UNESDA: Ο Κανονισμός της ΕΕ για τις συσκευασίες πρέπει να σέβεται τον ρόλο της ανακύκλωσης, της επαναχρησιμοποίησης και της επαναπλήρωσης

Του Nicholas Hodac, Γενικού Διευθυντή Ένωσης Ευρωπαϊκών Συνδέσμων Βιομηχανιών Αναψυκτικών (UNESDA SOFT DRINKS EUROPE)

Χωρίς νομοθεσία για τις συσκευασίες που να υποστηρίζει την επαναχρησιμοποίηση, την επαναπλήρωση και την ανακύκλωση ως συμπληρωματικές λύσεις, η βιομηχανία αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών της σε σχέση με την κυκλικότητα, θέτοντας ενδεχομένως σε σοβαρό κίνδυνο το μέλλον των σημερινών αποτελεσματικών συστημάτων ανακύκλωσης.

Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι καθοριστικές για τις βιομηχανίες ποτών και συσκευασιών, καθώς και για τους Ευρωπαίους καταναλωτές. Τα μέλη της Επιτροπής Περιβάλλοντος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρόκειται να ψηφίσουν τις τροπολογίες επί του σχεδίου κανονισμού της ΕΕ για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας (γνωστός και ως PPWR – Packaging and Packaging Waste Regulation) και τα κράτη μέλη θα προσπαθήσουν να συμφωνήσουν σε μια κοινή θέση. Η νομοθετική αυτή πράξη θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στον τρόπο παραγωγής και χρήσης των συσκευασιών ποτών, εξ ου και  είναι τόσο σημαντικό να γίνει με ορθό τρόπο.

«Αρκετά από τα υπό συζήτηση προτεινόμενα μέτρα απλώς δεν είναι ρεαλιστικά, ειδικά όσον αφορά την επαναχρησιμοποίηση και την επαναπλήρωση».

Μολονότι οι προθέσεις πίσω από το νέο κανονισμό PPWR είναι καλές και ο στόχος της ΕΕ για μείωση των συσκευασιών και των αποβλήτων συσκευασίας είναι αξιέπαινος, αρκετά από τα προτεινόμενα μέτρα υπό συζήτηση απλώς δεν είναι ρεαλιστικά, ειδικά όσον αφορά στην επαναχρησιμοποίηση και την επαναπλήρωση. Υπάρχει ο κίνδυνος να υπονομεύσουν τις επιτυχημένες προσπάθειες που καταβάλλουν οι παραγωγοί ποτών σχετικά με συσκευασίες που προάγουν την κυκλικότητα. Θεωρούμε ότι δεν είναι αυτό που πραγματικά θέλει η ΕΕ.

Για χρόνια, ο κλάδος μας —η Ευρωπαϊκή βιομηχανία αναψυκτικών— έχει επενδύσει σημαντικά στη συλλογή και την ανακύκλωση των συσκευασιών της και πρόσφατα ανέλαβε τολμηρές δεσμεύσεις σε σχέση με την κυκλικότητα. Τι μέλλει γενέσθαι με όλες αυτές τις σημαντικές ενέργειες; Γιατί πρέπει οι παραγωγοί ποτών (μεταξύ αυτών εκατοντάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις) να υποχρεωθούν να κάνουν τεράστιες επενδύσεις στην επαναχρησιμοποίηση, όταν η ΕΕ δεν έχει καν αξιολογήσει σωστά τις ακριβείς συνθήκες υπό τις οποίες η επέκταση των επαναχρησιμοποιούμενων λύσεων θα μπορούσε να αποφέρει τα επιθυμητά οφέλη;

«Είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί η συμπληρωματικότητα μεταξύ ανακύκλωσης, επαναχρησιμοποίησης και επαναπλήρωσης στον κανονισμό PPWR».

Μην παρερμηνευθούν όσα υποστηρίζω. Ο κλάδος μας δεν είναι ενάντια στην επαναχρησιμοποίηση. Πιστεύουμε ότι η επαναχρησιμοποίηση και η επαναπλήρωση είναι συμπληρωματικές λύσεις σε υφιστάμενα  συστήματα ανακύκλωσης που λειτουργούν σωστά. Η επαναχρησιμοποίηση και η επαναπλήρωση είναι σίγουρα μέρος της λύσης, αλλά θα πρέπει να εφαρμόζονται μόνο όπου και όταν είναι λογικό από περιβαλλοντική και οικονομική άποψη. Αυτό εξηγεί γιατί είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η συμπληρωματικότητα μεταξύ της ανακύκλωσης, της επαναχρησιμοποίησης και της επαναπλήρωσης στον κανονισμό PPWR. Οι ευρωβουλευτές και οι χώρες μέλη θα πρέπει να το υποστηρίξουν με μαζικό τρόπο.

