Το τέλος της αρχής

Από το Καστελόριζο, στην Ιθάκη, οκτώ χρόνια και τρία μνημόνια δρόμος. «Να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος», λέει ο ποιητής, αλλά ο συγκεκριμένος ήταν, πραγματικά, ατελείωτος.

Και μαζί, ανηφορικός και κακοτράχαλος… Κι όμως -σαν ψέμα ακούγεται ακόμη- τον διαβήκαμε ως το τέρμα του. Μνημόνια τέλος, λοιπόν! Είναι, όμως, αυτό από μόνο του, λόγος για πανηγυρισμούς; Ως συνήθως, η αλήθεια φωλιάζει κάπου στη μέση. Άρα, η απάντηση είναι και ναι και όχι.

Το ότι η Ελλάδα εξέρχεται, επιτέλους, από την περιπέτεια των μνημονίων, τελευταία από τις ευρωπαϊκές χώρες που χρειάστηκε να ενταχθούν σε προγράμματα διάσωσης, είναι – χωρίς αμφιβολίες, ενστάσεις και αστερίσκους- μία καλή είδηση. Τα αποτελέσματά της, ωστόσο, στην καθημερινότητα των πολιτών, στην ψυχολογία τους, στην τσέπη τους, στη ζωή τους, δεν είναι ούτε αυτονόητα ούτε άμεσα. Για την ακρίβεια, δεν θα υπάρξουν καν αποτελέσματα για την πλειονότητα των Ελλήνων, εάν δεν συντρέξουν ορισμένες απλές, αλλά κρίσιμες προϋποθέσεις.

Οι προϋποθέσεις αυτές μπορούν, με λίγες λέξεις, να συνοψιστούν στο τι απάντηση θα δώσουμε τους επόμενους μήνες, όχι με λόγια, αλλά με πράξεις, στο εξής απλό ερώτημα: Μας έκανε καθόλου «σοφότερους» αυτός ο μακρύς και ανηφορικός, οκταετής δρόμος; Η έξοδος από τα μνημόνια, φίλες και φίλοι, μπορεί, σε συμβολικό επίπεδο, να είναι, πράγματι, ένα ορόσημο. Από την άλλη, όμως, τίποτα δεν τελείωσε. Στην πραγματικότητα, η ολοκλήρωση του τρίτου προγράμματος διάσωσης δεν είναι καν η αρχή του τέλους των προβλημάτων της χώρας.

Είναι το… τέλος της αρχής, της πορείας μετατροπής της Ελλάδας σε ένα κανονικό κράτος του σύγχρονου κόσμου, με ότι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο μεταρρυθμίσεων, αναδιοργάνωσης της κρατικής μηχανής, αλλαγής των κατεστημένων νοοτροπιών δεκαετιών, όχι μόνο στους έχοντες την εξουσία, αλλά στον καθένα από εμάς ξεχωριστά. Αν η οδυνηρή εμπειρία των οκτώ μνημονιακών χρόνων δεν λειτουργήσει ως ο καταλύτης που θα αλλάξει τα κακώς κείμενα της Ελλάδας της μεταπολίτευσης, το αποτέλεσμα θα είναι ένα μεγάλο, ολοστρόγγυλο μηδέν.

Αλίμονο, λοιπόν, αν η ελληνική κοινωνία συμπεριφερθεί, το προσεχές διάστημα, σαν ένα ελατήριο, που συμπιέστηκε ως εκεί που δεν πάει άλλο και τώρα, βιαίως και εναγωνίως, πασχίζει να επιστρέψει εκεί απ’ όπου ξεκίνησε. Διότι το μέγα λάθος δεν ήταν τα μνημόνια (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν σωστά). Το μέγα λάθος ήταν τα όσα προηγήθηκαν των μνημονίων και οδήγησαν σε αυτά. Η αρχική, δηλαδή, θέση του «ελατηρίου».

Δύο πράγματα μόνο θα πούμε, ακόμη, σήμερα και το πρώτο αφορά την κυβέρνηση. Μέχρι σήμερα, στην τριετία Σεπτέμβριος 2015 – Αύγουστος 2018, για τα λάθη και τις παραλείψεις υπήρχε, πάντοτε, το ελαφρυντικό των μνημονιακών δεσμεύσεων και των, ελάχιστων έως ανύπαρκτων, βαθμών ελευθερίας, μέσα στους οποίους σχεδιαζόταν και εφαρμοζόταν η πολιτική της. Από δω και στο εξής, η ελληνική κοινωνία θέλει να δει και πάλι την «ελπίδα», που επέλεξε το 2015, να ζωντανεύει και να ανθίζει. Θέλει να δει να γίνονται με ταχύτητα όσα καθυστέρησαν, αναγκαστικά, να γίνουν τα προηγούμενα χρόνια και η δικαιολογία «μνημόνιο» δεν θα υπάρχει για να καλύπτει τις αστοχίες. Χρόνος υπάρχει, λοιπόν, αλλά οι απαιτήσεις θα είναι αυξημένες.

Η δεύτερη παρατήρηση αφορά τη wannabe κυβέρνηση της οδού Πειραιώς, που εγκλωβισμένη στο, σχεδόν καβαφικό, ερώτημα «Και τώρα τι θ’ απογίνουμε χωρίς μνημόνιο;» αναζητά αφήγημα για τη συνέχεια. Όταν, χωρίς κανείς από τη Ν.Δ. να το διαψεύσει, ο πρώην εκπρόσωπος του ΔΝΤ, Ρόμπερτ Τράα, λέει ότι ο ΕΝΦΙΑ ήταν επινόηση made in Greece (Σαμαρά και Στουρνάρα, για να είμαστε συγκεκριμένοι) διότι η τότε κυβέρνηση δεν ήθελε να κάνει μεταρρυθμίσεις, ποιος είναι πιο… φάουλ; Ο Αλέξης που δεν κατάργησε τον ΕΝΦΙΑ ή εσείς που τον θεσμοθετήσατε, επιλέγοντας την… πιο εύκολη στο άρμεγμα, αγελάδα;

Από κάτι τέτοια καταλαβαίνεις πόσο διαφορετικό ήταν να έχεις μεν μνημόνιο, αλλά με μία κυβέρνηση που το βλέπει ως εμπόδιο και θέλει να το ξεφορτωθεί όσο γίνεται πιο γρήγορα για να κάνει την πολιτική της, από το να έχεις κυβερνήσεις που θέλουν μνημόνια μέχρι να… δύσει ο ήλιος, για να έχουν τρόπο να δικαιολογούν εκείνα που οι ίδιες πρεσβεύουν και εφαρμόζουν. Ήδη ψιθυρίζεται ότι ο Κυριάκος, στο φανταστικό ενδεχόμενο να γίνει πρωθυπουργός, θα ζητήσει τέταρτο μνημόνιο για να σώσει την Ελλάδα από την καταστροφή του… ΣΥΡΙΖΑ.

Μόνο που οι Έλληνες δεν τρώνε, νυχθημερόν, λωτούς. Βαρυστομάχιασαν…