Τσουνάμι αντιδράσεων κατά της γνωμοδότησης Ντογιάκου για την ΑΔΑΕ

Τσουνάμι αντιδράσεων ακόμη και εντός της ΝΔ προκαλεί η επικίνδυνη γνωμοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου σχετικά με τις δυνατότητες ελέγχου της ΑΔΑΕ στις περιπτώσεις παρακολούθησης πολιτών από την ΕΥΠ για εθνικούς λόγους, σε μια ακόμη προσπάθεια συγκάλυψης των πολιτικών και ποινικών ευθυνών για το σκάνδαλο των υποκλοπών.

Ηχηρές ενστάσεις διατυπώνονται από βουλευτές της ΝΔ, όπως η Όλγα Κεφαλογιάννη, η οποία μιλώντας στο Attica TV άφησε σαφείς αιχμές κατά της γνωμοδότησης Ντογιάκου επισημαίνοντας ότι οι υποκλοπές “είναι μια υπόθεση που θα πρέπει να διαλευκανθεί. Όποιος έχει τη δυνατότητα να ελέγχει πρέπει να διευκολύνεται”. Επίσης ο Κώστας Τζαβάρας δηλωσε ότι “ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν έχει καμία αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί για την ΑΔΑΕ”.

“Όπως σωστά ειπώθηκε και από καθηγητές, δεν έχει δικαιοδοτικό χαρακτήρα και γι’ αυτό δεν δεσμεύει” τόνισε και εξήγησε, ότι με βάση το άρθρο 29 του Κώδικα περί Οργανισμού Δικαστηρίων ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου δεν μπορεί να απαντάει σε ιδιωτικά αιτήματα αλλά μόνο στα αιτήματα συγκεκριμένων δημοσίων αρχών. “Δεν μπορεί να φθείρονται οι δημοκρατικοί θεσμοί με γνωμοδοτήσεις του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Θεωρώ ότι ήταν μία άστοχη, μια άτυχη περίπτωση αυτή” επισήμανε.

Επίσης ο πρωην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος σημείωσε ότι ο “δικαστικός έλεγχος δεν επιτρέπεται να οδηγεί σε οιασδήποτε μορφής άμεση ή έμμεση παρεμπόδιση της ΑΔΑΕ κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της και, ακόμη περισσότερο, στην άμεση ή έμμεση υποκατάστασή της εν προκειμένω από τα ελέγχοντα δικαιοδοτικώς την δράση της όργανα της Δικαστικής Εξουσίας” και ο πρωην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και αντιπρόεδρος των κυβερνήσεων Παπανδρεου, Παπαδήμου και Σαμαρά, συνταγματολόγος Ευάγγελος Βενιζέλος αποδόμησε σημείο προς σημείο την γνωμοδότηση Ντογιάκου.

Συγκεκριμένα αναφέρει μεταξύ άλλων ότι ότι ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου ως θεσμός δεν γνωμοδοτεί επί ερωτημάτων που θέτουν ιδιώτες που βρίσκονται υπό τον έλεγχο Ανεξάρτητων Αρχών. “Συνεπώς η 1/2023 Γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του ΑΠ έχει χορηγηθεί καθ´υπέρβαση αρμοδιότητας και θέτει ουσιώδη ζητήματα σεβασμού της αρχής της διάκρισης των εξουσιών, της συνταγματικά κατοχυρωμένης αρμοδιότητας των Ανεξάρτητων Αρχών, της κατανομής της δικαιοδοσίας μεταξύ των δικαιοδοτικών κλάδων και της εσωτερικής ανεξαρτησίας των εισαγγελικών και δικαστικών λειτουργών που έχουν επιληφθεί ή θα επιληφθούν διοικητικών διαφορών ή ποινικών υποθέσεων σχετικών με την ιδιωτική εταιρεία που απευθύνθηκε στον Εισαγγελέα του ΑΠ και έτυχε της γνωμοδοτικής του προσοχής” ανέφερε μεταξύ άλλων σε μακροσκελή παρέμβασή του.

Παρεμβάσεις κατά του Ντογιάκου έκαναν και οι συνταγματολόγοι Γιώργος Σωτηρέλης και ο Ξενοφώντας Κοντιάδης. Ο πρώτος χαρακτήρισε διπλή εκτροπή την παρεμπόδιση της ΑΔΑΕ από τον Ισίδωρο Ντογιάκο και έκανε λόγο για “ολίσθημα σε ανώτατο δικαστικό βαθμό” και ο δεύτερος τόνισε ότι η γνωμοδότηση Ντογιάκου φτάνει να παραβιάζει την ίδια τη συνταγματική λογική.

“Με αυτή τη γνωμοδότηση, ούτε λίγο ούτε πολύ, υπαγορεύει στην Ανεξάρτητη Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών τι μπορεί να κάνει και τι δεν μπορεί να κάνει. Δηλαδή κάνει μια δική του ερμηνευτική κατασκευή για το νόημα συγκεκριμένων νομοθετικών και συνταγματικών ρυθμίσεων και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ΑΔΑΕ δεν είναι αρμόδια να ελέγξει τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας για να κάνει τη δουλειά της όπως την έκανε μέχρι τώρα” επισημαίνει ο κ. Κοντιάδης.