Η αύξηση των στόχων επαναχρησιμοποίησης και επαναπλήρωσης χωρίς περαιτέρω εκτίμηση των επιπτώσεων και τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να υπερβαίνουν αυτούς τους στόχους, δεν είναι η κατάλληλη προσέγγιση.

Όλοι έχουμε λόγους να ανησυχούμε όταν βλέπουμε προτάσεις για επίτευξη επιπρόσθετων στόχων επαναχρησιμοποίησης και αναπλήρωσης για το 2030 και το 2040 για τον κλάδο μας οι οποίες δεν βασίζονται σε περαιτέρω εκτίμηση περιβαλλοντικών και οικονομικών επιπτώσεων. Οι ευρωβουλευτές και οι χώρες μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη ότι η έλλειψη ενδελεχούς εκτίμησης επιπτώσεων των στόχων επαναχρησιμοποίησης και επαναπλήρωσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει, δικαίως, πυροδοτήσει έντονη κριτική σε ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων μερών, συμπεριλαμβανομένου του κλάδου μας, ακόμη και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη. Δεν υπάρχει επίσης καμία αιτιολόγηση γιατί τα μη αλκοολούχα ποτά πρέπει να τυγχάνουν διαφορετικής αντιμετώπισης από τα αλκοολούχα ως προς τις συσκευασίες.

Επιπλέον, το Συμβούλιο και ορισμένοι ευρωβουλευτές προτείνουν τώρα να δοθεί στα κράτη μέλη η ευελιξία να ξεπεράσουν ακόμη και αυτούς τους επιπρόσθετους στόχους. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προωθήσει την εναρμόνιση και ενέχει τον κίνδυνο κατακερματισμού της ενιαίας αγοράς της ΕΕ. Θα οδηγήσει σε ένα συνονθύλευμα εθνικών στόχων που θα επηρεάσει την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και θα καταστήσει τον προγραμματισμό επενδυτικών πλάνων ανεφάρμοστο για τις εταιρείες.

«Να σεβαστούμε την ενιαία αγορά και να παρέχουμε στους παραγωγούς τα απαραίτητα μέσα και την ευελιξία να επενδύσουν στο καλύτερο δυνατό μείγμα συσκευασίας.»

Οι στόχοι θα πρέπει να τεθούν με βάση κάποια λογική. Πρέπει να αιτιολογούνται με ξεκάθαρα και λεπτομερή στοιχεία σχετικά με το κόστος και τα οφέλη που συνεπάγονται τα προτεινόμενα μέτρα. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο η ΕΕ μπορεί να εκτιμήσει σωστά τον πραγματικό αντίκτυπο της υλοποίησης επαναχρησιμοποιούμενων συσκευασιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για παράδειγμα βάσει μελέτης της PwC, γνωρίζουμε ότι η μετάβαση σε 10% αναπληρούμενη συσκευασία PET από το 2030 στην ΕΕ εκτιμάται ότι θα κοστίσει περισσότερα από 16 δισεκατομμύρια ευρώ. Πράγματι, 16 δισ. ευρώ! Κι αυτό αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικρό κομμάτι του συνολικού κόστους.

Ας είμαστε ρεαλιστές και ας υποστηρίξουμε μια ορθή προσέγγιση: να σεβαστούμε την ενιαία αγορά της ΕΕ και να παρέχουμε στους παραγωγούς τα απαραίτητα μέσα και την ευελιξία να επενδύσουν στο καλύτερο δυνατό μείγμα συσκευασίας.

Θέλουμε να νομοθετήσουμε για το μέλλον; Ας διατηρήσουμε τους στόχους επαναχρησιμοποίησης και αναπλήρωσης σε συστήματα που επιτρέπουν την επαναπλήρωση συσκευασιών.

Σήμερα, οι καταναλωτές έχουν στη διάθεσή τους μια μεγάλη ποικιλία από επαναχρησιμοποιούμενες λύσεις. Δεν ζουν πλέον σε έναν κόσμο όπου η παραδοσιακή επιστρεφόμενη αναπληρούμενη φιάλη  είναι το μόνο σύστημα για επαναχρησιμοποίηση και επαναπλήρωση. Χρησιμοποιούν πολλές καινοτόμες λύσεις ακόμα και χωρίς συσκευασία, όπως οικιακοί ψύκτες αναψυκτικού και σταθμοί αναπλήρωσης σε καταστήματα, ξενοδοχεία και στη καφεστίαση, λύσεις που ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες για βιώσιμη κατανάλωση και συμβάλλουν στη μείωση των συσκευασιών. Γιατί, λοιπόν, να μην ενθαρρύνουμε την καινοτομία; Γιατί να πιέζονται οι βιομηχανίες ποτών να επικεντρώσουν τις επενδύσεις τους στην επαναχρησιμοποίηση μόνο παραδοσιακών επιστρεφόμενων αναπληρούμενων φιαλών – ένα μοντέλο που δεν είναι πάντα η καλύτερη λύση από περιβαλλοντική άποψη και που δεν αντικατοπτρίζει τον τρόπο που οι καταναλωτές καταναλώνουν τα προϊόντα μας σήμερα;

Οι λύσεις κατ’ οίκον και καθ’ οδόν διαδραματίζουν βασικό ρόλο και αναγνωρίζονται από το Ίδρυμα Ellen MacArthur

ως μοντέλα επαναχρησιμοποίησης. Ας τους δώσουμε αξία για την επίτευξη των στόχων επαναχρησιμοποίησης και αναπλήρωσης. 

