου να καλεί προηγουμένως τον ελεγχόμενο προς παροχή διευκρινίσεων.

Οι σύμβουλοι Επικρατείας στέκονται ιδιαίτερα στη σοβαρότητα των απειλούμενων κυρώσεων και θεωρούν ότι ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο οι δημόσιες υπηρεσίες οφείλουν να διαμορφώσουν τη διαδικτυακή εφαρμογή, κατά τρόπο ώστε να μην καθίσταται αδύνατη ή ιδιαιτέρως δυσχερής η υποβολή δήλωσης μέσω της χρήσης του ηλεκτρονικού συστήματος από τον μέσο χρήστη.

Με άλλα λόγια το Συμβούλιο Επικρατείας ζητά από τη διοίκηση να απλοποιήσει τον τρόπο ηλεκτρονικής κατάθεσης των δηλώσεων πόθεν έσχες.

Ειδικά για δικαστές και εισαγγελείς

Η Ολομέλεια του ΣτΕ υπογραμμίζει ότι ο έλεγχος της περιουσιακής κατάστασης δικαστών και εισαγγελέων συνδέεται άμεσα με την εκπλήρωση του υπηρεσιακού τους καθήκοντος.

Για τον λόγο αυτό πρέπει να διενεργείται κατά τρόπο, ώστε να διασφαλίζεται η συνταγματικώς επιβαλλόμενη ανεξαρτησία αυτών έναντι των οργάνων των δύο άλλων λειτουργιών. Συνεπώς, το επιφορτισμένο με τον έλεγχο όργανο θα πρέπει να συγκροτείται, τουλάχιστον κατά πλειοψηφία, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου του, από ανώτατους τακτικούς δικαστές, μέλη των τριών Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας.

Επιπλέον κρίθηκε απρόσφορη προς την επίτευξη του επιδιωκόμενου με το νόμο σκοπού η καθιέρωση υποχρεωτικού ελέγχου των δηλώσεων των δικαστικών λειτουργών που υπηρετούν σε Ανώτατο Δικαστήριο, και όχι δειγματοληπτικού όπως ισχύει για όλους τους υπόλοιπους δικαστικούς λειτουργούς.

Ασφαλές το πληροφοριακό σύστημα

Τέλος, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας απέρριψε τον λόγο ακυρώσεως που είναι σχετικός με την ασφάλεια του πληροφοριακού συστήματος «πόθεν έσχες», με το σκεπτικό ότι η διοίκηση έχει λάβει ικανά μέτρα, προκειμένου να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους επέμβασης τρίτων σε αυτό και διαρροής των δεδομένων.