Τράπεζα της Ελλάδας: Εξισορροπητική κερδοσκοπία πίσω από τα συμβόλαια αερίου στο TTF

Το Ολλανδικό hub TTF αποτελεί τον βασικό δείκτη αναφοράς για πράξεις εξισορροπητικής κερδοσκοπίας, καθώς αξιοποιείται ως αντιστάθμισμα του κινδύνου από άλλες συναλλαγές σε φυσικό αέριο. Αυτό διαπιστώνει η Τράπεζα της Ελλάδος στην ετήσια έκθεση της που δημοσιεύτηκε εχθε΄ς.

Σε μια προσπάθεια να ερμηνευθεί η εκρηκτική άνοδος των τιμών φυσικού αερίου στα συμβόλαια TTF τον περασμένο Αύγουστο, η ΤτΕ εκτιμά ότι προέρχεται από τη δραστηριότητα στο συγκεκριμένο hub. Καταρχάς, επισημαίνει ότι οι όγκοι συναλλαγών επί του συμβολαίου TTF έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, παρότι η παραγωγή φυσικού από τα κοιτάσματα της Ολλανδίας έχει μειωθεί αισθητά.

Η ανακολουθία αυτή αποδίδεται σε δύο λόγους: πρώτον, οι πραγματικοί όγκοι εμπορεύματος που εκκαθαρίζονται στο TTF και αποτιμώνται με βάση αυτό προέρχονται κυρίως από την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών. Δεύτερον, το TTF χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό για hedging που προκύπτει από άλλες συναλλαγές σε φυσικό αέριο. Άρα, λέει η ΤτΕ, η μεγάλη αύξηση του όγκου συναλλαγών στο TTF, παρά τη μείωση της παραγωγής αερίου στην Ολλανδία, αποδίδεται σε arbitrage μεταξύ διαπραγματευτών.

Σε αυτές τις συναλλαγές η θέση είτε αγοράς, είτε πώλησης στο συμβόλαιο TTF συνήθως συνοδεύεται από αντίστροφη θέση σε κάποιο άλλο προϊόν φυσικού αερίου. Εάν κάποιος εξαγωγέας ανακοινώσει ότι θα μειώσει τις μελλοντικές προμήθειες, όπως έγινε με την Gazprom, ο διαπραγματευτής δεν θα αντιμετωπίσει πρόβλημα μόνον εφόσον οι θέσεις πώλησης που έχει πάρει στο TTF καλύπτονται πλήρως από τις προμήθειες αερίου που έχουν ολοκληρωθεί ή από εκείνες που έχουν συμπεριληφθεί ήδη σε συμβάσεις, το αποκαλούμενο full hedge.

Στην πράξη, όμως, επισημαίνει η ΤτΕ, μπορεί να λαμβάνονται θέσεις που υπερβαίνουν τη διαθεσιμότητα του φυσικού προϊόντος, εν αναμονή σύναψης συμβολαίων προμήθειας με τους εξαγωγείς αερίου. Εάν ο διαπραγματευτής έχει πάρει θέσεις πώλησης που υπερβαίνουν την αντιστάθμιση του φυσικού εμπορεύματος, με σκοπό την αποκόμιση κέρδους από ενδεχόμενη μελλοντική μείωση των τιμών, τότε θα κληθεί να καλύψει τις θέσεις αυτές με αγορά προϊόντος από άλλες πηγές (spot αγορά). Έτσι εξηγείται, λέει η ΤτE, τόσο η αύξηση των τιμών spot στα συμβόλαια της Ασίας, όσο και η μεγάλη αύξηση των συμπληρωματικών περιθωρίων (margin calls).

Σε ένα περιβάλλον μείωσης της προσφοράς αερίου στην Ευρώπη και δυσκολίας εξεύρεσης άλλων φορτίων, καταγράφηκε άνοδος στα ασφάλιστρα κινδύνου μεγάλων αντισυμβαλλομένων στην αγορά του TTF. Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο τα ασφάλιστρα κινδύνου στα συμβόλαια CDS για μεγάλες εταιρίες ενέργειας από την Ευρώπη ήταν έως και 2,5 φορές υψηλότερα σε σχέση με την επόμενη μέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Άνοδος που θεωρείται δεύτερη ανακολουθία, καθώς η μεγάλη αύξηση των τιμών του TTF το καλοκαίρι δεν δικαιολογιόταν. Είχε εξομαλυνθεί σε μεγάλο βαθμό η προσφορά αερίου στην Ευρώπη και είχαν αυξηθεί τα αποθέματα σε επίπεδα υψηλότερα από ό,τι τους αντίστοιχους μήνες προηγούμενων ετών.

Με αυτά τα δεδομένα, η ΤτΕ εκτιμά ότι η πολύ μεγάλη αύξηση της τιμής του αερίου στην Ευρώπη, όπως αποτυπώνεται στα συμβόλαια του TTF, εκτός από τα θεμελιώδη της αγοράς, αντανακλά και παράγοντες όπως, τα «φουσκωμένα» ασφάλιστρα κινδύνων των αντισυμβαλλομένων.

Στο συμπέρασμα αυτό οδηγεί και η παρατήρηση ότι η εξέλιξη της τιμής του TTF παρουσίασε αποκλιμάκωση, σε σχέση με τα ασφάλιστρα κινδύνου των μεγάλων ευρωπαϊκών ενεργειακών εταιριών, όταν ορισμένες κυβερνήσεις παρείχαν κρατική στήριξη σε εγχώριες επιχειρήσεις. Στην ίδια κατεύθυνση, εκτιμά η ΤτE, συμβάλει από τον Σεπτέμβριο και η συζήτηση για θεσμικές παρεμβάσεις της Κομισιόν στην αγορά ενέργειας.

Να θυμίσουμε ότι το TTF είναι μία εικονική αγορά, όπου αποτιμώνται δικαιώματα αερίου, σε αντίθεση με το Henry Hub, στις ΗΠΑ, και το National Balancing Point, στην Αγγλία, όπου γίνεται διαπραγμάτευση συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για αέριο σε φυσική μορφή. Το ασιατικό hub, από την άλλη, δίνει spot τιμές για έτοιμα προς παράδοση φορτία LNG. Οι τιμές στα τέσσερα αυτά σημεία ακολούθησαν την ίδια τάση έως και το δεύτερο εξάμηνο του 2021, οπότε άρχισε η απόκλιση μεταξύ του TTF (το ακολούθησε η ασιατική τιμή spot) και των hub στις ΗΠΑ και την Αγγλία. Άρχιζε η ενεργειακή κρίση. Από τις αρχές του 2022, με την ρωσο-ουκρανική κρίση, η «ψαλίδα» έγινε πολύ μεγάλη μεταξύ TTF και των άλλων διεθνών τιμών στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης αερίου.