Τα ποτάμια της Ευρώπης, η ξηρασία και το μάθημα που πρέπει να πάρουμε

Του Γιώργου Μπάλια*
Το τελευταίο διάστημα όλες οι μεγάλες εφημερίδες της Ευρώπης, (The Guardian, Liberation, Le Monde, La Repubblica, El Pais κ.α.) ανέδειξαν το πρόβλημα των ποταμιών της Ευρώπης εξαιτίας της ξηρασίας (το πρόβλημα έχει ήδη καταγραφεί στα επιστημονικά περιοδικά και στην τελευταία έκθεση (2022) της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ (IPCC).

Συγκεκριμένα, η στάθμη των νερών των ποταμών της Ευρώπης είναι η πιο χαμηλή εδώ και 500 χρόνια. Ειδικότερα, ο ποταμός Loire της Γαλλίας (ο μεγαλύτερος της χώρας) περπατιέται -σε πολλά σημεία- με τα πόδια. Ο Ρήνος στη Γερμανία δεν είναι πλεύσιμος όπως στο παρελθόν σε αρκετά σημεία του.

Στην Ιταλία, η στάθμη των νερών του Πάδου είναι κατά 2 μ. χαμηλότερη σε σχέση με την κανονική ροή του. Ο Δούναβης, ομοίως, έχει τη χαμηλότερη στάθμη εδώ και εκατοντάδες χρόνια και στη Σερβία άρχισαν ήδη την εκβάθυνσή του.

Αυτή η κατάσταση έχει δραματικές συνέπειες για τη βιομηχανία, τη ναυσιπλοΐα και την ενέργεια.

Ειδικά για τη υδροηλεκτρική ενέργεια οι επιπτώσεις είναι τόσο σημαντικές που τίθεται σε κίνδυνο η λειτουργία πολλών Η/Η μονάδων. Πράγματι, περί τις 22 Υ/Η μονάδες σε ποτάμια της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας ή της Πορτογαλίας έχουν μειώσει την παραγωγή τους ή έχουν σταματήσει να λειτουργούν.

Και ενώ έτσι έχουν τα πράματα, εμείς στην Ελλάδα περί άλλα τυρβάζουμε.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον πολύπαθο Αχελώο. Τα φράγματα της Μεσοχώρας, της Συκιάς, της Δαφνοζωάρας και το σχεδιαζόμενο στο Αυλάκι λειτουργούν ή θα λειτουργήσουν υπό αυτές τις νέες συνθήκες. Το ερώτημα που τίθεται είναι: Τα εν λόγω φράγματα είναι βιώσιμα; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Και τούτο διότι οι συνθήκες ξηρασίας θα επιβαρύνονται συνεχώς λόγω της εντεινόμενης κλιματικής αλλαγής. Άλλωστε, σε κανένα από τα ως άνω φράγματα δεν συμπεριλήφθηκε στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων η απαιτούμενη από το νόμο (οδηγία 2011/92) αξιολόγηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε αυτά τα έργα.

Με άλλες λέξεις δεν εκτιμήθηκε κατά πόσο η ξηρασία, που έχει λάβει ενδημικά χαρακτηριστικά σύμφωνα με την IPCC, θα έχει επιπτώσεις στη λειτουργία των έργων. Τυχαίο; Δεν το νομίζω.

Προσωπικά, δεν νομίζω ότι ενδιαφέρει τις εταιρίες ή την κυβέρνηση η βιωσιμότητα των Υ/Η μονάδων. Εκείνο που τις ενδιαφέρει είναι να ενθυλακώσουν τα εκατομμύρια των επιδοτήσεων ή των αποζημιώσεων σε περίπτωση παύσης της λειτουργίας τους.

Όπως είναι φυσικό, αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Επιβάλλεται, λοιπόν, η αναθεώρηση του Εθνικού σχεδίου για την ενέργεια και το κλίμα να υποβληθεί σε διαδικασία διαβούλευσης, όπως το απαιτεί η νομοθεσία (άρθρο 7 της σύμβασης Ααρχους) με στόχο την αλλαγή του ενεργειακού μίγματος προς όφελος των πολιτών και του περιβάλλοντος καθώς προς τούτο υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις.

Τα κινήματα των πολιτών και η πολιτική αντιπολίτευση θα πρέπει να συμβάλλουν σε αυτό.

* Αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Γεωγραφίας
του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών

Πηγή: Pressenza International