Σύνοδος Κορυφής: Άμα θέλουν, ό,τι θέλουν

Μετά από μαραθώνιες και σκληρές διαπραγματεύσεις, που έληξαν τις πρώτες πρωινές ώρες σήμερα, οι ηγέτες των 28 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξαν τελικά σε συμφωνία αναφορικά με την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος, εξασφαλίζοντας και τη συναίνεση της Ιταλίας, η οποία επιχείρησε να μπλοκάρει το κείμενο των συμπερασμάτων, το οποίο περιλάμβανε και ζητήματα για τα οποία δεν υπήρχε διαφωνία.

Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής περιλαμβάνουν τη δημιουργία κοινών κέντρων υποδοχής αιτούντων άσυλο και επεξεργασίας των αιτήσεών τους με στόχο να περιοριστεί η ελευθερία κίνησης των μεταναστών από τη μια χώρα στην άλλη, ικανοποιώντας εν μέρει την Ιταλία και τη Γερμανία.

Ωστόσο, τα μέτρα αυτά θα λαμβάνονται σε εθελοντική βάση από τα κράτη-μέλη. Είναι χαρακτηριστικό πως στο κείμενο της συμφωνίας αναφέρεται ότι «ελεγχόμενα κέντρα θα δημιουργηθούν σε κράτη μέλη, μόνο σε εθελοντική βάση, όπου η ταχεία και ασφαλής επεξεργασία θα επιτρέπει, με την πλήρη υποστήριξη της ΕΕ, να γίνεται διαχωρισμός μεταξύ των παράτυπων μεταναστών, που θα επαναπατρίζονται, και εκείνων που χρειάζεται διεθνή προστασία, για τους οποίους μπορεί να έχει εφαρμογή η αρχή της αλληλεγγύης». Τα μέτρα για αυτά «τα ελεγχόμενα κέντρα» θα ληφθούν «σε εθελοντική βάση», χωρίς αυτό «να προκαταλαμβάνει τη μεταρρύθμιση του (κανονισμού του) Δουβλίνου».

Συμφώνησαν, επίσης, στην αυστηροποίηση των ελέγχων των εξωτερικών συνόρων, καθώς στην αύξηση της χρηματοδότησης προς την Τουρκία κατά 3 δισ. ευρώ, αλλά και στο Μαρόκο και σε άλλες χώρες στη βόρεια Αφρική για την ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη.

Το σχέδιο στο οποίο κατέληξαν οι “28” εξακολουθεί να υπολείπεται έναντι μιας συνολικής συμφωνίας για την αναθεώρηση των κανόνων ασύλου αλλά η συμφωνία αντιπροσωπεύει μια κρίσιμης σημασίας συναίνεση στο πιο διχαστικό ζήτημα και επιχειρεί να αμβλύνει την πολιτική πίεση, ιδιαιτέρως αυτήν που ασκείται στην καγκελάριο Μέρκελ, σχολιάζει η ιστοσελίδα Politico.

Ικανοποιημένοι δήλωσαν μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι και ηγέτες. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Ντόναλντ Τουσκ έγραψε στο Twitter πως «οι ηγέτες των 28 χωρών-μελών της ΕΕ συμφώνησαν στα συμπεράσματα της συνόδου, συμπεριλαμβανομένων αυτών για τη μετανάστευση».

Την ικανοποίησή του γιατί υπερίσχυσε η ευρωπαϊκή συνεργασία εξέφρασε ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και πρόσθεσε ότι επιδείχθηκε η «αλληλεγγύη» που οφειλόταν στις «χώρες πρώτης υποδοχής».

Από την πλευρά της, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έκανε λόγο για μια θετική ένδειξη, τονίζοντας πως «έχουμε ακόμη πολλή δουλειά να κάνουμε για να γεφυρώσουμε τις διαφορετικές απόψεις». Εξέφρασε πάντως την αισιοδοξία της ότι «θα μπορέσουμε πράγματι να συνεχίσουμε τη δουλειά» για το ζήτημα του ενιαίου συστήματος ασύλου.