Να σεβαστούμε εκείνα τα συστήματα ανακύκλωσης που λειτουργούν αποδοτικά — γιατί πρέπει να ληφθούν υπόψη καλά σχεδιασμένες εξαιρέσεις

Όπως αναγνωρίζεται από την Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας (ITRE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι επαναχρησιμοποιούμενες και αναπληρούμενες λύσεις δεν θα αποφέρουν θετικά περιβαλλοντικά οφέλη σε όλες τις περιπτώσεις και για όλες τις συσκευασίες. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να παρέχεται κάποια μορφή εξαίρεσης όταν πληρούνται ορισμένα περιβαλλοντικά κριτήρια/διαχείρισης αποβλήτων προκειμένου να αποφευχθούν ανεπιθύμητες δυσμενείς επιπτώσεις σε υφιστάμενα συστήματα κυκλικότητας που λειτουργούν σωστά και να διασφαλιστεί η συμπληρωματικότητα των επαναχρησιμοποιούμενων, αναπληρούμενων και ανακυκλώσιμων συστημάτων.

Όχι μόνο επαναχρησιμοποίηση και επαναπλήρωση, και άλλα στοιχεία πρέπει επιπλέον να διορθωθούν

Όσον αφορά στη συλλογή συσκευασιών, ο κλάδος μας πρέπει να επιτύχει τους στόχους υποχρεωτικής συλλογής και, για να τους επιτύχουμε, χρειαζόμαστε αποτελεσματικά συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων προκειμένου να αυξήσουμε τη συλλογή και την ανακύκλωση των συσκευασιών μας. Τα συστήματα επιστροφής εγγύησης ή αλλιώς συστήματα εγγυοδοσίας (DRS) μπορούν να μας βοηθήσουν να κάνουμε ακριβώς αυτό, όπως φαίνεται σε χώρες με συστήματα DRS όπου τα ποσοστά συλλογής συχνά ξεπερνούν το 90%. Καλούμε τους φορείς λήψης αποφάσεων της ΕΕ να απορρίψουν προτάσεις που προωθούν τα συστήματα επιστροφής εγγύησης σε εθελοντική βάση, αλλά φυσικά να διατηρήσουν τη δυνατότητα εξαίρεσης για χώρες μέλη που επιτυγχάνουν ποσοστό συλλογής τουλάχιστον 90% με άλλους τρόπους. Ζητάμε επίσης από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να συμπληρώσουν και να προσαρμόσουν τη λίστα ελάχιστων απαιτήσεων για καλά σχεδιασμένα συστήματα DRS, συμπεριλαμβάνοντας αφενός το δικαίωμα για προτεραιότητα στην πρόσβαση σε ορισμένες πρώτες ύλες για ανακύκλωση και αφετέρου υποστηρίζοντας μη κερδοσκοπικά συστήματα DRS της βιομηχανίας.

Ο κλάδος μας πρέπει επίσης να εκπληρώσει τους φιλόδοξους στόχους σε σχέση με το ανακυκλωμένο περιεχόμενο. Μπορούμε να τους επιτύχουμε μόνο εάν οι ευρωβουλευτές και τα κράτη μέλη νομοθετήσουν το δικαίωμα για προτεραιότητα στην πρόσβαση σε ορισμένες πρώτες ύλες για ανακύκλωση που προέρχονται από συσκευασίες που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα. Αυτό θα παρέχει στη βιομηχανία μας την πρόσβαση σε επαρκή ανακυκλωμένα υλικά και θα επιτρέψει την ανακύκλωση «κλειστού βρόχου», που σημαίνει διαρκή προμήθεια, χρήση και ανακύκλωση του υλικού κατά την παραγωγή, σε κάθε περίπτωση που αυτό έχει νόημα από περιβαλλοντική και τεχνική άποψη.

Υπάρχει ακόμη χρόνος προκειμένου ο νέος κανονισμός  PPWR να γίνει πιο ρεαλιστικός χωρίς ταυτόχρονα να διακυβεύονται οι φιλόδοξοι στόχοι του. Ο κλάδος μας είναι έτοιμος να συνεργαστεί περαιτέρω με τους φορείς λήψης αποφάσεων της ΕΕ για τη δημιουργία ενός υποστηρικτικού κανονισμού για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών που θα μας βάζει στον σωστό δρόμο προς μια κυκλική οικονομία σε σχέση .