Τη ζωηρή τους ανησυχία για την υπ’ αριθμ. 1/2023 γνωμοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, σε ερώτημα τηλεπικοινωνιακού παρόχου εκφράζουν και 16 ομότιμοι καθηγητές, εν ενεργεία καθηγητές και λοιποί διδάσκοντες Συνταγματικό Δίκαιο στις δύο παλαιότερες Νομικές Σχολές και τα άλλα Πανεπιστήμια της χώρας, και τούτο διότι η γνωμοδότηση αυτή υποπίπτει σε μια σειρά σοβαρών ατοπημάτων:

1. Ο κ. εισαγγελέας συγχέει αβασάνιστα το δικαίωμα ενημέρωσης των θιγομένων με την ελεγκτική αρμοδιότητα της ΑΔΑΕ. Το μεν πρώτο μπορεί πράγματι να ρυθμιστεί από τον νομοθέτη, όπως έγινε πρόσφατα με τον ν. 5002/2022. Η ρύθμιση του τελευταίου και ειδικά η προβλεπόμενη τριετία είναι προβληματική. Εν τούτοις, μέχρις ότου κριθεί αντισυνταγματική ή και αντίθετη με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ισχύει.

2. Τουναντίον, η ελεγκτική αρμοδιότητα της ΑΔΑΕ απονέμεται σε αυτήν απ’ ευθείας από το Σύνταγμα (άρθρο 19§2) και η έκτασή της δεν μπορεί να περιοριστεί ούδ’ επ’ ελάχιστο από τον νομοθέτη. Αρμόδια κατά το Σύνταγμα να διασφαλίζει το απόρρητο, η ΑΔΑΕ δεν έχει απλώς τη δυνατότητα αλλά την υποχρέωση να ελέγχει την ΕΥΠ, τους παρόχους και κάθε άλλον εμπλεκόμενο παράγοντα για το αν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Και τούτο ανά πάσα στιγμή, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν καταγγελίας και χωρίς να μπορεί να της αντιταχθεί οποιοδήποτε απόρρητο ακόμη και για λόγους εθνικής ασφάλειας. Είναι άλλο η ενημέρωση του θιγομένου, ύστερα από αίτησή του, και άλλο ο έλεγχος της ΑΔΑΕ, ο οποίος αποβλέπει στην τήρηση της αντικειμενικής νομιμότητας. Αυτό θέλησε ο συνταγματικός νομοθέτης και η περί του αντιθέτου άποψη του κ. εισαγγελέα, ότι δηλαδή ο εκάστοτε νομοθέτης μπορεί να καθορίζει κατά το δοκούν την έκταση της ελεγκτικής αρμοδιότητας της ΑΔΑΕ, δεν έχει το παραμικρό έρεισμα.

3. Σε κάθε περίπτωση, εν όψει της εκκρεμούς δίκης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας για το δικαίωμα ενημέρωσης των θιγομένων, η έκδοση της ανωτέρω γνωμοδότησης ήταν άτοπη, διότι, όπως έχει αποφανθεί παλαιότερα η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, γνωμοδοτήσεις δεν εκδίδονται για υποθέσεις «επί των οποίων επελήφθησαν ήδη ή πρόκειται να επιληφθούν οι αρμόδιες δικαστικές αρχές». Και τούτο, «προς αποφυγή επηρεασμού της κρίσης τους». (ΓνωμΕισΑΠ 10/2018, 15/2021 και 3/2022). Για το ζήτημα άλλωστε του αθέμιτου επηρεασμού εκκρεμών δικών έχουν αποφανθεί από μακρού οι Ολομέλειες τόσο του Αρείου Πάγου όσο και του Συμβουλίου της Επικρατείας, κάθε φορά που η κυβερνώσα πλειοψηφία θέλησε να παρακάμψει την ετυμηγορία της Δικαιοσύνης [ΑΠ(Ολ.)40/1988, ΣτΕ(Ολ.) 542/1999, 677/2010].

4. Μια φράση τέλος όσον αφορά την αναφορά του κ. εισαγγελέα για πιθανή άσκηση ποινικής δίωξης εναντίον, μεταξύ άλλων, και μελών της ΑΔΑΕ, ακόμη και για κατασκοπία (άρθρο 148 Π.Κ.). Επισημαίνουμε ότι η δύσκολα αποκρυπτόμενη αυτή απειλή δεν είναι σε καμιά περίπτωση ο προσήκων τρόπος για την υπέρβαση των διαφωνιών δύο άμεσων οργάνων του κράτους.

Αθήνα, 11 Ιανουαρίου 2023

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ευάγγελος Βενιζέλος (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γιώργος Δελλής (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιάννης Δρόσος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Ακρίτας Καϊδατζής (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Ιφιγένεια Καμτσίδου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Αλέξανδρος Κεσσόπουλος (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Ξενοφών Κοντιάδης (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), Χαράλαμπος Κουρουνδής (Ανοικτό Πανεπιστήμιο), Παναγιώτης Μαντζούφας (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Λίνα Παπαδοπούλου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Νίκος Παπασπύρου (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Φίλιππος Σπυρόπουλος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιώργος Σωτηρέλης (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Γιάννης Τασόπουλος (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Βασιλική Χρήστου (Πανεπιστήμιο Αθηνών).