Τι πέτυχε η Ελλάδα

Πληροφορίες αναφέρουν ότι κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής υπήρξε αντιπαράθεση ανάμεσα στις δυνάμεις που θέλουν μια ευρωπαϊκή συλλογική λύση στη βάση της συνευθύνης και της αλληλεγγύης στο μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα και εκείνες τις δυνάμεις που επιλέγουν να κινηθούν στη βάση της περιχαράκωσης και των μονομερών ενεργειών.

Η ελληνική πλευρά, όπως μεταδίδει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, συνέβαλε καθοριστικά, μαζί με τις χώρες της ΕΕ που τήρησαν ανάλογη στάση, να μπει φρένο σε μια βαθιά συντηρητική στροφή του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, καθώς από κοινού με την Ισπανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Σουηδία, την Πορτογαλία και τη Μάλτα, βρέθηκαν απέναντι στις γνωστές θέσεις που εκφράζουν η Αυστρία και οι χώρες του Βίσεγκραντ, και οδηγούν σε μια Ευρώπη-φρούριο.

Η Ιταλία, παρά τις αρχικές ενστάσεις της σε μια συλλογική αντιμετώπιση του ζητήματος, στο τέλος προσχώρησε σε αυτή τη λογική.

Μεταξύ άλλων, οι κίνδυνοι που αποφεύχθηκαν ήταν να προκριθεί μια απόφαση που θα ανέφερε ρητά τη δημιουργία κλειστών κέντρων στην Αφρική αναφορικά με το ζήτημα των πρωτογενών ροών στην κεντρική Μεσόγειο και η πρόκληση των δευτερογενών ροών να επιλυθεί με συνοριακούς ελέγχους και τη de facto δημιουργία ενός μικρού Σένγκεν. Επίσης, αποτράπηκε η μετάθεση στις καλένδες της προοπτικής αναθεώρησης του Δουβλίνου σε μια δίκαιη κατεύθυνση, όπως στην πραγματικότητα αποσκοπούσαν όσοι εισηγούνταν να πάει μετά τις ευρωεκλογές του 2019 να αποτύχει.

Τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας:

* Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «επαναβεβαιώνει ότι προϋπόθεση για μια λειτουργική πολιτική της ΕΕ είναι μια συνεκτική προσέγγιση» στο ζήτημα της μετανάστευσης, η οποία «συνδυάζει τον πιο αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ». Αυτή «δεν είναι μια πρόκληση που αφορά ένα κράτος μέλος μόνο, αλλά την Ευρώπη ως σύνολο».

* Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «είναι αποφασισμένο» να «αποτρέψει την επάνοδο των ανεξέλεγκτων ροών» προσφύγων και μεταναστών, όπως είχε συμβεί το 2015, αλλά και «να αναχαιτίσει περαιτέρω την παράνομη μετανάστευση σε όλες τις υπάρχουσες και προκύπτουσες οδούς».

* Ως προς την θαλάσσια οδό της κεντρικής Μεσογείου, «οι προσπάθειες για να εμποδιστούν οι διακινητές να δρουν» με ορμητήριο «τη Λιβύη» και άλλες χώρες «πρέπει να εντατικοποιηθούν περαιτέρω». Η ΕΕ δεσμεύεται να συνεχίσει «να στέκει στο πλευρό της Ιταλίας και άλλων χωρών της πρώτης γραμμής ως προς το ζήτημα αυτό».

* Όσον αφορά την οδό της ανατολικής Μεσογείου, «χρειάζονται επιπρόσθετες προσπάθειες για να εφαρμοστεί πλήρως η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, να αποτραπούν νέες διελεύσεις από την Τουρκία και να σταματήσουν οι ροές (…)». Ακόμη, είναι «επειγόντως απαραίτητες περισσότερες προσπάθειες για να εξασφαλιστούν οι ταχείες επαναπροωθήσεις και να αποτραπεί η ανάπτυξη νέων θαλάσσιων ή χερσαίων οδών (…) Υπό το φως της πρόσφατης αύξησης των ροών στη δυτική Μεσόγειο, η ΕΕ θα υποστηρίξει, οικονομικά και με άλλους τρόπους, όλες τις προσπάθειες των χωρών μελών, ειδικά της Ισπανίας, και των χωρών προέλευσης και διέλευσης, ειδικά του Μαρόκου, για να εμποδίσουν την παράνομη μετανάστευση».

* Για να τρωθεί το «επιχειρηματικό μοντέλο των διακινητών» μεταναστών και προσφύγων και άρα να «αποτρέπονται οι τραγικές απώλειες ζωών», είναι «απαραίτητο να εξαλειφθούν τα κίνητρα για τα επικίνδυνα αυτά ταξίδια. Αυτό απαιτεί μια νέα προσέγγιση», που θα βασίζεται σε «κοινές ή συμπληρωματικές ενέργειες των χωρών μελών» ως προς την αποβίβαση «όσων σώζονται σε αποστολές έρευνας και διάσωσης». «Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί (…) να εξεταστεί η ιδέα να δημιουργηθούν περιφερειακές πλατφόρμες αποβίβασης, σε στενή συνεργασία με τρίτες χώρες, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ). Αυτές οι πλατφόρμες θα πρέπει να λειτουργούν λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες περιστάσεις, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου».

* Στην επικράτεια της ΕΕ, εκείνοι που διασώζονται, βάσει του διεθνούς δικαίου, θα πρέπει να αναλαμβάνονται, εντός των ορίων μιας «κοινής προσπάθειας», από «ελεγχόμενα κέντρα που θα δημιουργηθούν σε κράτη μέλη, μόνο σε εθελοντική βάση, όπου η ταχεία και ασφαλής επεξεργασία θα επιτρέπει, με την πλήρη υποστήριξη της ΕΕ, να γίνεται διαχωρισμός μεταξύ των παράτυπων μεταναστών, που θα επαναπατρίζονται, και εκείνων που χρειάζεται διεθνή προστασία, για τους οποίους μπορεί να έχει εφαρμογή η αρχή της αλληλεγγύης». Τα μέτρα για αυτά «τα ελεγχόμενα κέντρα» θα ληφθούν «σε εθελοντική βάση», χωρίς αυτό «να προκαταλαμβάνει τη μεταρρύθμιση του (κανονισμού του) Δουβλίνου».

* Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «συμφωνεί στην εκταμίευση της δεύτερης δόσης του Μηχανισμού για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία και ταυτόχρονα, τη μεταφορά 500 εκατομμυρίων ευρώ από το 11ο αποθεματικό του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης στο Καταπιστευματικό Ταμείο Υποδομών της ΕΕ για την Αφρική».

* Η αντιμετώπιση του προβλήματος της μετανάστευσης «στην καρδιά του προϋποθέτει μια εταιρική σχέση με την Αφρική», με σκοπό «την κοινωνικοοικονομική μεταμόρφωση της Αφρικανικής ηπείρου».

* Ενόψει «του επόμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει την ανάγκη για ευέλικτα εργαλεία που θα επιτρέπουν ταχεία εκταμίευση ώστε να καταπολεμηθεί η παράνομη μετανάστευση» και καλεί να προβλεφθούν ποσά αφιερωμένα «στην εσωτερική ασφάλεια, την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων, το άσυλο και τη μετανάστευση».

* Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει «την ανάγκη τα κράτη μέλη να εγγυηθούν τον αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, με την οικονομική και την υλική υποστήριξη της ΕΕ», ενώ υπογραμμίζει «την ανάγκη να επιταχυνθούν οι αποτελεσματικοί επαναπατρισμοί των παράτυπων μεταναστών».

* Όσον αφορά την «κατάσταση εσωτερικά στην ΕΕ, οι δευτερογενείς μετακινήσεις αιτούντων άσυλο μεταξύ κρατών μελών θέτουν σε κίνδυνο την ακεραιότητα του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου και του κεκτημένου (του χώρου) Σένγκεν», επομένως οι χώρες μέλη «πρέπει να λάβουν όλα τα απαραίτητα εσωτερικά νομικά και διοικητικά μέτρα για να σταματήσουν αυτές τις κινήσεις και να συνεργαστούν πιο στενά προς τον σκοπό αυτό».

* Όσον αφορά «τη μεταρρύθμιση για το νέο Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος (…)», αλλά χρειάζεται να υπάρξει «συναίνεση για τη μεταρρύθμιση του Κανονισμού του Δουβλίνου» που θα βασίζεται σε «ισορροπία μεταξύ της ευθύνης και της αλληλεγγύης».